Nieuw nationalisme in Nederland Docentendag Maatschappijleer Jan Willem Duyvendak 1 februari 2013

Integratie, binding, burgerschap en thuisgevoel Integratiebeleid gericht op thuisgevoel? Nationaal, lokaal én wijk-beleid: meer thuisgevoel! De oplossing als herformulering van het probleem: thuisvoelen doe je niet overal en met iedereen; Wel een serieus probleem: het ervaren gebrek aan thuisgevoel Een nostalgische wereld: gebrek aan thuisgevoel op vele niveaus en in talrijke landen Een te vanzelfsprekende emotie; weinig reflexief aanwezig in het publieke, politieke en wetenschappelijke debat.

Thuisgevoel Iedereen wil zich op een of andere manier thuisvoelen; Niemand voelt zich overal en met iedereen thuis; Maar we hebben ook niet per se een unieke plek nodig om ons thuis te voelen (generieke plaatsen kunnen ook thuisgevoelens opwekken); Thuisvoelen is een selectieve, discriminerende emotie; Gemeenschappelijke aspecten in de uiteenlopende manieren waarop mensen zich thuisvoelen? Ja, familiariteit is een noodzakelijke maar geen voldoende voorwaarde; Maak onderscheid tussen ‘haven’ en ‘heaven’; De invulling van thuisgevoel varieert sterk met klasse, gender, etniciteit, cultuur, seksuele voorkeur, leeftijd.

Nederlandse waarden in een post-multicultureel land Donners integratienota en het belang van gedeelde, Nederlandse waarden als uitkomst van een lange ontwikkeling van ‘culturalisering van burgerschap’ in het Nederlandse ‘huis’ Mengeling van ‘historisch gewortelde’ waarden (religieuze tolerantie) en ‘progressieve’ waarden (gelijkheid van mannen en vrouwen, geëmancipeerde natie) Waarden verdienen steun van alle ingezetenen omdat het nu eenmaal de Nederlandse waarden zijn (en omdat we waarden met elkaar moeten delen voor het samenleven)

Het debat: wat zijn de échte Nederlandse waarden? Kamerleden buitelen over elkaar heen met suggesties wat echte Nederlandse waarden zijn Maar stellen niet de vraag of waarden steun verdienen omdat het Nederlandse waarden zijn Laat staan dat de vraag gesteld wordt of we per se waarden moeten delen (‘multicultureel trauma van waardenrelativisme’; omgang met toegenomen ‘diversiteit’)

Nativisme & cultuurrelativisme Nieuwkomers moeten zich aanpassen aan de waarden van ‘het land’, dat behoort aan de langst ingezetenen (nativisme) Verwijt van cultuurrelativisme: niet opkomen voor ‘eigen’ waarden terwijl we trots kunnen en moeten zijn op moderne, Nederlandse, ‘grondgebonden’ waarden Alom lichte vormen van nativisme (‘bouwen voor de buurt’, ‘steun voor inheemse volkeren’, ‘platteland voor de dorpelingen’) Iedere natie/volk heeft zijn eigen waarden en daar ook recht op = cultuurrelativisme? Versus: waarden verdienen steun als universele mensenrechten, niks Nederlands aan, maar gelukkig wel veel steun voor deze waarden in Nederland (trots op Nederland maar niet nationalistisch)

Migranten & thuisgevoel Migranten moeten als nieuwkomers, als ‘gasten’ in het Nederlandse ‘huis’ deze waarden overnemen (of vertrekken) Maar hoe ‘assimileerbaar’ zijn migranten in de ogen van verschillende politieke partijen? Hoe insluitend/ uitsluitend is nativisme vergeleken met racisme? En hoe ‘geworteld’ moeten asielzoekers zijn voordat ze mogen blijven? Voelen migranten zich thuis in Nederland? Voelen ze zich Nederlander? Waar hangt dat van af?