PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE HOOFDSTUK 3 DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN 1

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN INHOUDSOPGAVE 3.1 Inleiding 3.2 Wat is een onderneming? 3.3 De inrichting van een onderneming 3.4 Het transformatieproces 3.5 Klantbehoefte 3.6 Winst PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 2

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN 3.1 INLEIDING LEERDOELEN Inzicht krijgen in de basisprincipes van een onderneming. Hoe is een onderneming ingericht? Inzicht verkrijgen in hoe een onderneming door middel van toegevoegde waarde tot winst kan komen. Waarom de ondernemingsactiviteiten gericht moeten zijn op het vervullen van klantenbehoeftes. PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 3

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN ONDERNEMING 3.2 WAT IS EEN ONDERNEMING? Een onderneming is een op continuïteit gerichte organisatie van productiefactoren die door het maken en leveren van producten en/of diensten probeert in te spelen op de behoeften van de markt met als doel het maken van winst. PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 4

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN ONDERNEMING Belangrijkste aspecten: Op continuïteit gerichte organisatie van productiefactoren Arbeid Kapitaal Kennis/ know how Maken en leveren van producten en/of diensten Inspelen op behoefte van de klant Personen/huishoudens: business-to-consumer Ondernemingen: business-to-business Maken van winst Opbrengsten uit verkoop groter dan kosten PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 5

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN ONDERNEMING Ondernemingen? Nederland: ABNAmro, Akzo Nobel, Ahold, Cap Gemini, Heineken, Philips, ... België: AB INBEV, Ackermans V.H., Ageas, Dexia, KBC, Colruyt, Delhaize, Solvay, UCB, Umicore, Belgacom, Mobistar, Telenet, … Wereldwijd (TOP 500 Fortune): General Electric, Shell, Toyota, ExonnMobile, HSBC, Wal-mart, Microsoft, …) Onderneming uit je buurt ? Waar ga je werken? Onderzoek, overheid, consultancy, … PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 6

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN INRICHTING; RECHTSVORMEN 3.3 INRICHTING VAN EEN ONDERNEMING 3.3.1 RECHTSVORMEN Keuze maken voor bepaalde rechtsvorm Rechtsvorm is de juridische organisatie van de onderneming Overwegingen i.v.m. bepalen van rechtsvorm: eigendom en zeggenschap, aansprakelijkheid, omvang van het kapitaal en de wijze van financieren, inbreng van kapitaal en/of arbeid PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 7

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN INRICHTING; RECHTSVORMEN Soorten rechtsvormen: Eenmanszaak Vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid Maatschap Tijdelijke handelsvennootschap Stille handelsvennootschap Vennootschappen met rechtspersoonlijkheid Vennootschap onder firma (VOF) Commanditaire vennootschap (CV) Besloten vennootschap (BVBA) (bv. uitvaartverzorging Hansen BVBA) Naamloze vennootschap (NV) (bv. AB Inbev NV) Coöperatie (bv. ecopower) Vereniging zonder winstoogmerk (vzw) Verschillen wat betreft oprichting, kapitaal, bestuur, aansprakelijkheid, belastingen en continuïteit (zie overzicht op pagina 36) PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 8

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN INRICHTING; RECHTSVORMEN Persoonlijke ondernemingen Eenmanszaak: Oprichter is eigenaar en volledig zelfstandig Geen akte nodig Inschrijving in handelsregister verplicht Eigenaar verantwoordelijk voor alle handelingen en vermogensaangelegenheden Geen onderscheid tussen privé- en ondernemingsvermogen Maatschap: Samenwerkingsvorm tussen maten (vooral bij vrije beroepen) Akte niet verplicht maar wel aangeraden Niet in handelsregister in te schrijven Maten voor gelijke delen aansprakelijk (behalve bij onbevoegd handelen) Geen scheiding tussen privé- en ondernemingsvermogen PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 9

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN INRICHTING; RECHTSVORMEN Vennootschap onder firma (VOF): Samenwerkingsvorm voor bedrijf voeren Vennootschapscontract niet verplicht, wel aangeraden Inschrijving in handelsregister verplicht Afgescheiden vermogen (zakelijk vermogen afgescheiden van privévermogen) Iedere vennoot hoofdelijk aansprakelijk Commanditaire vennootschap (CV) Bijzondere vorm van VOF Twee soorten vennoten: stille (alleen financieel betrokken) en beherende (ook handelen namens CV) Vennootschapscontract niet verplicht Inschrijving handelsregister verplicht Beherende vennoten met privévermogen aansprakelijk Stille vennoten enkel met zakelijk vermogen aansprakelijk PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 10

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN INRICHTING; RECHTSVORMEN Rechtspersoonlijkheden Besloten vennootschap (BV): Eigen vermogen eigenaren verdeeld in aandelen rechtspersoon met dezelfde juridische status, rechten en plichten als een natuurlijk persoon Hoogste macht: aandeelhouders; leiding dagelijkse zaken: directeur(s) Aandelen op naam, niet vrij overdraagbaar Blokkeringsregeling in statuten Notariële oprichtingsakte verplicht Verklaring van geen bezwaar van ministerie van Justitie nodig Inbreng van minimaal eigen vermogen van €18.000 Inschrijving in handelsregister verplicht Jaarstukken maken en publiceren via handelsregister Aansprakelijkheid enkel zakelijk vermogen Continuïteit zeker gesteld PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 11

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN INRICHTING; RECHTSVORMEN Naamloze vennootschap (NV): Kapitaal verdeeld in aandelen Aandelen zijn overdraagbaar Overdraagbare aandelen uitgeven die verhandelbaar zijn op de beurs Zelfde wettelijke eisen als BV maar minimum kapitaal €45.000 Jaarstukken opstellen en inleveren bij handelsregister Coöperatie Vereniging die opkomt voor de materiële belangen van haar leden door overeenkomsten met ze af te sluiten Bedrijfscoöperaties: leden oefenen bedrijf uit, coöperatie zorgt voor inkoop, verkoop en/of bepaalde diensten Consumentencoöperaties: leden kopen goederen van coöperatie Producten- of dienstencoöperaties: leden ook werknemer van coöperatie Zelfde wettelijke eisen als BV en NV PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 12

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN INRICHTING; SAMENWERKING Samenwerkende ondernemingen kunnen sneller groeien dan alleen Overwegingen: Lagere kosten Snellere groei in omzet of afzet Nieuwe toetreders ontmoedigen Risico’s reduceren PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 13

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN INRICHTING; SAMENWERKING Vormen van samenwerken: Joint venture Projectmatig Tijdelijk karakter Opbrengsten, kosten en risico’s delen Deelnemers blijven zelfstandig Franchising Gebruik van beproefd verkoopsysteem Contractuele verplichtingen Fusie of overname Juridisch en economisch samengaan Financiële (on)gelijkwaardigheid bepaald fusie of overname Gelijkwaardigheid: fusie Ongelijkwaardigheid: overname PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 14

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN TRANSFORMATIEPROCES; OPBOUW 3.4 HET TRANSFORMATIEPROCES 3.4.1 OPBOUW Het transformatieproces is opgebouwd uit verschillende fasen die als doel hebben winstgevend producten en diensten creëren. Input Fabricage Output Transacties (verkoop) Financiën Transacties (inkoop) PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 15

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN TRANSFORMATIEPROCES; OPBOUW PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 16

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN TRANSFORMATIEPROCES; ORGANISATIE 3.4.2 ORGANISATIE RONDOM HET TRANSFORMATIEPROCES Inkoop: stemt levering van materialen en grondstoffen af op de interne behoefte en selecteert en onderhandelt met leveranciers over prijs en voorwaarden. Marketing: zorgt voor de communicatie naar potentiële en bestaande klanten. Administratie: houdt kasstromen bij en verzorgt boekhouding en financiële verslaggeving. Verkoop: verkopers proberen interesse om te zetten in transacties. Operations: verzorgt het fabricageproces en de logistiek. Personeelszaken: ondersteunt de leidinggevenden en diverse medewerkers bij verwerving, selectie, ontwikkeling en training van het arbeidspotentieel. ICT: verzorgt de computersystemen R&D PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 17

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN TRANSFORMATIEPROCES; SOORTEN 3.4.3 SOORTEN TRANSFORMATIEPROCESSEN Handel: Overbruggen van verschillen in tijd, plaats en aantallen tussen de productie en de afname Service aan uiteindelijke gebruikers Groothandel: producten van fabrikanten naar detailhandel Detailhandel: producten naar eindconsument Industrie: Produceert fysieke producten Grondstoffen worden omgezet in eindproducten Stukproductie: fabriceren naar wens van klant, geen voorraad Massaproductie: productie van één soort eindproduct, wel voorraad Dienstverlening: Levert prestaties Niet tastbaar, dus geen voorraden mogelijk Transformatieproces is het verwerken van gegevens tot voor de klant relevante informatie Combinatie van handel, industrie en dienstverlening: Veel voorkomend in dagelijkse praktijk PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 18

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN KLANTBEHOEFTE; MARKTGERICHTHEID 3.5 KLANTBEHOEFTE 3.5.1 MARKTGERICHTHEID Onderneming die consequent blijft voldoen aan de eisen en wensen van de klant en het transformatieproces en de organisatie daarop heeft afgestemd en ingericht. Voordelen: Tevreden klanten komen terug Verstevigen klantenrelaties Positieve reputatie in de markt door hoge klantentevredenheid Het niet consequent centraal stellen van de klant leidt tot een ander soort onderneming: Productiegeoriënteerd: zo efficiënt mogelijk inrichten en uitvoeren van fabricageproces om kostprijs te verlagen. Productgeoriënteerd: het leveren van zo hoog mogelijke kwaliteit. Een goed en degelijk product verkoopt uiteindelijk zichzelf. Verkoopgericht: willen hun verkoopapparaat zo effectief mogelijk laten werken. PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 19

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN KLANTBEHOEFTE; MARKETINGPROCES 3.5.2 MARKETINGPROCES Regelmatig bedenken en implementeren van nieuwe of verbeterde producten op bestaande of nieuwe markten, om de marktgerichtheid te borgen. Marketingproces bestaat uit verschillende stappen: Marktonderzoek Doelgroep bepalen en doelstellingen: Ontwikkelen aanbod en aanpak marktintroductie Activiteiten uitvoeren Evaluatie, controle en bijsturen PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 20

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN KLANTBEHOEFTE; MARKETINGPROCES Marketingproces bestaat uit verschillende stappen: Marktonderzoek: onderzoeken en bepalen van behoeften en koopmotieven onder (potentiële) afnemers. Er is informatie nodig over relevante trends en ontwikkelingen (macro-economie, bedrijfstak, concurrenten, distributie) Doelgroep bepalen en doelstellingen: afnemers met dezelfde kenmerken, voorkeuren of koopmotieven indelen in segmenten waarna men hieruit de doelgroep(en) bepaalt. Per doelgroep bepaalt men vervolgens concrete doelstellingen betreffende de resultaten. Ontwikkelen aanbod en aanpak marktintroductie: samenstellen van marketingmix bestaande uit: productbeleid, prijsbeleid, promotiebeleid, plaats of placement. Dit wordt voor alle doelgroepen samengebracht in een marketingplan en uitgewerkt in een activiteitenplan. Activiteiten uitvoeren: opstellen verandertraject waarin medewerkers worden gemotiveerd en opgeleid om de gestelde doelen te halen. Evaluatie, controle en (zonodig) bijsturen: nagaan of de gestelde resultaten worden bereikt of uitvoeringen op een effectieve en efficiënte manier zijn verlopen zodat men kan ingrijpen met maatregelen indien dit nodig blijkt. PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 21

HOOFDSTUK 3: DE ONDERNEMING NADER BEKEKEN WINSTMAKEN Ontstaat indien de verkoopopbrengsten groter zijn dan de totale kosten van verkoop en fabricage. Is bedoeld voor: Vergoeding voor eigenaren van de onderneming Investeren in de onderneming Investeringen komen op de balans als activa; indien de winst niet voldoende is dan moet men financieren. Toelichting balans en resultatenrekening zie hoofdstuk 4 PRINCIPES VAN BEDRIJFSECONOMIE - 22