Staatsinrichting

2 hoofdlijnen (blz 8) Het gaat om de ontwikkeling van (het denken over) 2 soorten rechten n.l. Vrijheidsrechten Rechten die de mens in staat stellen om in vrijheid te leven (het beschermen van de burger tegen de staat) b.v. vrijheid van meningsuiting Politieke rechten Rechten die de mens in staat stellen invloed op de besluitvorming uit te oefenen b.v. kiesrecht

Middeleeuwen(1.1) In de vroege Middeleeuwen ontstond het Feodale stelsel→ vorst formeel de macht, maar in werkelijkheid primus inter pares (adel en geestelijkheid gaan hun gang) In de late Middeleeuwen ontstaan steden -maken zich los van de macht van de adel -proberen hun rechten (privileges) te beschermen b.v. 1356 Blijde Inkomst in Brabant (zie boekje)

vervolg Tegelijkertijd probeert de landsheer zijn macht te vergroten d.m.v. centralisatie Theorie (2.1) Machiavelli (1469-1527) “Il principe” Een vorst mag alles, wat hij wil gebruiken om zijn macht te vergroten (doel heiligt de middelen)→ Machiavellisme Geen sprake van vrijheidsrechten of politieke rechten

16de eeuw (1.2) De Nederlanden onderdeel van het Habsburgse Rijk Centralisatiepolitiek van Karel V en Filips II Dat leidt tot De Opstand (daarnaast economische en godsdienstige oorzaken) Opstandelingen conservatief (houden vast aan oude rechten) Vorst modern (wil een nieuwe, effectieve bestuursvorm scheppen)

vervolg Willem van Oranje probeert het gebied bij elkaar te houden en streeft naar godsdien- stige verdraagzaamheid Dat lijkt te lukken→ Pacificatie van Gent (1576) -in het noorden Calvinisme heersende godsdienst en in het zuiden het katholicisme -geen vervolging van andersdenkenden Het mislukt uiteindelijk toch→ Unie van Atrecht (1579) zuiden weer onder Filips en katholiek

vervolg Unie van Utrecht→ -militair bondgenootschap tegen Spanje -gewesten mogen hun eigen beleid voeren op godsdienstig gebied (artikel XIII:niemand mag om zijn geloof vervolgd worden) -gewesten houden hun oude privileges Officieuze grondwet en grondslag latere Republiek Filips doet Willem in de ban→

vervolg Willem schrijft een Apologie(verweer) Theorie(3.1) Willem beroept zich op Calvijn Gezag komt van God→ men moet de vorst gehoorzamen (ook al is het een slechte vorst), maar regeringen zijn er voor de burgers→ als een vorst niet goed voor zijn onderda- nen zorgt, mag hij afgezet worden door andere gezagsdragers (ook door God aan- gesteld), want hij heeft zijn overeenkomst met God gebroken (theorie van de Monarchomachen)

vervolg In 1581 wordt Filips als koning afgezworen (Acte/Placaat van Verlating) -verdedigen van de geloofsvrijheid -verdedigen politieke vrijheden en privi- leges van adel en steden In 1588 ontstaat de Republiek der 7 Verenigde Nederlanden (die pas in 1648 bij de Vrede van Munster officieel wordt erkend)

Blijde Inkomst 1356

Machiavelli en Il principe

Pacificatie van Gent

Unie van Utrecht

Apologie

Placaat van Verlatinghe