Verstandelijke beperking Annick Vogels Centrum Menselijke Erfelijkheid, Leuven

Deel 1: definitie, historie en prevalentie Deel 2: ethiologie Deel 3: gedragsproblemen bij verstandelijk beperkten Deel 4: diagnose Deel 5: behandeling en beleid

Deel 1: geschiedenis, definitie en prevalentie Definitie van de begrippen Historie prevalentie

1, Definitie 2,1,Verstandelijke beperking 2,2, Psychiatrische stoornissen bij verstandelijke beperking

Verstandelijke beperking Definitie volgens DSM (Diagnostic and Statistical manual of Mental disorders)

DSM Eerts helft twintigste eeuw: grote internationale spraakverwarring in de literatuur over psychische aandoeningen. Termen als ^psychose en depressie werden door verschillende auteurs heel anders ingevuld en waren vaak ook nationaal gekleurd. DSM (1952) : veel meer eenheid in diagnosen: het was nodig om alle symptomen duidelijk te omschrijven, en precies te definiëren welke symptomen kunnen voorkomen bij een ziektebeeld, en hoeveel symptomen aanwezig dienen te zijn, voordat er gesproken kan worden van een bepaald syndroom of ziektebeeld bij een patiënt. DSM-I (1952) DSM-II (1968) DSM-III (1980) DSM-III-R (1987) DSM-IV (1994) DSM-IV-TR (2000) DSM-V: mei 2013

definitie van verstandelijke beperking volgens oude DSM Vroegere benaming Niveau verstandelijke beperking IQ Percentage van de verstandelijk beperkte populatie debielen licht 55-70 85 imbecielen matig 40-55 10 idioten ernstig 25-40 3.5 diep <25 1.5

Definitie van verstandelijke beperking volgens DSM-V : Intellectuele ontwikkelingsstoornis is een stoornis die zowel een actuele verstandelijke beperking alsmede een gebrek in adaptief functioneren omvat en ontstaan in de ontwikkelingsperiode - actuele verstandelijke beperking: verstandelijke beperking die twee of meer standaard deviaties in Intelligentie Quotient (IQ) onder het gemiddelde ligt voor de populatie van de persoon qua leeftijd en culturele groep (Wat typisch een IQ score zal zijn van ongeveer 70 of lager, gemeten met een individuele, gestandaardiseerde, cultureel passende, psychometrisch goede test) - gebrek in adaptief functioneren: De tekorten in algemene mentale vermogens beperken het functioneren, vergeleken met personen in dezelfde leeftijdsgroep en met gelijke culturele achtergrond, door beperking en begrenzing van deelname en functioneren in een of meer aspecten van het dagelijks functioneren, zoals communicatie, maatschappelijke particpatie, functioneren op school of werk of onafhankelijk kunnen functioneren thuis en/of buitenshuis.. Aanpassingsgedrag kan worden gemeten met een individuele, gestandaardiseerde, cultureel passende, psychometrisch goede test - ontstaan tijdens de ontwikkelingsperiode

IQ meet wat men zou moeten kunnen Adaptieve vaardigheden meten wat men in het dagelijkse leven kan

Psychiatrische problemen bij verstandelijk beperkten DSM-V: normale verbale capaciteiten zijn vaak noodzakelijk om de diagnostische criteria na te gaan.

Definitie van psychiatrische problemen bij verstandelijke beperking

DM-ID (diagnostic manual- intellectual disability) Behavioral phenotypes Intellectual disability Learning disorders Motor skills disorders Communication disorders Pervasive developmental disorders Attention deficit and disruptive behavior disorders Feeding and eating disorders Elimination and other disorders

DM-ID Other disorders of infancy, childhood or adolescence Mental disorders due to a general medical condition not elsewhere classified Substance-related disorders Schizophrenia and other psychotic disorders Mood disorders Anxiety disorders Obsessive-compulsive disorder Posttraumatic stress disorder

DM-ID Somatoform and factitious disorders Sexual and gender identity disorders Eating disorders Sleep disorders Impulse control disorders Adjustment disorders Personality disorders

2, Geschiedenis: Psychiatrische problemen bij verstandelijk beperkten

Definitie van de begrippen Middeleeuwen: “zotten en onnozelen” verstandelijk beperkten èn psychiatrische patienten 1900: zwakzinnigen of oligofrenen (debielen, imbecielen en idioten) Na 1900: - geestelijke handicap, verstandelijke handicap, mentale retardatie, verstandelijke beperking - learning disability, developmental disability, intellectual disability DSM-V (2013): - intellectuele ontwikkelingsstoornis - intellectual developmental disorder

1914: leerplicht voor kinderen van 6 tot 12 jaar en later tot 14 jaar. Naast de rijke kinderen kregen nu ook de volkskinderen de kans om naar school te gaan. De groep van licht verstandelijk beperkten werd ontdekt met als gevolg de oprichting van speciale bijklassen en later van speciale scholen.

Jaren ‘60 en 70: Verhuis van de psychiatrisch ziekenhuizen naar de instellingen een strikte scheiding van de verstandelijke beperking en de psychiatrische stoornissen. De begeleiding werd het exclusieve terrein van pedagogen en psychologen en bijna elk gedragsprobleem werd gezien als een opvoedingsprobleem. De psychiatrische problematiek bij verstandelijk beperkten werd verwaarloosd en vergeten en leidde tot de misvatting dat deze twee niet konden samengaan.

21e eeuw: “psychiatrische problemen bij verstandelijk beperkten” Geleidelijk aan begon men te merken dat deze orthopedagogische aanpak niet helemaal tegemoet kwam aan de complexe problematiek van de verstandelijk beperkten . Bij ongeveer 10% van de bewoners van de Nederlands instituten was er immers sprake van een verstandelijke beperking en ernstige psychische en/of gedragsproblemen. Terwijl voordien gedragsproblemen gezien werden als “het gevolg van een gestoord leerproces”, wordt nu ook aanvaard dat gedragsproblemen de uitwendige verschijningsvorm kunnen zijn van een of psychiatrische aandoening.

Zorg voor verstandelijk beperkten met psychiatrische problemen in de 21ste eeuw : ellenlange wachtlijsten…… Kinderen: - psychiatrie: geen ervaring - verst geh zorg: geen ervaring Fioretti- Gent Psychiatrisch Centrum Dr Ghuislain Doelgroep: opnamedienst voor kinderen en jongeren met een psychiatrische stoornis en een verstandelijke handicap Volwassenen: - Sint-Camillus- Bierbeek - Sint-Amadeus-Mortsel - Dr Ghuislaininstituut-Gent

3, prevalentie Wereldwijd: 1-4% Hoger in landen met een laag inkomen, bij kinderen en jongeren Ontwikkelingslanden: 4,8% bij <18j Ontwikkelde landen: 0,-2% verklaring: genetische aandoeningen, hoge maternele leeftijd, consanguiniteit, minder perinatale zorg, nutritionele tekorten, infecties, toxische agentia

Prevalentie van psychiatrische problemen bij verstandelijk beperkte kinderen Kinderen: verschillende gegevens: 10-60% (verschillende onderzoeksmethodes, verschillende populaties, verschil in ernst vers bep, leeftijd, geslacht, …) Volwassenen: afhankelijk van de bestudeerde stoornis schizofrenie: 3%bij verst bep; 0,4%gewone bev