Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie Taalverwerving Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Taalverwervingsparadox Het leren van een taal: Makkelijk voor kinderen Maar moeilijk voor volwassenen en computers Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Hoe leren kinderen hun moedertaal? Empiricisme (o.a. Rumelhart & McClelland): Door een algemeen leermechanisme. Neuro-constructivisme (o.a. Elman, Karmiloff-Smith): Door interactie tussen taalverwerving en cognitieve ontwikkeling. Nativisme (o.a. Chomsky, Pinker): Door aangeboren taalspecifieke kennis. Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Argumenten voor empiricisme Default verklaring: Waarom zou taal anders zijn dan andere cognitieve vaardigheden? Geen extra aannames nodig. Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04 Nativisme Aangeboren Universele Grammatica (UG): Universele principes Taalspecifieke parameter-settings UG geldt voor alle talen ter wereld Taalverwerving = Parameter-setting Oneindigheid van taal  Recursieve regels Kritische periode  Parameter-setting Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Voorbeeld: Hoofdparameter PP P NP van het boek PP NP P sono hon kara de boek van Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Proces van taalverwerving Taalverwerving = Parameter-setting. ‘Triggering’ door bepaalde input data. Passief: Je kunt niet weigeren taal te leren. Motivatie speelt vrijwel geen rol. Onbewust: Kinderen krijgen geen expliciete instructies. Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04 Herschrijfregels NP ==> NP, PP (recursief) de kaft van het boek van Chomsky over taalkunde ... PP ==> P, NP (niet recursief) van het boek Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04 Kritische periode Leren is ook: geen voor de moedertaal irrelevante verschillen meer kunnen waarnemen: Nederlands: l + r  Kantonees Welsh: l + ll  Nederlands: l Engels: pen + pan  Nederlands: pen Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Argumenten voor nativisme Poverty of the stimulus Snelheid van taalverwerving Vast patroon in taalverwerving Diversiteit van het taalaanbod Het ontstaan van creooltalen Dubbele dissociaties Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Het logische probleem van de taalverwerving Taalaanbod ? Grammatica Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Poverty of the stimulus Het taalaanbod bevat te weinig informatie: Beperkt aantal zinnen/constructies Ook ongrammaticale zinnen Geen negatieve evidentie Moeder- taal Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Ineffectiviteit negatieve evidentie (Frijn & De Haan, 1994) Eva: mag ik de bord? Moeder: het bord. Moeder: nee, je zegt het bord. Eva: het bord. mag ik nou de bord? Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Snelheid van taalverwerving Taalverwerving onwaarschijnlijk snel: Baby’s van 2 dagen oud herkennen hun moedertaal al. Wanneer kinderen een jaar of 6 à 7 oud zijn, beheersen ze hun moedertaal vrijwel volledig. Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Vast patroon in taalverwerving Kinderen gaan door dezelfde fasen: Voortalige fase (0-12 mnd) Egocentrische brabbelfase (4-6 mnd) Sociale brabbelfase (7-12 mnd) Vroegtalige fase (12-30 mnd) Differentiatiefase (2;6 - 5 jaar) Voltooiingsfase (5 jaar en ouder) Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Gelijksoortige ‘fouten’ in taalverwerving Kinderen maken dezelfde soort fouten: tinotono i.p.v. Martinitoren fluit i.p.v. fruit loopte i.p.v. liep / een kleer (e.v. van kleren) taartjes bakken i.p.v. ik ga taartjes bakken Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Diversiteit van het taalaanbod Heel verschillend taalaanbod  Toch dezelfde moedertaal Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04 De rol van Motherese Motherese zou taalverwerving kunnen helpen: Taal van verzorger tegen kind Nadrukkelijkere articulatie Simpele woorden Eenvoudige zinstructuur Echter: Motherese niet in alle culturen Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Voorbeeld Motherese (1) nou, moet je goed wassen ja, goed goed je armen goed zo en je nek in je nek ook Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Voorbeeld Motherese (2) nee! is van mij geel is van mij blauw en rood is van jou nee is van mamma, ja is niet van jou niet van Laura Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Het ontstaan van creooltalen Creooltalen ontstaan vrijwel uit het niets: Verschillende talen  Pidgin-taal  Creooltaal Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04 Pidgin-talen Gesproken door sprekers die andere moedertaal bezitten Gereduceerde woordenschat, veel leenwoorden Variabele woordvolgorde, betekenis context-afhankelijk Vrijwel geen grammaticale structuur Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04 Creooltalen Gesproken door kinderen van sprekers van pidgin-taal Gestandariseerde woordvolgorde Grammaticale structuur Voorbeeld recent ontstane creooltaal: gebarentaal in Nicaragua (zie Pinker, 1994) Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04 Dubbele dissociaties Het leren van taal is relatief onafhankelijk van IQ: Gevallen waarin taalvermogen beschadigd, maar algemene cognitieve vermogens intact. Gevallen waarin algemene cognitieve vermogens beschadigd, maar taalvermogen intact. Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Linguïstische idiot-savant Christopher (Smith & Tsimpli, 1995) Stoornis van het centrale systeem (IQ van ± 50) Taalvermogen intact Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Het verschijnsel pro-drop Italiaans Nederlands *Nederlands (io) parlo ik spreek *spreek (tu) parli jij spreekt *spreekt (lei) parla zij spreekt *spreekt (noi) parliamo wij spreken *spreken (voi) parlate jullie spreken *spreken (loro) parlano zij spreken *spreken Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Experiment Smith & Tsimpli Aanleren van diverse grammatica’s: Niet-pro-drop-talen Pro-drop-taal (Berber) Verzonnen taal die strijdig is met principes van UG (Eppon) Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Resultaten experiment Christopher heeft geen problemen met niet-pro-drop-talen en pro-drop-taal. Echter, Christopher is niet in staat om taal te leren die strijdig is met principes van UG.  UG aangeboren? Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04

Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04 Conclusie Aantal argumenten voor nativisme. Voor sommige argumenten is alternatieve verklaring mogelijk / waarschijnlijker. Voor andere argumenten lijkt nativisme tot nu toe de beste oplossing. Neuro-constructivisten dienen alternatieve verklaringen te vinden voor deze argumenten. Petra Hendriks - Orientatie Kunstmatige Intelligentie '03/'04