Venezuela Begin van een revolutie

Overzicht “CIA-factbook” Socio-politieke geschiedenis Actuele economische gegevens Interne etappes van de Bolivariaanse revolutie Buitenlandse politiek Conclusies

Overzicht “CIA-factbook” Socio-politieke geschiedenis Actuele economische gegevens Interne etappes van de Bolivariaanse revolutie Buitenlandse politiek Conclusies

“CIA factbook” over Venezuela (1) Landoppervlakte: 882,050 km² (29x België) Grenzen buurlanden: Brazilië 2200 km, Colombia 2050 km, Guyana 743 km kustlijn : 2,800 km Reliëf Andes-gebergte en Maracaibo laaglanden in Noordwesten Centrale vlaktes (llanos) Guiana Hooglanden in het Zuidoosten Hoogste punt: Pico Bolivar (La Columna) 5,007 m Angel Falls in de Guiana Hooglanden is de hoogste waterval ter wereld

“CIA factbook” over Venezuela (2) Bevolking 25 miljoen inwoners Levensverwachting 74 jaar Zuigelingensterfte 23/1000 Alfabetisatiegraad 93,4% Federale republiek met 23 staten + 1 Federaal District + 1 'Federal Depency' (72 eilanden) Klimaat Tropisch - warm en vochtig meer gematigd in de hooglanden Natuurlijke rijkdommen petroleum, aardgas, ijzererts, goud, bauxiet, andere mineralen, diamanten, waterkracht Landgebruik Permanent in gebruik voor landbouw: 0.92% Bewerkbaar land: 2.95% Rest: 96.13% (2001)

Overzicht “CIA-factbook” Socio-politieke geschiedenis Actuele economische gegevens Interne etappes van de Bolivariaanse revolutie Buitenlandse politiek Conclusies

Socio-politieke geschiedenis Kolonisatie Onafhankelijkheidsoorlogen Militaire dictaturen “Democratie” Aanloop naar de huidige fase

Socio-politieke geschiedenis Kolonisatie Onafhankelijkheidsoorlogen Militaire dictaturen “Democratie” Aanloop naar de huidige fase

Kolonisatie (1) Eerste bevolking in dit gebied +/ jaar geleden Christoffel Colombus - derde reis - voet aan wal op 2 augustus 1498 Spaanse kolonisatie vanaf 1520

Kolonisatie (2) Verovering duurde tot halfweg de 17de eeuw verzet van de lokale indianenbevolking, o.a. Guaicaipuro, de legendarische leider van de Caribe-stam Vice koninkrijk ‘Nieuw Granada’ vanaf 1717

Socio-politieke geschiedenis Kolonisatie Onafhankelijkheidsoorlogen Militaire dictaturen “Democratie” Aanloop naar de huidige fase

Onafhankelijkheidsoorlogen Strijd van Francisco de Miranda en Simon Bolivar vanaf begin 19 de eeuw In 1821: onder leiding van Simon Bolivar winnen onafhankelijkheidsstrijders de slag van Carabobo Vanaf 8 november 1823 is Venezuela volledig onafhankelijk Simon Bolivar neemt de leiding veel belang voor onderwijs Vecht voor souvereiniteit tegenover de Verenigde Staten 1830: dood van Simon Bolivar

Socio-politieke geschiedenis Kolonisatie Onafhankelijkheidsoorlogen Militaire dictaturen “Democratie” Aanloop naar de huidige fase

Militaire dictaturen (1) Na de dood van Simon Bolivar wordt de Venezolaanse politiek gekenmerkt door een hele reeks militaire dictaturen die elkaar opvolgen ‘Caudillismo’ viert hoogtij Periode van Burgeroorlogen van Generaal Blanco speelt een belangrijke rol gedurende drie periodes Hij zet een uitgebreid schoolsysteem op poten

Militaire dictaturen (2) Staatsgreep door generaal Juan Vicente Gomez in 1908 blijft 27 jaar aan de macht, tot aan zijn dood in 1935 zware repressie tegen tegenstanders Onder zijn bewind werd de olieontginning uitgebouwd (ontdekt in 1840)

Socio-politieke geschiedenis Kolonisatie Onafhankelijkheidsoorlogen Militaire dictaturen “Democratie” Aanloop naar de huidige fase

“Democratie” Rond 1945 komt er een einde aan de opeenvolgende militaire dictaturen Periode van politieke instabiliteit Pas vanaf 1958 een relatief stabiel 'democratisch systeem' olv president Romulo Betancourt (soc.dém.) Begin van een ‘sociale politiek’… Tweepartijensysteem met Sociaal-democraten en Christendemocraten die elkaar afwisselen Vanaf de jaren '60 geleidelijk stappen voor de nationalisatie van de petroleumsector Veel inkomsten door olieprijsstijging na 1973: economische ontwikkeling, vnl ten voordele van rijke elite Vanaf 1983: enorme economische crisis, massale straatprotesten, guerrilla

Socio-politieke geschiedenis Kolonisatie Onafhankelijkheidsoorlogen Militaire dictaturen “Democratie” Aanloop naar de huidige fase

Aanloop naar de huidige fase (1) Caracazo anti-IMF revolte president Carlos Andres Perez onderdrukt hongeropstand op een gewelddadige manier Officieel 300 doden / niet-officieel +/- duizend Zware sociale en politieke crisis mensen ontvluchtten het platteland Enorme stijging werkloosheid Daling van de lonen Exponentiële toename van de informele sector Syndicale crisis (slechts 17% van de werkers bij vakbond aangesloten)

Aanloop naar de huidige fase (2) Uitloper van “Caracazo”: twee pogingen tot staatsgreep in 1992 jonge progressieve legerofficieren olv Hugo Chavez poging mislukt - Chavez wordt gearresteerd verklaart voor de TV-cameras dat hij 'voorlopig zijn pogingen moet staken om het land een betere richting in te sturen‘ Verkiezingen 1998 Hugo Chavez wordt de nieuwe president de twee 'traditionele' partijen behalen geen 5% van de stemmen

Overzicht “CIA-factbook” Socio-politieke geschiedenis Actuele economische gegevens Interne etappes van de Bolivariaanse revolutie Buitenlandse politiek Conclusies

Actuele economische gegevens (1) Petroleum 5de belangtrijkste olieuitvoerder in de wereld, 3de belangrijkste leverancier aan de VS Olie staat in voor 80% van de uitvoer-inkomsten van Venezuela, en voor de helft van de staatsinkomsten Formele economische sectoren Industrie50% van PIB23% van werknemers Diensten 45% van PIB64% van werknemers Landbouw5% van PIB13% van werknemers Daarnaast informele sector % van de economisch actieve bevolking in 1999, tegen 37,5% in % werkloosheid in 2000

Actuele economische gegevens (2) Typische klassenstructuur van een land waar een elite zich de olie-opbrengsten toeëigent 2% extreem rijke dominante klasse 15% middenklasse in de steden Enorme armoede, vnl "niet-blanken" in de sloppenwijken rond de grote steden en op het platteland Buitenlandse schuld 37,5 miljard USD of 38,8% van het PIB Import-export Export - 53% naar VS Import - 29% uit VS - 18% uit Latijns-Amerika 70% (!!) van de voeding wordt geïmporteerd

Overzicht “CIA-factbook” Socio-politieke geschiedenis Actuele economische gegevens Interne etappes van de Bolivariaanse revolutie Buitenlandse politiek Conclusies

Interne etappes Nieuwe staatsstructuur Offensief van de oppositie Staatsgreep op Algemene nationale staking (12/02-02/03) Welke sociale programma's? Referendum om Chavez af te zetten Revolutie langs democratische weg?

Interne etappes Nieuwe staatsstructuur Offensief van de oppositie Staatsgreep op Algemene nationale staking (12/02-02/03) Welke sociale programma's? Referendum om Chavez af te zetten Revolutie langs democratische weg?

Nieuwe staatsstructuur Herschrijven van de Grondwet: anti-neoliberaal participatief economisch model: coöperatieven - zelfbeheer Nadruk op sociale uitbouw: gezondheidszorg - onderwijs – werk Centraal in de strategie van Chavez ‘revolutie’ met respect voor de bestaande rechtsstaat Stap voor stap de nodige wettelijke instrumenten uitbouwen Nadeel: vele jaren voor eerste resultaten zichtbaar werden Was hem bijna fataal geworden… 10 december wetten goedgekeurd rond grondbezit, visvangst, petroleumontginning, cooperatieven, micro-kredieten Oppositie begon toen te begrijpen dat het menens was…

Interne etappes Nieuwe staatsstructuur Offensief van de oppositie Staatsgreep op Algemene nationale staking (12/02-02/03) Welke sociale programma's? Referendum om Chavez af te zetten Revolutie langs democratische weg?

Offensief van de oppositie Algemene staking op , dag van in voege treden van die 49 wetten Vanaf december 2001 begint de oppositie zich echt te mobiliseren Greep op media 4/5 televisieketens in handen van oppositie Ook het Chavez kamp versterkt mobilisatie en organiseert zich Bolivariaanse kringen Media-antwoord van Chavez: wekelijkse 'Alo Présidente' op radio en TV

Interne etappes Nieuwe staatsstructuur Offensief van de oppositie Staatsgreep op Algemene nationale staking (12/02-02/03) Welke sociale programma's? Referendum om Chavez af te zetten Revolutie langs democratische weg?

Staatsgreep

Staatsgreep (1) Georganiseerd door de oppositie FEDECAMARAS, Pedro Carmona (patroon van de patroons) Ondersteund door CTV (vakbond waarvan leiders aanleunen bij patronaat) Steun van de Kardinaal Steun van enkele generaals … eten samen uit de hand van de Verenigde Staten

Staatsgreep (2) Staatsgreep duurt twee dagen… Volksopstand brengt Chavez terug 80% van de leger officieren blijft trouw aan Chavez

Staatsgreep (3) Chavez komt terug en ziet zijn positie versterkt Oppositie ontmaskerd en verzwakt Banden met VS aangetoond Basisorganisaties en -mobilisatie versterkt Autonome vakbond versterkt Coalitie van linkse organisaties die Chavez ondersteunen Geen repressie, zelfs toegevingen van Chavez aan patroons en CTV, en aanpassing van een aantal wetten De oppositie ziet deze houding als een teken van zwakte van Chavez, en versterkt haar activiteiten

Interne etappes Nieuwe staatsstructuur Offensief van de oppositie Staatsgreep op Algemene nationale staking (12/02-02/03) Welke sociale programma's? Referendum om Chavez af te zetten Revolutie langs democratische weg?

Algemene nationale staking Start op 2 december 2002 Oppositie wil het land in chaos brengen door de economie lam te leggen Staking georganiseerd door de patroons Blokkade van de havens (petroleum-export / voedsel-import) Sabotagedaden Enorm verzet van de bevolking en van de arbeides tegen CTV en patroons Rampzalige gevolgen tekort aan voedingsmiddelen onderbreking van de sociale programma's devaluatie van de Bolivar inflatie van 26% 10 miljard dollar rechtstreeks economisch verlies De staking verliest geleidelijk aan kracht en wordt na meer dan 2 maand stopgezet op 7 februari 2003 Chavez wint de krachtmeting De plannen om de petroleum weer echt te nationaliseren worden krachtdadig uitgevoerd "stakers" worden ontslagen

Interne etappes Nieuwe staatsstructuur Offensief van de oppositie Staatsgreep op Algemene nationale staking (12/02-02/03) Welke sociale programma's? Referendum om Chavez af te zetten Revolutie langs democratische weg?

Welke sociale programma's? (1) Deze programma's kunnen gefinancierd worden dankzij de nationalisatie van de petroleum-inkomsten vloeien nu niet meer naar een kleine elite programma's die de 17 miljoen armen ten goede komen Onderwijs Misión Robinson - alfabetisering ( ) Misión Milan - basisonderwijs Misión Sucre - middelbaar onderwijs Gezondheidszorg Barrio adentro Cubaanse artsen 600 diagnostische centra

Welke sociale programma's? (2) Economie Sociale economische initiatieven (coöperativen) volksbank (micro-kredieten) gesubsidieerde basisvoeding Landhervorming Grootgrondbezit wordt aangepakt In de eerste plaats de braak liggende gronden Weerstand van grootgrondbezitters Gewapende milities 120 doden sinds 1999 Vertraging door oppostie en bureaucratisme In augustus 2003: Hectares verdeeld aan Doel is families een stuk grond te geven

Interne etappes Nieuwe staatsstructuur Offensief van de oppositie Staatsgreep op Algemene nationale staking (12/02-02/03) Welke sociale programma's? Referendum om Chavez af te zetten Revolutie langs democratische weg?

Referendum om Chavez af te zetten Voorzien in de grondwet Oppositie denkt te kunnen winnen omdat de positieve gevolgen van het beleid op zich laten wachten omwille van de economische problemen Handtekeningen worden verzameld 15 augustus 2004: 58% ten voordele van president Hugo Chavez De oppositie ontmaskert zichzelf helemaal Weigert het resultaat te aanvaarden Scheeuwt "fraude" tegen de beoordeling van de OAS in Grijpt naar geweld met een aantal politieke moorden Nieuwe poging tot staatsgreep wordt verijdeld Plannen om Chavez te vermoorden Ook het “Chavez-kamp” radicaliseert haar standpunten

Interne etappes Nieuwe staatsstructuur Offensief van de oppositie Staatsgreep op Algemene nationale staking (12/02-02/03) Welke sociale programma's? Referendum om Chavez af te zetten Revolutie langs democratische weg?

Chavez heeft zijn programma tot nu toe kunnen uitbouwen langs democratische weg, o.a. dank zij steun van het leger Bevestiging van de macht door 8 verkiezingen presidentsverkiezingen 1998 Referendum over de grondwetsherziening Verkiezing grondwetgevende vergadering Goedkeuring nieuwe Grondwet Nieuwe presidentsverkiezingen Gemeenteraadsverkiezingen Referendum Regionale verkiezingen De oppositie (en de VS) heeft van alles geprobeerd, maar slaagde er voorlopig niet in om de revolutie te stoppen, en zal duidelijk de pogingen nooit opgeven Elke poging van de oppositie leidde tot radicalisering van Chavez' politiek (zie Cubaanse revolutie…)

Overzicht “CIA-factbook” Socio-politieke geschiedenis Actuele economische gegevens Interne etappes van de Bolivariaanse revolutie Buitenlandse politiek Conclusies

Buitenlandse politiek Economie Afwijzing van ALCA (Area de Libre Comercio de las Americas) Chavez stelt ALBA voor (Alternativa Bolivariana para las Americas) Akkoord rond petroleum-productie/commercialisatie met Brazilië (en andere Latijns- Amerikaanse landen): PETROSUR MERCOSUR Bilaterale akkoorden met Brazilië, Cuba, China, Iran,… OPEC Chavez in belangrijke mate verantwoordelijk voor de heropleving van organisatie: relatieve productiedaling / stijging van de prijzenx Afwijzing WHO, Chavez speelt rol in «mislukking» van Cancun USA – spanningen lopen op VS zien belangen bedreigd in de regio (+ heel Lat.Am) VS steunen (bijna) openlijk de staatsgreep van 2002 Op WSF van Porto Alegre levert Chavez scherpe kritiek op de VS Verdediging van het socialisme in verschillende toespraken («een niet dogmatisch, maar pragmatisch socialisme») Speciale en belangrijke band met Cuba

Overzicht “CIA-factbook” Socio-politieke geschiedenis Actuele economische gegevens Interne etappes van de Bolivariaanse revolutie Buitenlandse politiek Conclusies

Conclusies (1) Context Petroleumopbrengesten Geen sterke volksorganisaties Belang van de Venezolaanse olie voor de VS Kenmerken Bolivariaanse traditie: nationaal - militair - sociaal Politiek proces: populistische traditie, steun van het leger, formele democratische middelen Radicalisering naar anti-imperialisme, anti- kapitalisme, "pragmatisch" socialisme

Conclusies (2) Geen gedetailleerd politiek project bij aanvang Veeleer een geleidelijke uittekening van een grondige omwenteling Radicalisering Geen sterke politieke organisatie Wel: sterke volksmobilisatie, sterk bewustwordingsproces Figuur van Chavez is zeer (te?) belangrijk; houdt risico's in Zelfs als toekomst onduidelijk en onzeker is deze fase heeft onomkeerbare bewustwording veroorzaakt in de geesten van de mensen, en dus in de geschiedenis van het land Houding van Cuba tegenover Venezuela toont het belang aan van dit proces voor de toekomst van het hele continent Belangrijk om het Venezolaanse proces degelijk te analyseren - op haar sterke en zwakke punten - om de essentie van een revolutionair proces te begrijpen, om de strategische en tactische elementen te onderscheiden, om het belang van een sterke organisatie, van een breed front, van een flexibele opstelling correct in te schatten