Erfelijkheid Chromosoom DNA

Om te onthouden: Chromosomen komen voor in de celkern van alle organismen. Alleen bij bacteriën ligt het los in het cytoplasma Chromosomen zijn alleen zichtbaar in delende cellen; de lange dunne ‘draden’ liggen dan helemaal opgerold rond speciale eiwitten. In de chromosomen bevindt zich de informatie voor de erfelijke eigenschappen. In gewone lichaamscellen komen chromosomen voor in paren = diploïd = 2n De n geeft het aantal verschillende chromosomen aan. De twee chromosomen van een paar zijn gelijk in lengte en in vorm In geslachtscellen komen chromosomen enkelvoudig voor = haploïd = n Bij de bevruchting versmelten de haploïde eicel en de haploïde zaadcel tot een diploïde zygote (n + n = 2n)

Om te onthouden: Chromosomen zijn opgebouwd uit genen Een gen (erffactor) bevat de informatie voor een erfelijke eigenschap Genotype = het totale pakket aan genen. Het genotype komt voor de helft van de moeder, voor de andere helft van de vader Fenotype = alle uiterlijk waarneembare kenmerken van een individu. Het fenotype wordt bepaald door het genotype en milieufactoren . De mate waarin genotype en milieu bijdragen aan het fenotype is per eigenschap verschillend Omdat chromosomen in paren voorkomen, komen genen ook in paren voor. Een ander woord voor gen = allel en voor genenpaar = allelenpaar

Genotype Fenotype

Genotype: Iemand is homozygoot voor een eigenschap als de twee genen voor die eigenschap gelijk zijn Iemand is heterozygoot voor een eigenschap als de twee genen voor die eigenschap verschillend zijn

Dominante en recessieve kenmerken Het dominante gen is ‘sterker’ dan het recessieve gen. Het recessieve gen komt niet tot uiting in het fenotype Dominant = R (hier: roze) Recessief = r (hier: wit)

Dominante en recessieve kenmerken Genotype Fenotype RR x rr (beiden homozygoot) Rr (100% heterozygoot)

R R r r Rr Rr Rr Rr

Genotypen nakomelingen Gameten Genotypen nakomelingen Gameten

Genotype Fenotype Rr (100% heterozygoot) ??

R r R r RR Rr rr

Intermediaire kenmerken

Intermediar fenotype: de beide genen voor een eigenschap zijn even ‘sterk’. Geen van beide genen is recessief: ze komen als een mengvorm in het fenotype tot uiting. Schrijfwijze: AzAz = zwart fenotype AwAw = wit fenotype AzAw = grijs fenotype Co-dominant: beide genen komen in het fenotype tot uiting (hier: zwart/wit gespikkelde kippen) Onvolledig dominant: bij een eigenschap komt het recessieve gen toch enigszins tot uiting

Wetten van Mendel Eerste mendelwet: Als men twee homozygote individuen die slechts in 1 kenmerk verschillen kruist, zijn in de eerste generatie alle nakomelingen gelijk aan elkaar. Tweede mendelwet: Bij kruising van individuen uit de F1-generatie, bekomen uit homozygote ouders, ontstaan in de F2-generatie nakomelingen met een verschillend fenotype. er is echter een vaste getallenverhouding van 3:1 in het geval van dominant-recessieve overerving en 1:2:1 in geval van codominante overerving.

http://www.bioplek.org/inhoudbovenbouw.html#erfelijkheidsleer http://educatie.ugent.be/elogebruik/leerpaden/erfelijkheid/index.html