De kracht van ondernemerschap Door: Henk Westeneng Sectormanager Grondgebonden Landbouw

Inhoud De akkerbouwsector Succesfactoren aardappelteelt Groeiscenario’s / ontwikkelrichtingen Specialiseren of groter worden

Bedrijfsgrootte in NL: veel verschillen

Alleen groep groter dan 100 ha groeit 40% van de bedrijven heeft geen opvolger!

Maar “Minder grond in handen van boer” AGD 15-8-8 o.b.v. land– en tuinbouwcijfers

Niet het areaal maar de omzet bepaalt het resultaat! Stelling: Niet het areaal maar de omzet bepaalt het resultaat!

Trends / feiten in de akkerbouw Liberalisering van de wereldhandel Globalisering Schaalvergroting Relatief veel oudere ondernemers Terugtrekkende overheid

Wat speelt er verder Grondmarkt Beperkte beschikbaarheid grondstoffen Grondprijzen in drie jaar met …% gestegen! Betere ondernemers bepalen de prijs, of het sentiment in de markt?? Beperkte beschikbaarheid grondstoffen Brandstof Meststoffen Klimaat - meer extremen

De pootgoedteelt Klimaat - Fytosanitaire omstandigheden minder Vakmanschap - Kwaliteit bepalend voor resultaat Innovatie - Ontwikkeling nieuwe rassen speerpunt Keten - Samenwerking wint aan belang

Saldo fluctueert sterk

Stelling: Schaalvergroting zet door, maar KWALITEIT lees vakmanschap blijft de basis!

Economie en vakmanschap blijven belangrijk! Organisatie Markt Strategie Visie → Bij ABN AMRO onderscheiden wij diverse kenmerken die inzicht geven in de kwaliteit van agrarische ondernemingen. Deze kenmerken zijn bepalend voor het functioneren van de onderneming en de ondernemer. Allereerst kijken we naar het vakmanschap. Onder vakmanschap verstaan we het telen of het fokken zelf. Hiervoor hebben we in Nederland een uitgebreide opleidingsysteem, cursusdagen, studiegroepen, teeltvoorlichters, enzovoort. Dat is belangrijk: want hoe goed andere aspecten ook ontwikkeld zijn: als men de technische kant niet beheerst dan gaat het niet goed: er moet immers geproduceerd worden. Een akkerbouwer zei ooit tegen mij: 'massa is kassa'. Natuurlijk spelen meer zaken een rol, maar wie de hoogste productie haalt, heeft ook de grootste omzet. Als ABN AMRO kijken we dan ook sterk naar de ondernemer en de onderneming zelf.Technische kengetallen zeggen daarbij iets over de kwaliteit van de ondernemer op dit vlak. (Na een klik verschijnt nu rechtsboven het woord Economie.) [vervolg toelichting] Het tweede aspect waar we als ABN AMRO naar kijken is de cijfermatige kant: het verzamelen, het interpreteren en het maken van financiële berekeningen. Ook dit is een essentieel onderdeel van het ondernemerschap. Hoe goed iemand hiermee kan werken, geeft aan op welke manier hij de massa omzet in kassa. Een andere boer zei eens tegen mij: 'Ik ben toch zo'n slechte boer. Ik heb nooit de hoogste productie maar wat ik gek vind is dat ik wel het meeste belasting moet betalen'. Nu kan het arrogant klinken om dit te zeggen - en misschien heeft de beste man wel geen goede accountant - maar wat hij waarschijnlijk bedoelde te zeggen, is dat hij naast productie naar een bepaald optimum zoekt. Met welke kosten creëer je welke omzet en dus welk resultaat? Kostprijs per geproduceerd product is hiervoor het belangrijkste meetpunt. Ook aan dit aspect van het ondernemen is in het verleden al veel aandacht besteed. Voorbeelden zijn de bedrijfeconomische rapporten die erover geschrevende zijn, de bekende KWIN-rapporten studieclubs die hier speciaal op gericht zijn en diverse cursussen.

Consumptieteelt Specialisatie en belang kwaliteit neemt toe In breedte = %-bouwplan In diepte = toegevoegde waarde (wassen, sorteren, verpakken). Groei aardappelverwerkende industrie stagneert Meeste aardappelen worden in de regio afgezet Food miles Sterke prijsschommeling consumptieaardappelen

Relatie aanbod en prijsvorming

Ontwikkelingsrichtingen Standaardproductie met lage kostprijs Groeien met traditioneel bouwplan Specialisatie in teelt(en) Samenwerking als smeerolie

Specialiseren of groter worden? Uw richting bepalen … Specialiseren of groter worden?

Uitgangssituatie Gewas Opbrengst Prijs Arealen (ha) Consumptie 55 ton € 0,10 25 Suikerbieten 70 ton € 0,03 15 Zaaiuien 60 ton € 0,09 12,5 Wintertarwe 10 ton € 0,16 22,5 TOTAAL 75

Bestaande situatie Uitgangssituatie Bedrijfssaldo 170.500 Overige opbrengsten (+/+) 20.000 Totaal saldo (incl. ov. opbrengst) 190.500 Vaste kosten (excl. Afschrijving / incl. rente) (-/-) 111.000 Cash flow (-/-) 79.500 Privé (-/-) 30.000 Vervangingsinvesteringen (-/-) Beschikbaar voor aflossing 29.500 Totale financiering 750.000 Aflossingstermijn (in jaren) 25

Alternatieven Grondaankoop Bewaring / Intensivering 20 hectare à € 45.000 per hectare Totale financiering € 1.650 /m Bestaand bouwplan op groter areaal Bewaring / Intensivering 600 ton à € 400,- per ton Totale financiering € 990 /m 10 hectare consumptieaardappelen extra op basis van losse pacht à EUR 1.250 /ha

Uitgangssituatie en alternatieven Gewas Opbrengst Prijs Arealen (ha) Uitgangssituatie Grond-aankoop Bewaring Consumptie 55 ton € 0,10 25 31,67 35 Suikerbieten 70 ton € 0,03 15 Zaaiuien 60 ton € 0,09 12,5 15,83 Wintertarwe 10 ton € 0,16 22,5 32,5 TOTAAL 75 95 85

De cijfers op een rij Grondaankoop Intensivering Bedrijfssaldo 220.050 211.625 Overige opbrengsten (+/+) 20.000 Totaal saldo (incl. ov. opbrengst) 240.050 231.625 Vaste kosten (excl. Afschrijving / incl. rente) (-/-) 171.575 142.550 Cash flow (-/-) 68.475 89.075 Privé (-/-) 30.000 Vervangingsinvesteringen (-/-) Beschikbaar voor aflossing 18.050 39.075 Totale financiering 1.650.000 990.000 Aflossingstermijn (in jaren) HEEL Lang 25

Grondaankoop: een belegging waar je aan toe moet zijn! Exploitatie onder druk Korte termijn: te weinig ruimte voor tegenvallers in exploitatie Lange termijn: continuïteit? Grondaankoop alleen haalbaar, mits Uitstekende technische resultaten de basis vormen! Het bedrijf een gezonde basis heeft!

Niet kunnen aflossen is het begin van het einde …! Stelling: Niet kunnen aflossen is het begin van het einde …!

Stelling: Niet kunnen aflossen is het begin van het einde, er moet altijd ruimte zijn om te kunnen aflossen!

Bewaring en uitbreiding aardappelteelt schept basis voor ontwikkeling Grotere geldstroom Korte termijn: meer ruimte voor aflossingen Lange termijn: klaar voor grondaankoop? Zonder bewaring blijft geldstroom gelijk, maar is risico groter

Maar, betere ondernemers bepalen de markt! Hoe ziet het plaatje eruit als u jaarlijks 5 ton meer rooit?

Heel anders! Grondaankoop Intensivering Bedrijfssaldo 235.875 229.125 Overige opbrengsten (+/+) 20.000 Totaal saldo (incl. ov. opbrengst) 255.875 249.125 Vaste kosten (excl. Afschrijving / incl. rente) (-/-) 181.575 142.550 Cash flow (-/-) 84.300 106.575 Privé (-/-) 30.000 Vervangingsinvesteringen (-/-) Beschikbaar voor aflossing 34.300 56.575 Totale financiering 1.650.000 990.000 Aflossingstermijn (in jaren) 48 18

Kortom De sector blijft in beweging Perspectieven zijn goed Uitbreiden blijft duur, maar …. blijft haalbaar voor betere ondernemers

Een gevarieerde sector met toekomst! Bedankt voor uw aandacht