Voeding voor de gezonde zuigeling en peuter N. De Ronne (Kind en Gezin) M. Van Winckel (U Gent) jeugdgezondheidszorg

Voeding voor de gezonde zuigeling 3 oktober 2008: “gewone” zuigelingenvoeding “Vragen op de raadpleging voor zuigelingen” 10 oktober 2008: “voedingsproblemen zuigelingen” 24 oktober 2008: “vaardighedentraining” advies / indicaties verwijzing jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Moeder, zwanger van tweede kind, zelfstandige, heeft bij eerste kind enkele weken borstvoeding gegeven (niet compatibel met het werk), vraagt of dat nu echt de moeite is om opnieuw slechts enkele weken borstvoeding te geven. Schrijf kort op welke elementen je in je antwoord zou verwerken (2 min), wissel nadien je antwoord met elkaar uit (per twee of drie, 5 min) jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg 1968 “Formula feeding has become so simple, safe and uniformly succesfull that breastfeeding no longer seems worth the bother.” Hill LF, J pediatr 1968; 73: 161-2 2000 “All infants should be exclusively breastfed from birth to about 6 months, and at least for the first 4 months.” Guidelines for the WHO European Region 2000 jeugdgezondheidszorg

Why promote breastfeeding? new insights in (human) milk composition human milk as a “functional food” benefits of breastfeeding: clinical evidence from the industrialised world ? human milk contaminants ? jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Benefits of breastfeeding for the infant (Heinig, Davis, Ped Clin North Am, 2001) decreases the incidence or severity of gastrointestinal infection otitis media lower respiratory infections urinary tract infections decreases probably the incidence of overweight and obesity IDDM (Gerstein 1994:OR 1.63, 95%CI: 1.22-2.17) inflammatory bowel disease jeugdgezondheidszorg

Breast feeding and obesity (5-6 y) Von Kries, 1999 jeugdgezondheidszorg

Benefits of breastfeeding the mother Decreases the incidence of premenopausal breastcancer of ovarian cancer osteoporosis ?Mental health and bonding? (Labbok, 1999) jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Moeder, voor de eerste keer zwanger, woont in de buurt van een verbrandingsoven die recent gesloten werd wegens té hoge uitstoot van dioxines. Komt met de vraag of ze wel borstvoeding zou geven… Wat zou je antwoorden? Schrijf kort de elementen in je antwoord op. jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg De Morgen, 29 april 2000: ” Moedermelk brengt de gezondheid ernstige schade toe” jeugdgezondheidszorg

Contaminants in human milk Medicinal drugs Cosmetics/fragrances Stimulants (alcohol, caffeine, nicotine) Mycotoxins Heavy metals DDT: exported problem Persistent organochloric substances (eg Dioxins and PCB) jeugdgezondheidszorg

Contaminants in human milk Human milk as a bioindicator for the extent of human contamination NOAEL ADI/TDI = safety factor Acceptable Daily Intake / Tolerable Daily Intake No Observed Adverse Effect Level Implies chronic intake for the whole lifespan jeugdgezondheidszorg

Contaminants in human milk Przyrembel, adv exp med biol 2000 HCB DIELDRIN DDT PCB’s DIOXINES NOAEL TDI mg/kg/d µg/kg/d 0.06 0.16 0.01 0.1 0.5 20 1 50? 1 – 4pgWHO TEQ ESTIMATED DAILY INTAKE mean P 95 (µg/kg/d) 0.29 0.76 0.03 0.12 1.32 3.86 2.1 3.9 52 pg 125 pg jeugdgezondheidszorg

PERSISTENT ORGANOCHLORINE SUBSTANCES TEF: Toxic Equivalent Factor jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg

H. Przyrembel, adv exp med biol 2000 Mean dioxin level in human milk in Germany H. Przyrembel, adv exp med biol 2000 jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Effect of perinatal exposure to PCBs and dioxins Lanting 1998, Patandin 1999 6 year follow-up of 418 children 209 FF, 209 BF (at least 6 weeks) Prenatal exposure: maternal and cord plasma levels of PCB and dioxins Postnatal exposure: breast milk levels of PCB and dioxins jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Effect of perinatal exposure to PCBs and dioxins Koopman-Esseboom 1996, Lanting 1998, Patandin 1999 18 months: prenatal exposure negative effect on neurological condition, cognitive development unaffected 42 months: prenatal exposure negatively associated with cognitive score. Effect greatest in FF group. 72 months (n=376): prenatal exposure negatively associated with cognitive development. Effect greatest in FF group. jeugdgezondheidszorg

Effect of perinatal exposure to PCBs and dioxins Human milk adds to “body burden” 42 months: PCB BF = 4 x PCB FF Extrapolation: Exclusive breastfeeding for 1 yr contributes for 1/20 to lifelong body burden Long-term studies needed to determine clinical relevance jeugdgezondheidszorg

Dioxins in human milk conclusion In-utero exposure is of greater concern than postnatal exposure via human milk No meaningful adverse effects observed with exposure through breastfeeding Positive effects of breastfeeding, even contaminated No need to restrict breastfeeding Stop environmental contamination jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg

Evolutie van de melkvoeding 0-24 md jeugdgezondheidszorg

Reden tot stopzetting borstvoeding 0-12 mdn jeugdgezondheidszorg

Voorkomen van lichamelijke ongemakken bij de moeder in de eerste en derde maand jeugdgezondheidszorg

BORSTVOEDING ONDERSTEUNEN BELANGRIJKE TAAK K en G Lichamelijke klachten bij de moeder zijn een belangrijke reden om borstvoeding te staken in de eerste 6 weken. Melkverlies, stuwing, pijn bij het zuigen en tepelkloven zijn de meest voorkomende ongemakken maar kunnen vaak voorkomen worden. In elke leeftijdscategorie wordt “te weinig melk” als reden tot staken van borstvoeding weergegeven. In veel gevallen is dit een verkeerde perceptie. BORSTVOEDING ONDERSTEUNEN BELANGRIJKE TAAK K en G jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Mémé komt met moeder mee naar de consultatie. Ze uit haar bedenkingen ivm kunstvoeding voor zuigelingen. “Zo duur, waarvoor is dat nodig, mijn kinderen zijn allemaal groot geworden met maïzenapap (indien W.VL.: babeurre)” Schrijf kort de elementen op waarom je het niet eens kan zijn met deze uitspraak. Wat zijn de verschillen tussen koemelk en moedermelk en kunstmelk? jeugdgezondheidszorg

Dierlijke melken alternatieven voor moedermelk ? KJ lactose eiwit cas/lact vet C 18:2 (g) (g) (g) (g) Moedermelk 297 6.8 1.1-1.5 30/70 3.1-4.6 0.3-0.6 Volle KM 272 4.8 3.5 80/20 3.5 0.092 Halfvolle KM 205 4.8 3.5 80/20 1.5 0.06 Magere KM 146 4.8 3.5 80/20 0.1 0.0002 Geitenmelk 300 4.2 3.7 80/20 3.9 0.002 jeugdgezondheidszorg

PROTEIN FRACTION OF MILK 2. Human whey 3. Human whey (mature) 4. Human casein 5. Human casein (mature) 6. Bovine casein 7. Bovine whey Kunz et al., Clinics in perinatology 1999 jeugdgezondheidszorg

Dierlijke melken alternatieven voor moedermelk ? Na K Ca Fe P FZ (mg) (mg) (mg) (mg) (mg) (µg) Moedermelk 17 51 32 .03 14 5.2 Volle KM 49 152 119 .05 92 5.9 Halfvolle KM 49 152 119 .05 92 5.9 Magere KM 49 152 119 .12 92 5.0 Geitenmelk 42 181 127 .05 109 0.8 Ascorbinezuur vitamine C is geen vitamine voor de koe jeugdgezondheidszorg

BORSTGEVOEDE ZUIGELING Gouden standaard voor KUNSTVOEDING = BORSTGEVOEDE ZUIGELING moedermelk jeugdgezondheidszorg

Geadapteerde zuigelingenvoeding wetenschappelijke aanbevelingen Nationale raad voor de voeding ESPGHAN wettelijke richtlijnen Belgisch staatsblad 27/09/93 Europese directieven 14/05/91 jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg De startvoedingen Aptamil 1 Enfamil 1 Nan pro 1 Nutrilon 1 jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Consensus VVK Wei- of lactalbumine-overwegende startvoedingen worden als “tweede keuze alternatief na borstvoeding” aanbevolen. jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Ouders komen met een zuigeling van 3 weken oud, 3.5 kg, drinkt 6 x 110 ml Nan pro 1, vragen om een méér verzadigende melk omdat hij vaak vroeger dan “zijn uur” wakker wordt. Een caseine-overwegende melk is méér verzadigend, overschakeling naar Beba kan voorgesteld worden De hoeveelheid per fles kan beter verhoogd worden Kan niet antwoorden jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Ouders komen met een zuigeling van 3 weken oud, 3.5 kg, drinkt 6 x 110 ml Nan 1, vragen om een méér verzadigende melk omdat hij vaak vroeger dan “zijn uur” wakker wordt. Een caseine-overwegende melk is méér verzadigend, overschakeling naar Beba kan voorgesteld worden De hoeveelheid per fles kan beter verhoogd worden Kan niet antwoorden jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Wat is verzadiging? Trage maaglediging? Stoppen met drinken na een kleinere hoeveelheid? Langere tussenperioden tussen twee voedingen? … jeugdgezondheidszorg

SOORT START-FLESVOEDING jeugdgezondheidszorg

AANTAL VOEDINGSWISSELINGEN jeugdgezondheidszorg

VOEDINGSWISSELINGEN (zonder wissel borst naar fles) 164 OPVOLGMELK 367 ANDERE WISSELINGEN jeugdgezondheidszorg

REDEN VOOR VOEDINGSWISSEL 189 van borst naar fles 164 opvolgmelk 367: 28% : regurgitaties 20%: “honger, niet verzadigd” 8%: huilbuien, krampen rest: rash, diarrhea, constipatie, smaak jeugdgezondheidszorg

WIE BESLIST OVER VOEDINGSWISSEL? Kind en Gezin 37% Eigen initiatief 28% Kinderarts 27% Apotheker 4% Vrienden 3% Huisarts 1% jeugdgezondheidszorg

Voedingsveranderingen op leeftijd 2 mdn 1991-1993 1997 1997 Raes M, Hellinckx E, Van Braband A, Verstraeten K, Gillis Ph, Alliët Ph. Voedingspraktijken bij zuigelingen : zijn we aan verandering toe ? Tijdschr Geneesk 2001; 57:62-68. jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Een baby van 5 weken drinkt 5 flessen van 120 ml kunstvoeding. Ze weegt nu 4.5 kg en woog bij geboorte 3.4 kg. Dit is geen goed schema, zij kan beter 6 flessen drinken en heeft zeker 150 ml/kg/d nodig Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Een baby van 5 weken drinkt 5 flessen van 120 ml kunstvoeding. Ze weegt nu 4.5 kg en woog bij geboorte 3.4 kg. Dit is geen goed schema, zij kan beter 6 flessen drinken en heeft zeker 150 ml/kg/d nodig Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Een zuigeling kan zelf bepalen hoeveel en hoe vaak hij/zij drinkt, op voorwaarde dat verzorgers adekwaat hongersignalen en verzadiging herkennen en op voorwaarde dat hij/zij zich normaal ontwikkelt Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Lore, 10 weken Tweede geborene van een tweeling GG: 2500 g (huidig gewicht: 4800 g) Doorverwezen voor gastroscopie/pHmetrie wegens voedselweigering, sterk toegenomen in laatste weken. Behandeling met Zantac zonder resultaat. jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Borstvoeding, niet gelukt Start met Nan Pro 1, wegens regurgiteren: Nan AR Af en toe lastig, huilen vnl. ‘s avonds Start Gaviscon, later Zantac, zonder resultaat Drinkt zeer wisselend, moeder forceert vaak jeugdgezondheidszorg

Zuigeling die fles weigert GEVOLG VAN NEGATIEVE SENSATIE GEASSOCIEERD MET VOEDING jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Het is een erg warme zomer. In dat geval heeft een zuigeling in de eerste levensmaanden naast moedermelk of kunstvoeding, zeker ook wat extra water nodig. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

Extra water bij borstvoeding? Niet nodig Sachdev (1991) Sri Lanka 45 gezonde voldragen mannelijke babies gerandomiseerd: 23 exclusief BV, 22 extra water 34 - 41°C, relatieve vochtigheid <50% geen verschil in urinair output, urine en serum osmolaliteit, rectale temperatuur melk- én vochtinname hoger bij exclusieve BV (274 versus 210 ml, en 274 versus 233 ml) bevestigd bij oudere baby’s (1 - 6 mnd) in Pakistan, India, Thailand, Ghana, Cameroen jeugdgezondheidszorg

Extra water voor pasgeborenen en zuigelingen mogelijk gevaarlijk Cave waterintoxicatie Keating, 1991 Vanapruks 1989 jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Het is een erg warme zomer. In dat geval heeft een zuigeling in de eerste levensmaanden naast moedermelk of kunstvoeding, zeker ook wat extra water nodig. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Toevoegen van meel aan de laatste fles, kan vanaf de leeftijd van 3 maanden aanbevolen worden om te zorgen dat de baby doorslaapt Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Toevoegen van meel aan de laatste fles, kan vanaf de leeftijd van 3 maanden aanbevolen worden om te zorgen dat de baby doorslaapt Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Uitsluitend borstvoeding of uitsluitend kunstvoeding volstaat als voeding in de eerste zes levensmaanden. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Uitsluitend borstvoeding of uitsluitend kunstvoeding volstaat als voeding in de eerste zes levensmaanden. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

Mijn baby van 6 maanden weigert fruitpap te eten, wat kan ik doen? Schrijf kort op welke elementen je in je antwoord zou verwerken (1 min), wissel nadien je antwoord met elkaar uit (per twee of drie, 2 min) jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Fruitpap kan gerust vervangen worden door “peuterpetitgervais”, dat is zoeter en zal dus gemakkelijker geaccepteerd worden. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Fruitpap kan gerust vervangen worden door “peuterpetitgervais”, dat is zoeter en zal dus gemakkelijker geaccepteerd worden. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Ouders met een zuigeling van 4 maanden komen met de vraag of ze niet mogen overschakelen naar een tweede leeftijdsmelk, ze hebben de indruk dat hun baby niet meer zo verzadigd is. Akkoord Niet akkoord Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Ouders met een zuigeling van 4 maanden komen met de vraag of ze niet mogen overschakelen naar een tweede leeftijdsmelk, ze hebben de indruk dat hun baby niet meer zo verzadigd is. Akkoord Niet akkoord Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg De aard van de “beikost” is cultureel bepaald. Er is geen reden waarom eerst fruitpap en nadien pas groentenbrij zou gestart worden. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg De aard van de “beikost” is cultureel bepaald. Er is geen reden waarom eerst fruitpap en nadien pas groentenbrij zou gestart worden. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Vanaf de leeftijd van 6 maanden is overschakeling naar een tweede leeftijdsmelk hoe dan ook nodig Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Vanaf de leeftijd van 6 maanden is overschakeling naar een tweede leeftijdsmelk hoe dan ook nodig Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Ouders vertellen blij dat ze eindelijk gevonden hebben hoe ze hun baby groentenbrij kunnen laten eten: door er telkens appelmoes bij te mengen. Dit is een goede oplossing. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Ouders vertellen blij dat ze eindelijk gevonden hebben hoe ze hun baby groentenbrij kunnen laten eten: door er telkens appelmoes bij te mengen. Dit is een goede oplossing. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

Probleem met acceptatie lepelvoeding FORCEER NOOIT Kijk maaltijdschema na (honger? ) Probeer alternatieven (ingedikte melk?) jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Een groentenbrij bestaat uit twee keer zoveel groenten als aardappelen, en 30 tot 50 g vlees, met wat vetstof. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Een groentenbrij bestaat uit twee keer zoveel groenten als aardappelen, en 30 tot 50 g vlees, met wat vetstof. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

Het vlees in de groentenbrij wordt best gekookt en niet gebakken. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Kant en klare babymaaltijden zijn te verkiezen boven zelfbereide maaltijden. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Een fruitpap bestaat uit twee of drie stukken fruit waarbij koek geplet wordt. Tot de leeftijd van 6 maanden is glutenvrije koek nodig. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

Glutenvrij : zeker tot 4 maand, niet langer dan 7 maand Epidemiologische gegevens (vergelijking Zweden – Denemarken) Darmbarrière uitgerijpt op 6 maand Prospectief onderzoek: voordeel indien introductie gluten nog tijdens BV jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Een baby van 8 maanden weigert nog uit de fles te drinken. Hij drinkt uit een beker. De ouders vragen om gewone koemelk te geven, omdat dat nu veel makkelijker is. Akkoord Niet akkoord Weet niet jeugdgezondheidszorg

Opvolgmelk versus koemelk Preventie ijzergebrek(sanemie) Vermijden overmatige eiwitinname jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Een baby van 12 maanden drinkt nog 4 of 5 keer per dag borstvoeding, krijgt een fruithap en een middagmaaltje. Dit is een volwaardige voeding, ook al vertoont de groeicurve een afbuiging sinds de leeftijd van 6 maanden. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg GROEICURVEN BIJ EXCLUSIEF BV G Initieel snellere G toename, na 3 m minder snelle Lengtegroei: gemiddeld iets lager Hoofdomtrek: gemiddeld iets hoger L Rood: borstvoeding Zwarte stippels: klassieke curven HO jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Het verdient aanbeveling om tot de leeftijd van drie jaar een groeimelk te geven in plaats van gewone koemelk Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg KUNSTVOEDINGEN STARTMELK Wei-eiwitoverwegend, lactose Caseine-overwegend HYDROLYSAAT Partieel Doorgedreven INGEDIKTE MELK Johannesbroodboompitmeel (vezel) zetmeel jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg KUNSTVOEDING SOJAMELKEN SEMI-ELEMENTAIRE MELKEN TWEEDE LEEFTIJDSMELK GROEIMELK PREMATURENMELK jeugdgezondheidszorg

minder snel onevenwichtige voeding indien overmatige melkinname Met groeimelk minder snel onevenwichtige voeding indien overmatige melkinname bij te weinig gevarieerde voeding Excuus voor weinig gevarieerde voeding?? jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Als een peuter van 12 maanden overschakelt naar gewone koemelk, is volle melk te verkiezen boven half-volle melk. Juist Onjuist Weet niet jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Een moeder met ernstige obesitas, wil dat probleem voor haar dochter zo goed mogelijk voorkómen. Welke raad kan je geven? Neem 1 min om zelf te antwoorden, wissel nadien met je buren je antwoord uit. jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Een peuter van 12 maanden weigert brokjes in het middagmaal, alles wordt verder heel fijn gemixt anders wordt het uitgespuwd. Zij kan een koekje knabbelen. Wat is je advies ? Neem 1 min om het te noteren, en 2 min om het met je buren uit te wisselen jeugdgezondheidszorg

Weigering van brokjesvoeding? Start op de gepaste leeftijd (« kritische perioden in ontwikkeling ») Geef geen brokjes in puree, maar liever zachte brokjes (aardappel) apart Laat zuigeling brokjes zelf in de mond brengen FORCEER NIET jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Voedingsschema 0 – (4) 6 mnd BV KV « melk » Op vraag Vanaf (4) 6 mnd lepelvoeding Fruit Groenten/vlees 9 – 12 mnd brokjes beker Structuur jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Ouders komen ten einde raad op consultatie: hun zoontje van twee eet zeer slecht (geen ontbijt, zeer kieskeurig vaste voeding, drinkt meer dan 1 l fristi per dag en eet koeken). Normaal klinisch onderzoek. Wat is je advies? Hoe breng je het aan? Neem 2 min om zelf te noteren, 5 min om uit te wisselen jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Algemeen advies Een gezond kind laat zich niet verhongeren OUDER BEPAALT WAT WANNEER KIND BEPAALT HOEVEEL jeugdgezondheidszorg

jeugdgezondheidszorg Slecht etende peuter Vaste maaltijdstructuur Geen beloning (koek, petit gervais,…) indien slecht eten Bord niet te vol leggen (1/4 van wat je denkt nodig te zijn….) NIET méér dan 500 ml melk GEEN STRIJD Eten is iets vanzelfsprekend jeugdgezondheidszorg