Antisociaal gedrag bij kleuters op school Verschillen en overeenkomsten in het pedagogisch handelen en de relatiebeleving van leerkrachten ten aanzien van kinderen met openlijk en/versus heimelijk antisociaal gedrag. Mirjam Horsman 10 december 2007 Begeleidsters: Jantine Spilt / Helma Koomen

Wat is antisociaal gedrag? Aangezien ik in het eerste deel van mijn onderzoek op zoek ga naar wat nou precies antisociaal gedrag is, wil ik allereerst even kort vertellen wat ik heb gevonden over antisociaal gedrag bij jonge kinderen. Gedrag is antisociaal wanneer: Ofwel gedrag is antisociaal wanneer fundamentele rechten van een ander geweld worden aangedaan! Of gedrag is antisociaal wanneer belangrijke sociale normen of regels worden overtreden.

Twee typen antisociaal gedrag Openlijk antisociaal gedrag: Agressie Vechten Bedreigen Pesten Opvliegend Brutaal Vloeken Sadistisch Heimelijk antisociaal gedrag: Liegen Stelen Spijbelen Alcohol en/of drugsgebruik Weglopen Brandstichten Vandalisme In een bende Meestal wordt in onderzoek naar antisociaal gedrag het onderscheid gemaakt tussen openlijk en heimelijk antisociaal gedrag. Openlijk antisociaal gedrag: kenmerkt zich door gedragingen waar anderen direct last van hebben, zoals vechten, bedreigingen en pesten. Dit gedrag heeft de intentie om schade aan de ander toe te brengen. Vaak gaat er aan deze gedragingen woede vooraf. Verder blijkt dat kinderen die dit gedrag veel vertonen vaak last hebben van sociaal cognitieve gebreken en vertekende beelden. Ze hebben verkeerde probleemoplossingsstrategieën. Heimelijk antisociaal gedrag: kenmerkt zich door gedragingen die zich vaak achter de rug van volwassenen afspelen, zoals liegen, stelen en spijbelen. Vaak gaat aan dit gedrag meer neutrale emoties vooraf. Kinderen die dit gedrag veel laten zien hebben vaak specifieke cognitieve capaciteiten (ze kunnen vaak goed plannen en liegen). Het is de vraag hoe aannemelijk dit onderscheid is. Dit onderscheid is in twee grote meta-analyses aangetoond! Loeber en Schmaling (1985) Frick en anderen (1993) Dit resulteerde in dezelfde antisociale gedragingen voor kinderen van 5 als voor kinderen van 16 jaar oud. Het is bijvoorbeeld de vraag of gedragingen zoals alcohol en drugsgebruik, vandalisme, weglopen en brandstichten representatief zijn voor heimelijk antisociaal gedrag van jonge kinderen. (Er zijn bewijzen gevonden dat het heimelijke antisociale gedrag zich pas later voordoet dat het openlijke antisociale gedrag. Er zijn geen leeftijdsgerelateerde items gebruikt om het openlijke en heimelijke antisociale gedrag te meten. Volgens Achenbach kent het antisociale gedrag verschillende uitingsvormen op verschillende leeftijden. Om maar niet te spreken van alcohol en drugsgebruik en het vertier zoeken in een bende…. Er is veel gebrek aan onderzoek door gebrek aan instrumenten die openlijk en heimelijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen kunnen meten.)

Hoe zit het nu met het openlijk en heimelijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen? Er is weinig onderzoek naar het openlijk-heimelijk onderscheid bij jonge kinderen. Het openlijk heimelijk onderscheid is ook bij jonge kinderen gevonden. In 2 studies: Willoughby, Kupersmidt en Bryant (2001) Spilt, Koomen, Thijs, Stoel en van der Leij (2006)

Openlijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen

Openlijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Ruziën of het vaak oneens zijn met andere kinderen Gedrag van jonge kinderen is antisociaal wanneer deze kinderen vaak: Ruzie maken of het oneens zijn met andere kleuters.

Openlijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Ruziën of het vaak oneens zijn met andere kinderen Andere kinderen slaan of schoppen Wanneer deze kleuters vaak slaan of schoppen

Openlijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Ruziën of het vaak oneens zijn met andere kinderen Andere kinderen slaan of schoppen Vechten En vechten

Openlijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Ruziën of het vaak oneens zijn met andere kinderen Andere kinderen slaan of schoppen Vechten Andere kinderen pesten Wanneer ze vaak aan andere kleuters pesten.

Openlijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Ruziën of het vaak oneens zijn met andere kinderen Andere kinderen slaan of schoppen Vechten Andere kinderen pesten Spullen van anderen kapot maken Wanneer ze vaak spullen van andere kinderen kapot maken

Heimelijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Gedrag van jonge kinderen is heimelijk antisociaal wanneer:…

Heimelijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Stiekem spullen van anderen kapot maken Deze kleuters regelmatig stiekem spullen van andere kinderen kapot maken.

Heimelijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Stiekem spullen van anderen kapot maken Liegen Wanneer ze vaak liegen.

Heimelijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Stiekem spullen van anderen kapot maken Liegen Anderen vaak de schuld geven En andere kleuters vaak de schuld geven.

Heimelijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Stiekem spullen van anderen kapot maken Liegen Anderen vaak de schuld geven Gemene dingen over andere kinderen zeggen Gedrag is ook heimelijk antisociaal wanneer deze kleuters regelmatig gemene dingen over andere kleuters zeggen tegen andere kleuters.

Heimelijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Stiekem spullen van anderen kapot maken Liegen Anderen vaak de schuld geven Gemene dingen over andere kinderen zeggen Niet bereid zijn te delen Verder zijn kleuters die dit gedrag vertonen vaak niet bereid om bijvoorbeeld speelgoed te delen.

Heimelijk antisociaal gedrag bij jonge kinderen Stiekem spullen van anderen kapot maken Liegen Anderen vaak de schuld geven Gemene dingen over andere kinderen zeggen Niet bereid zijn te delen Tot slot zie je vaak dat kleuters die heimelijk antisociaal gedrag vertonen vaak dingen van andere kinderen afpakken wanneer ze niet kijken. Dingen afpakken van anderen als ze niet kijken

Onderzoeksvraag Het is de vraag of kleuters met heimelijk antisociaal gedrag andere reacties van hun leerkrachten uitlokken dan kleuters met openlijk antisociaal gedrag. In dit onderzoek is het is de vraag of kleuters met heimelijk antisociaal gedrag andere reacties van hun leerkrachten uitlokken dan kleuters met openlijk antisociaal gedrag. Er is dus gezocht naar een antwoord op de volgende vraag: Zijn er verschillen tussen het openlijke en heimelijke antisociale gedrag in relatie tot het pedagogisch handelen van de leerkracht en de leerkracht-leerling relatie?

Wat bedoel je dan met reacties? In dit onderzoek heb ik gekeken naar het pedagogisch handelen en de leerkracht-leerling relatie. Nou wat zijn dat dan? Klik

Het pedagogisch handelen De inspanningen van leerkrachten om het sociale gedrag van kinderen te beïnvloeden Gedragsregulatie/gedragsmanagement Ondersteuning/sensitiviteit Onder het pedagogisch handelen worden de inspanningen van leerkrachten om het sociale gedrag van kinderen te beïnvloeden verstaan. Het pedagogisch handelen bestaat uit twee onderdelen: Gedragsregulatie verwijst naar monitoren, sturen en het reguleren van het gedrag van een kind. Ondersteuning verwijst naar het vertonen van affectie, warmte en het bieden van hulp.

De leerkracht-leerling relatie De mate van betrokkenheid tussen de leerkracht en het kind en de positieve of negatieve kwaliteit van deze betrokkenheid conflict nabijheid afhankelijkheid positief affect negatief affect De Leerkracht-leerling relatie staat voor de mate van betrokkenheid tussen de leerkracht en het kind en de positieve of negatieve kwaliteit van deze betrokkenheid. Bij conflict gaat het om de mate waarin de leerkracht-leerling relatie gekarakteriseerd wordt door vijandige en door strijd gekenmerkte interacties. Bij nabijheid gaat het om leerkracht affectie, de mate van warme en open communicatie in de interactie met een leerling. Bij afhankelijkheid gaat het om de mate waarin een leerling zich aanhankelijk van de leerkracht opstelt of de aandacht opeist van de leerkracht (Pianta, 2001). Verschil PH en lk-ll-R: Leerkracht-leerling relatie > de affectie tussen leerkracht en leerling. Pedagogisch handelen > daadwerkelijke handelingen van een leerkracht ten opzichte van een leerling. Dus de leerkracht-leerling relatie is meer gevoelsmatig.

Methode Vragenlijsten Observaties In het onderzoek is gebruik gemaakt van vragenlijsten voor de leerkracht en observaties videoopname van een klassesituatie waarin 4 kinderen met je juf een spelletje spelen.

Wat kwam er uit het onderzoek naar voren?

+ + + + + +

- - + + + - - + + +

- - + + + - - + + + + + + + + +

Het verband tussen openlijk antisociaal gedrag en afhankelijkheid (-): - - + + + - - - + + + + + + + + + Het verband tussen openlijk antisociaal gedrag en afhankelijkheid (-): Lastig te verklaren, mogelijk door andere vragenlijsten voor openlijk antisociaal gedrag in eerder onderzoek

- - + + + - - - + + + + + + + + + + + Alleen voor meisjes! Dat bij meisjes openlijk antisociaal gedrag samenhing met negatief affect (++): Een verklaring kan zijn dat leerkrachten minder tolerant zijn t.o.v. openlijk antisociaal gedrag bij meisjes (Keenan en Shaw, 1997).

In het algemeen… Vergelijkbare samenhang/verbanden met openlijk en heimelijk antisociaal gedrag. Mogelijke verklaringen: Hoge samenhang openlijk-heimelijk (,80 < r <,84) Geen gedragsobservaties Hing veel samen met zowel openlijk als heimelijk antisociaal gedrag

Even terug naar de hoofdvraag… Het is de vraag of kleuters met heimelijk antisociaal gedrag andere reacties van hun leerkrachten uitlokken dan kleuters met openlijk antisociaal gedrag. Even terug naar de hoofdvraag of kleuters met heimelijk antisociaal gedrag andere reacties van hun leerkrachten uitlokken dan kleuters met openlijk antisociaal gedrag.

Nee, er zijn opvallend weinig verschillen! Het antwoord daarop is dus nee, er zijn opvallend weinig verschillen. Openlijk-heimelijk onderscheid in relatie tot het pedagogisch handelen en de leerkracht-leerling relatie lijkt dan ook weinig relevant. Er is vervolgonderzoek nodig waarin in ieder geval ook het gedrag geobserveerd wordt. Of een taak situatie die meer antisociaal gedrag uitlokt. Nijntje heeft het in ieder geval begrepen, zijn er nog vragen?

Bedankt voor uw aandacht