Klinische classificatie Diagnostic and statistical manual of mental Disorders (DSM) uitgegeven door American Psychiatric Association Huidige versie: DSM-IV International Classification of Diseases (ICD) uitgegeven door World Health Organisation Huidige versie: ICD-10

Mono-/polythetisch Monothetisch: Elk symptoom is decisief Geen enkel symptoom is decisief

ADHD in de DSM DSM-III DSM-III-R DSM-IV ADD/H: 3 dimensies: aandachtstekort, impulsiviteit en hyperactiviteit DSM-III-R ADHD: 1 dimensie DSM-IV ADHD: 2 dimensies, 3 subtypes ADHD NOS

DSM-IV: criteria Aandachtstekort slaagt er vaak niet in om aandacht te schenken aan details of maakt slordige fouten in schoolwerk, werk of andere activiteiten heeft vaak moeite om de aandacht bij taken of spel te houden lijkt vaak niet te luisteren wanneer hij/zij direct aangesproken wordt volgt vaak aanwijzingen niet en slaagt er vaak niet in schoolwerk / karweitjes af te maken.

DSM-IV: criteria heeft vaak moeite met het organiseren van taken en activiteiten vermijdt vaak, heeft vaak een afkeer van, of is onwillig zich bezig te houden met taken die een langdurige mentale inspanning vereisen (zoals schoolwerk of huiswerk) raakt vaak dingen kwijt die nodig zijn voor taken of bezigheden wordt vaak gemakkelijk afgeleid door uitwendige prikkels is vaak vergeetachtig in dagelijkse bezigheden.

DSM-IV: criteria Hyperactiviteit / impulsiviteit beweegt vaak onrustig met handen of voeten of wriemelt op zijn zitplaats verlaat vaak zijn zitplaats in de klas of in andere situaties waar verwacht wordt dat je blijft zitten rent vaak rond of klimt overal op in situaties waarin dit ongepast is kan vaak moeilijk rustig spelen of zich bezighouden met ontspannende activiteitenis vaak "in de weer" of "draaft maar door” praat vaak aan één stuk door

DSM-IV: criteria gooit het antwoord er vaak uit voordat de vragen zijn afgemaakt kan vaak moeilijk zijn beurt afwachten verstoort vaak bezigheden van anderen of dringt zich op

DSM-IV: 3 subtypes Overwegend onoplettend type Overwegend hyperactief-impulsief type Gecombineerde type

Specifieke leeftijdskenmerken 0-2 overactiviteit prikkelbaarheid rusteloze slaappatronen korte volgbewegingen 2-6 overactiviteit snelle afleidbaarheid beperkte aandachtspanne agressiviteit roekeloosheid

specifieke leeftijdskenmerken 6-12 overactiviteit snelle afleidbaarheid beperkte aandachtspanne impulsiviteit secundaire problemen (o.m. sociale isolatie) >12 minder duidelijke kenmerken grote behoefte aan activiteit secundaire problemen >18j gebrekkige impulscontrole

Bijkomende kenmerken Laag zelfbeeld Schools onderpresteren Lage frustratietolerantie Verwerping door leeftijdgenoten Woede-uitbarstingen Houterigheid …..

Comorbiditeit Oppositioneel opstandige gedragsstoornis Conduct disorder (anti-sociale gedragsstoornis) Stemmingsstoornissen Angststoornissen Leerstoornissen Communicatiestoornissen Gilles-de-la-Tourette

Prevalentie 3 tot 5 % van de kinderen 4 à 10 jongens / 1 meisje

Onderscheid Situationele ADHD Pervasieve ADHD

Differentiaaldiagnose Normale variatie Mentale retardatie Hoogbegaafdheid Oppositioneel gedrag Pervasieve ontwikkelingsstoornis Psychose

Historiek en huidige opvattingen Minimal Brain Damage Minimal Brain Dysfunction Hyperkinetic Reactions of Childhood Attention Deficit Disorder Attention Deficit Hyperactivity Disorder

Theorievorming Aandachtsprobleem? Impulsiviteitsprobleem? Hyperactiviteitsprobleem? Motivationeel probleem? Uitstel-aversie probleem?

Eerste contact Ouders Kinderen Concretisering Problemen in de ontwikkelingsgeschiedenis Informatie over het kind Ouder-kindrelatie Opvattingen over opvoeding Stress in het gezin Kinderen Problematisering Probleemoplossingsvaardigheden

Onderzoek Intelligentie-onderzoek (WISC-R) Neurologisch onderzoek door arts Neuropsychologisch onderzoek Aandacht en concentratie Bourdon-Vos D2 Continuous Performance Test Geheugen en leerbaarheid 15 woorden van Rey Complexe figuur van Rey

Vragenlijsten Impulsiviteit, planning Conners Rating Scale Matching Familiar Figures Test Wisconsin Card Sorting Test Stroop kleur woordentest Vragenlijsten Conners Rating Scale Verkorte ouderversie: 62 items Leerkrachtversie: 39 items Child Behaviour Checklist Gedragsproblemen: 118 items Sociale competentie: 20 items

Teacher Report form Gedragsproblemen: 120 items Vragenlijst voor Gedragsproblemen bij kinderen (corrigeer in syllabus!!) 42 items over gedrags- en aandachtsmoeilijkheden Enige met Vlaamse normen

Onderzoek Vergeet, zo mogelijk, ook de observaties niet !!!

Interventie Medicatie Interventies gericht op het kind Cognitieve interventies Bevorderen van sociale competentie Interventies met of door de leerkracht Overbrengen van kennis Algemene principes Gedragsveranderende technieken voor mediatoren De klassituatie

Medicatie Stimulantia vb.: Clonidine vb.: Rilatine (methylfenidaat) Dexedrine (d-amfetamine) Clonidine vb.: Dixarit Tricyclische antidepressiva vb.: Tofranil (imipramine) Pertrofan (desimipramine)

Medicatie: beperkingen Niet voor alle kinderen effectief (70 à 80 %) Korte termijn oplossing die ouders niets leert Bijwerkingen Negatieve houding tegenover chronisch gebruik Ook het kind leert niets

Kindgerichte interventies Cognitieve interventies Uitleggen wat ADHD is Zelfcontrolestrategieën Zelfregistratie en zelfevaluatie Zelfinstructie Problemsolving

Zelfinstructie 5 stappen: Cognitieve modeling Overte, externe sturing Uitwendige zelfsturing Vervaagde uitwendige zelfsturing Innerlijke spraak

Bevorderen van sociale competentie Sociale probleemoplossing Probleemgevoeligheid Probleemdefiniëring of - localisering Genereren van alternatieven Argumentatie en keuze Consequentieel denken Middel-doel denken Uitvoering Verificatie of toetsing

Bevorderen van sociale competentie Sociale vaardigheidstraining Initiatievaardigheden Conversatievaardigheden Woedecontrole

Interventies met en door de leerkracht Overbrengen van kennis aan de leerkracht Biologisch bepaald Niet te “genezen” ontwikkelingstekort Impact op functioneren op school belang van interventie op school Algemene principes Regels en instructies Duidelijk en kort (individueel) Herhalen Positieve formulering

Interventies met en door de leerkracht Leren structureren Opsplitsen in deeltaken Regelmatig bekrachtigen Transities Pauze tussen activiteiten Anticiperen op transities Bekrachtiging voor goed gedrag Consistente routine Preventieve strategieën Vb inlichten van leerkracht volgende leerjaar

Gedragsveranderende technieken Positieve consequenties Positieve aandacht Variabele beloningen Token economy systemen Inbouwen van succes Negatieve consequenties Negeren Berispingen Respons kost

Gedragsveranderende technieken Time-out Straf Overcorrectie Negatieve en positieve consequenties Negeren van ongewenst gedrag Belonen van gewenst gedrag

Klassituatie Dicht bij de leerkracht Afgescheiden van andere kinderen Geregeld wisselen van plaatsen Schoolse activiteiten in de voormiddag Voldoende variatie Korte huiswerkopdrachten Bevorderen van actieve deelname aan groepslessen