Bestuurlijke conferentie Den Haag, 5 maart 2014 Martin Heekelaar 1 Beoordeling verdeelmodellen budget inkomensdeel WWB/Participatiewet

Beoordelingscriteria Prikkelwerking: In hoeverre worden bespaarde uitkeringen afgeroomd? Rechtvaardigheid: In hoeverre kan aannemelijk worden gemaakt dat goed presterende gemeenten een overschot hebben en slecht presterende gemeenten een tekort? Betrouwbaarheid: Is de methodiek transparant en algemeen geaccepteerd? Zijn de verdeelkenmerken logisch en verklaarbaar? Voorspelbaarheid: In hoeverre kan van te voren een goede inschatting gemaakt worden van de hoogte van het budget? (voorspelbaarheid is altijd lastig, alleen goed te krijgen bij vastzetten van het gemeentelijke aandeel) Uitlegbaarheid: Is het verdeelmodel voor SZW goed uitlegbaar richting gemeenten en voor de wethouders richting hun gemeenteraden? Financiële beheersbaarheid: In hoeverre kunnen gemeenten tekorten door verbeteringen in hun beleid wegwerken en anders, hoe worden tekorten voorkomen? Praktische toepasbaarheid: is het model praktisch en tegen acceptabele kosten door SZW toe te passen? 2

Weging van de criteria Zware weging Prikkelwerking Hoge weging Rechtvaardigheid Betrouwbaarheid Uitlegbaarheid Minder hoge weging Voorspelbaarheid Financiële beheersbaarheid Praktische toepasbaarheid 3

4 Prikkelwerking Gemeenten < : bespaarde uitkering na 2 jaar afgeroomd Gemeenten >25.000: 60% bespaarde uitkering na 7 jaar afgeroomd Rechtvaardigheid Nagegaan is in hoeverre HVE zijn terug te voeren op objectieve factoren Toepassing van het historisch aandeel. Betrouwbaarheid Algemeen geaccepteerde methodiek (regressieanalyse) Variabelen en gewichten logisch en verklaarbaar Herschattingen leiden tot flinke veranderingen in de gewichten Voorspelbaarheid Jaarlijkse herschatting Uitlegbaarheid Uitlegbaar systeem, mede door gewenning. Financiële beheersbaarheid 88 gemeenten > IAU-drempel Praktische toepasbaarheid Praktisch toepasbaar door SZW Algemeen Verbeteringen t.o.v. het huidige model. Toets op de herverdeeleffecten APE (Verbeteringen huidig model)

5 Prikkelwerking Historisch aandeel voor alle gemeenten. Na 1 jaar wordt 69% van de bespaarde uitkering afgeroomd. Rechtvaardigheid Claim op rechtvaardige verdeling Maar, groot deel van de verdeling historisch Betrouwbaarheid Onbekend hoe verdeelfactoren en gewichten zijn vastgesteld (niet reproduceerbaar) Groot aantal gemeenten betrokken bij de uitwerking Logische en verklaarbare variabelen en gewichten Voorspelbaarheid Geen jaarlijkse herschattingen Gemeentelijk aandeel verandert door veranderingen in de verdeelmaatstaven. Uitlegbaarheid Onderzoeksmethodiek is slecht uitlegbaar (niet transparant) Het verdeelmodel zelf is goed uitlegbaar. Financiële beheersbaarheid Historisch aandeel t-1. Maar nog steeds substantiële HVE. Praktische toepasbaarheid Historisch aandeel t-1? Algemeen Geen transparante, reproduceerbare methode Groot historisch aandeel Historisch aandeel t-1 CEBEON (Verschillenanalyse)

6 SCP (Multiniveau analyse) Prikkelwerking < : volledige afroming na 2 jr : gemiddelde afroming van 19% na 2 jr > : Geen afroming Rechtvaardigheid: Beleid en uitvoering uitgezuiverd op gemeente- en wijkniveau. Kleinere gemeenten volledig historisch. Middelgrote gemeente deels historisch en deels objectief Betrouwbaarheid Algemeen geaccepteerde methodiek (multiniveau analyse) Variabelen en gewichten logisch en verklaarbaar Stabiele gewichten en variabelen bij herschattingen Voorspelbaarheid Herschattingen beperkt nodig (om 4-5 jr) Herschattingen leiden tot beperkte veranderingen. Uitlegbaarheid: Complexe methodiek Conceptueel goed uit te leggen Financiële beheersbaarheid 95 gem.>IAU-drempel Praktische toepasbaarheid Praktisch toepasbaar Algemeen Methode komt tegemoet aan aantal bezwaren tegen huidige methodiek. Onderzoek SCP toont aan dat een verdeelmodel o.b.v. multiniveau- analyse mogelijk en praktisch toepasbaar is.

7 Prikkelwerking: Bespaarde uitkering volledig afgeroomd na 7 jr Rechtvaardigheid: Beleid en uitvoering dat constant is over de tijd, is uitgezuiverd. Historisch basisjaar maakt substantieel deel uit van het budget. Betrouwbaarheid Paneldata methode is algemeen geaccepteerde methode. Voorspelbaarheid Jaarlijkse herschattingen bij de eerste jaren van de Participatiewet. Structureel is jaarlijkse herschatting niet nodig. Uitlegbaarheid Groot historisch aandeel Slechts vier variabelen bepalen objectief aandeel (LL, AO-uitk, WW) Financiële beheersbaarheid Historisch aandeel, maar ver terug in de tijd Praktische toepasbaarheid Systematiek is praktisch toepasbaar Algemeen Substantieel historisch aandeel Beperkt aantal objectieve variabelen SEO (Trendmodel)

8 APECEBEONSCPSEO PrikkelwerkingGemeenten : 60% afroming na 7 jaar Historisch aandeel voor alle gemeenten; 69% afroming na 1 jr Historisch/objectief afhankelijk van gemeentegrootte. Gemeenten > geen afroming Historisch aandeel voor alle gemeenten. Afroming na 7 jr. RechtvaardigheidNagegaan is in hoeverre HVE zijn terug te voeren op objectieve factoren Claim op rechtvaardige verdeling; Maar, groot deel van de verdeling historisch Beleid en uitvoering zijn uitgezuiverd. Beleid en uitvoering van 7 jaar terug is uitgezuiverd; ontwikkelingen in beleid niet. BetrouwbaarheidAlgemeen geaccepteerde methodiek (regressieanalyse); Variabelen en gewichten logisch en verklaarbaar; Herschattingen leiden tot flinke veranderingen in de gewichten Onbekend hoe verdeelfactoren en gewichten zijn vastgesteld (niet reproduceerbaar); Logische en verklaarbare variabelen en gewichten; gemeenten betrokken bij tot standkoming Betrouwbare methodiek. Algemeen geaccepteerd. De panel-data methode is een algemeen geaccepteerde methode. VoorspelbaarheidJaarlijkse herschattingGeen jaarlijkse herschattingen; HVE wordt elk jaar groter Geen jaarlijkse herschatting nodig; herschattingen leiden tot stabiele gewichten In de eerste jaren van de Participatiewet is er jaarlijkse herschatting nodig, maar structureel niet. UitlegbaarheidUitlegbaar systeem, mede door gewenning. Onderzoeksmethodiek is slecht uitlegbaar (niet transparant); Het verdeelmodel zelf is goed uitlegbaar. Nieuwe, complexe methodiek. Conceptueel goed uitlegbaar. Groot historisch aandeel en beperkt aantal objectieve factoren lastig uitlegbaar. Financiële beheersbaarheid Rechtvaardigheid en historisch aandeel Groot historisch aandeelBeleid en uitvoering zijn uitgezuiverd. Historisch aandeel plus beleid en uitvoering van 7 jr terug uitgezuivderd Praktische toepasbaarheid Praktisch toepasbaarHistorisch aandeel in t-1 is NIET praktisch toepasbaar. Praktisch toepasbaar Algemene conclusie Verbeteringen t.o.v. huidig model; Toets op de herverdeeleffecten Geen transparante, reproduceerbare methode; groot historisch aandeel; historisch aandeel t-1 Methode komt tegemoet aan een aantal bezwaren tegen de huidige methodiek. De methode blijkt toepasbaar. Substantieel historisch aandeel; beperkt aantal objectieve variabelen