De rol van aandachtsfocus in blootstelling aan bedreigende informatie Ernst Koster Promotor: Prof. Dr. G. Crombez

Overzicht van de presentatie Introductie: angst, blootstelling en aandacht Theoretische en praktische relevantie Vraagstelling Onderzoeksaanpak Planning

Introductie: angst en exposure 15% van de totale populatie voldoet ooit in zijn of haar leven aan de diagnostische criteria voor een angststoornis Bij angstproblematiek is exposure meestal de meest geïndiceerde en effectieve behandelmethode Exposure: Een set van procedures met als doel - het doorbreken van vermijdingsgedrag - het verminderen van angst

Introductie Klinische praktijk: blootstelling is een cruciale factor Effectiviteit van exposure in vivo aangetoond voor: e.v. fobieën, sociale fobie, paniekstoornis, obsessief compulsieve stoornis, post traumatische stress stoornis Veelal combinatie behandeling van exposure met cognitieve technieken

Introductie Theoretische en klinische vragen: Theoretisch: wat zijn de processen die leiden tot angstreductie door blootstelling? Klinisch: hoe komt het dat exposure niet altijd lukt? Op welke wijze is blootstelling het meest effectief?

Introductie: De rol van aandacht De rol van aandacht binnen theoretische modellen van angstreductie : Foa en Kozak (1986): aandacht voor gevreesde informatie is noodzakelijk voor emotionele verwerking van de angstopwekkende stimulus

Model van angstreductie Het model van Foa en Kozak (1986): noodzakelijke voorwaarden voor angstreductie door exposure zijn: - activatie van de angststructuur - verwerking van corrigerende informatie

De rol van aandacht bij blootstelling - activatie van de angststructuur: Aandacht voor bedreigende informatie leidt tot activatie van de angststructuur (Mathews, 1993) - verwerking van corrigerende informatie Aandacht voor zowel de gevreesde informatie en niet-bedreigende gegevens om tot verwerking van corrigerende informatie te komen

Disfunctionele aandacht Echter, pathologische angst is veelal geassocieerd met disfunctionele aandachtsprocessen: vermijden van de gevreesde stimulus bij confrontatie: cognitieve vermijding

Vraagstelling van dit doctoraat Welke cognitieve en visuele aandachtsprocessen leiden tot optimale angstreductie tijdens exposure?

Model van aandacht Bij de verwerking van informatie tijdens exposure zijn 2 aspecten van aandacht belangrijk: (1) aandacht voor bedreigende informatie (gericht naar vs afgeleid van) (2) de wijze waarop aandacht besteed wordt aan de gevreesde stimulus (emotioneel vs objectief; Leventhal)

Model Aandacht naar object v. dreiging Aandacht weg v. object v. dreiging Objectieve wijze H° optimale verwerking Dreigende wijze

Klinisch onderzoek Klinisch onderzoek naar het effect van gerichte vs afgeleide aandacht tijdens exposure: Inconsistente resultaten op korte termijn (direct na exposure) Op lange termijn (weken/ maanden na exposure) een klein positief effect bij proefpersonen in gerichte aandacht condities

Klinisch onderzoek Problemen met het verrichte onderzoek: Statische visie op aandacht, m.n.: - Angstopwekkende informatie eist aandacht op (e.g., Mathews & Mackintosh, 1998) - Geen registratie van de aandacht

Klinisch onderzoek Belangrijke methodologische verbeteringen: - Onderzoek naar extinctie bij normale proefpersonen Manipulatie check door on-line registratie van aandachtsprocessen Relatie tussen automatische en strategische aandachtsprocessen

Doctoraatsonderzoek 2 luiken, bij blootstelling onderzoek: 1. Aandachtsprocessen bij normale ppn (observationeel/manipulatief) 2. Aandachtsprocessen bij klinisch-analoge ppn (observationeel/manipulatief)

Theorie: 1e luik Relatie tussen vroege en late aandachtsprocessen Selectieve aandacht is gerelateerd aan initiële angst en vermijdingsgedrag (Mathews, 1993) Selectieve aandacht en aandachtsafleiding lijken gerelateerd (Hermans, 1999)

Theorie: 1e luik Onderzoeksvragen: in welke mate zijn selectieve aandacht en angstreductie gerelateerd? H°: oriënteren naar dreigende informatie is geassocieerd met minder angstreductie in welke mate zijn automatische aandachtstrategieën te veranderen en wat is het effect op angstreductie

Operationalisatie: 1e luik Binnen het kader van klassieke conditionering Acquisitie en extinctie tijdens een aandachtstaak (visuele cueing taak) correlationeel verband aandacht & extinctie vervolgens manipulatie van de aandacht

Theorie: 2e luik Het effect van aandachtsprocessen bij exposure te bepalen: meting zonder manipulatie Observationeel onderzoek naar een stapsgewijze exposure Vervolgens aandachtsmanipulaties binnen het aandachtsmodel

Operationalisatie: 2e luik klinisch-analoge spin-angstige studenten meting van visuele aandacht d.m.v. onderzoek naar oogbewegingen cognitieve strategieën nagaan a.d.h.v. on-line registratie

Planning: Volgend jaar: studie van aandachtmanipulatie mbv visual cueing taak observationele exposure studie Daarna serie studies met verschillende aandachtsmanipulaties tijdens exposure