NAAR VERSTEDELIJKINGSGRAAD MONOGRAFIE ‘WOONKERNEN EN STADSGEWESTEN IN EEN VERSTEDELIJKT BELGIE’ E. Van Hecke J.M. Halleux J.M. Decroly B. Mérenne-Schoumaker I. LES NOYAUX D’HABITAT II. DE BELGISCHE STADSGEWESTEN III. LES STRUCTURES SOCIO-SPATIALES DES 5 PRINCIPALES REGIONS URBAINES IV. TYPOLOGIE VAN DE BELGISCHE GEMEENTEN NAAR VERSTEDELIJKINGSGRAAD
DE BELGISCHE STADSGEWESTEN Sarah LUYTEN Etienne VAN HECKE
STADSGEWEST: definitie Het stadsgewest is de hele vergrote ruimtelijke structuur waarbinnen de ‘uiteengelegde’ basisactiviteiten van de stedelijke gemeenschap, nl. wonen, werken, opvoeden, winkelen, cultuurbeleving en ontspanning in overwegende mate gelokaliseerd zijn. Tussen deze activiteiten bestaan intense relaties, zodat een functioneel geheel gevormd wordt dat echter in belangrijke mate op het centrale deel georiënteerd is (H.Van der Haegen & M.Pattyn)
STADSGEWEST: indeling Een stadsgewest bestaat uit verschillende delen. De indeling is het resultaat van een functionele en morfologische benaderingswijze. (stadskern) + (dicht bebouwde stedelijke wijken) = (kernstad) + (stadsrand) = WOONKERN = morfologisch Pragmatisch: kernstad vervangen door centrale stad
Criteria afbakening stadskern >=50 Bevolkingsdichtheid (inw./ha) % Eengezinswoningen voor een <=85% -regionale stad <=50% -grote stad >=30% %woningen gebouwd vóór 1945 >=10% %woningen kleiner dan 45m²
EVOLUTIE 1981-2001 BINNEN KERNSTAD 1981 BEVOLKING 1981-91 -5% 1991-01 -1% 1991-2001 : POSITIEVE EVOLUTIE BRUSSEL, BERGEN, MECHELEN HUISHOUDENS +3% EENPERSOONSHUISHOUDENS 1981 41% 2001 52% LEEFTIJD 1981-2001 HOGER AANDEEL 25-34 JARIGEN BRUSSEL, GENT, ANTWERPEN, LEUVEN, NAMEN
MORFOLOGISCHE AGGLOMERATIES WOONKERNEN = MORFOLOGISCHE AGGLOMERATIES WALLONIE STABILITEIT BRUSSEL BEPERKTE GROEI VLAANDEREN GROEI GROOTST ANTWERPEN,GENT, LEUVEN NIEUWE AGGLOMERATIEGEMEENTEN: BOOM, NIEL, DE PINTE, HERENT
WOONKERNEN BEVOLKINGSEVOLUTIE 1981-2001 (Grenzen 1981) - 4% BEVOLKINGSEVOLUTIE 1981-2001 (Grenzen 1981) - 4% VERDICHTING GENK, LEUVEN, HASSELT, TURNHOUT = IN BRUSSEL GROOTSTE AFNAME LUIK, CHARLEROI, BERGEN, VERVIERS, GENT, ANTWERPEN
STADSGEWESTEN Geoperationaliseerde woonkern: agglomeratie (kaart woonkern/agglomeratie) + Banlieue - socio-economische criteria (inkomen) - relatiefluxen werkpendel schoolpendel migraties: van de agglomeratie naar de centrale stad = stadsgewest + Forensenwoonzone = Stedelijk leefcomplex
Criteria afbakening banlieue >=115 Groei van de bevolking 1981-2003 >=100 Mediaaninkomen v/d gemeente t.o.v. mediaaninkomen v/h arrond. >=40% Of >=25% Migratie vanuit de agglomeratie t.o.v. totale Immigratie v/d gem. of Emigratie naar de kernstad t.o.v. totale emigratie v/d gem. >=25% Pendel naar de aggl. t.o.v. in de gemeente wonende werkzame beroepsbevolking >=50% Pendel naar de aggl. t.o.v. de woonforensen >=35% Woon-schoolverplaatsingen van secundaire en hogeschool- studenten naar de aggl. t.o.v. de totale secundaire en hogeschool-bevolking >=20% of >=128/130 % % bebouwde opp. t.o.v. de totale opp. in 2003 of Evolutie 2003/1991 v/d bebouwde opp. in Wallonië/in Vlaanderen
BANLIEUE + FONTAINE L’EVEQUE + OREYE + HONNELLES + GESVES, FERNELMONT + NEVELE + BOUTERSEM + MERCHTEM BANLIEUE BRUSSEL 1991: ZEMST naar MECHELEN BERTEM naar LEUVEN
STADSGEWESTEN 18 stadsgewesten Niet alle regionale steden = stadsgewest Niet: Aarlen Aalst La Louvière Roeselare
STEDELIJKE LEEFCOMPLEXEN STADSGEWESTEN 56% van de Belgische bevolking 27% van de oppervlakte STEDELIJKE LEEFCOMPLEXEN 75% van de bevolking 51% van de oppervlakte Forensenwoonzone: 20% van de bevolking 24% van de oppervlakte Economisch gewicht van de stadsgewesten
STADSGEWESTEN = ECONOMISCHE ZWAARTEPUNTEN 64,8% van de tewerkstelling in 2001 65,3% in 1991 Maatschappelijke zetels 73% van de Belgische toegevoegde waarde = beslissingscentra Brussels stadsgewest 40% Stadsgewest Antwerpen 13% Stadsgewest Gent 4%
STADSGEWESTEN socio-demografische kenmerken Gemiddelde waarden (leeftijdsstructuur, inkomen, werkloosheid,…) weinig verschillend van rijksgemiddelde Stadsgewesten Rijk Gemiddeld inkomen 12 073 euro/inw. 11 802 Werkloosheidsgraad 7% 6 Aantal personen per huishouden 2,29 2,38 < 18 jaar 21% 18-24 9 8 25-64 53 >65 jaar 17 Waarden verschillen tussen stadsgewesten = regionale inbedding
STADSGEWESTEN socio-demografische kenmerken Belangrijke interne verschillen Centrale stad Agglomeratie Banlieue Forensen-woonzone Gemiddeld inkomen 11 405 11 761 12 996 12 134 Werkloosheidsgraad 8% 4% 5% Aantal personen per huishouden 2,13 2,21 2,58 2,50 < 18 jaar 20% 21 22 18-24 9 8 25-34 15 14 12 35-64 38 39 42 >65 jaar 18 16
STADSGEWESTEN economische kenmerken Belangrijke interne verschillen Centrale stad Agglomeratie Banlieue Forensen-woonzone Tewerkstelling per 100 inwoners 60 52 27 28 Toegevoegde waarde 100.000 grootste ondernemingen 22 762 Euro/inw. 20 127 7 303 7 665
STADSGEWESTEN omgevingskenmerken Belangrijke interne verschillen Perceptie van de omgeving Centrale stad Agglome-ratie Banlieue Forensen-woonzone % weinig aangenaam 22 20 10 11 % erg aangenaam 24 40 36 Appreciatie van het niveau van de faciliteiten in de buurt Centrale stad Agglome-ratie Banlieue Forensen-woonzone % slecht voorzien 21 25 % goed voorzien 24 23 19
STADSGEWESTEN de socio-economische dynamiek Contrasten nemen toe Centrale stad Agglome-ratie Banlieue Forensen-woonzone Gemiddeld inkomen 2001 11 405 11 761 12 996 12 134 2001/1991 1,18 1,19 1,27 Werkloosheids-graad 2001 8% 4% 5% 2001 - 1991 1,7 0,9 -0,4 -0,5
STADSGEWESTEN de socio-economische dynamiek Centrale stad Agglomera-tie Ban-lieue Stads-gew. Foren-senwoon-zone Rijk Bevolkings-evolutie 2001/1991 0,99 1,00 1,07 1,02 1,05 Evolutie tewerkstelling 2001/1991 1,04 1,06 1,20 1,08 1,10 1,09 Evolutie tewerk-stelling/ evolutie bevolking 1,12 Toegevoegde waarde 100.000 grootste ondernemingen 2004/1999 1,25 1,28 1,31 1,29
STADSGEWESTEN economische concentratie in het centrum Cen-trale stad Agglo-meratie Ban-lieue Stadsge-west Foren-sen-woon-zone Rijk % bevolking 29 42 14 56 20 100 % tewerkstelling 44 55 10 65 % Toegevoegde waarde 100.000 grootste ondernemingen 52 8 73 12
MIGRATIES de ringstructuur 2001-2004 N A A R centrale stad stadsrand banlieue forensenwoonz. elders V A N 5.3 3.3 1.5 -0.1 -2.2 0.9 0.4 -1.6 -1.7 1.2 forensen-woonzone -1.0 -1. 5 0.8 0.1 -0. 8 -0.8 -0.9 totaal -4.7 1.3 2.4 2.6
STADSGEWESTEN de bevolkingsdynamiek 1981-1991 bevolkingsgroei < oppervlaktegroei 1991-2001 bevolkingsgroei iets sneller dan oppervlaktegroei Bij samenstelling van 2001: verdichting na 2000, vooral in agglomeratie % per jaar 1981-1991 1991-2001 2001-2006 Agglomeratie -0,23 -0,11 +0,54 Banlieue +0,78 +0,7 +0,46 Stadsgewesten -0,005 +0,16 +0,52 Forensenwoonzone +0,31 +0,48 +0,44 Stedelijk leefcomplex +0,08 +0,24 +0,5 Rijk +0,13 +0,29
DE SUBURBANISATIE neemt af Migratiesaldi in promille per jaar Indeling 2001 Centrale stad Stads-rand Agglome-ratie Ban-lieue Forensen-woonzone 1977-1984 -6.2 1.1 -4.2 7.5 2.5 1985-1992 -3.3 1.4 -1.9 5.8 3.1 1993-2000 -2.6 1.0 -1.6 4.4 3.6 2001-2002 1.9 0.2 1.3 2003-2004 0.9 0.4 1.8 2005-2006 1.2 2.4 Maar ook invloed van de conjunctuur!
MIGRATIES: leeftijdsspecifiek Migratiesaldi per leeftijdsgroep (pro mille)
INTERNE MIGRATIES >< EXTERNE MIGRATIES Migratiesaldi per leeftijd voor de centrale steden Intern 1988-90 2002-05 Extern 0-14 jaar Centrale stad* -13.4 -15.7 3.2 6.2 15-19 jaar 1.3 1.0 4.8 14.7 20-29 jaar 0.6 9.5 7.0 23.1 30-39 jaar -12.2 -15.9 0.7 7.9 40-64 jaar -4.1 -4.4 -0.4 1.8 > 65 jaar -4.2 -3.0 -0.6 0.3 Totaal -5.8 -5.5 * Brussel = 19 gemeenten
MIGRATIESALDI CENTRALE STEDEN Migratie per leeftijd Intern 2002-05 Extern 2002-05 0-14 jaar -32608 12936 15-19 jaar 706 10038 20-29 jaar 16686 40548 30-39 jaar -29260 14574 40-64 jaar -16362 6896 > 65 jaar -6432 541 Totaal -67270 85533 * Brussel = 19 gemeenten
INTERNE MIGRATIES >< EXTERNE MIGRATIES Migratiesaldi per leeftijd voor de stadsrand Intern 1988-90 2002-05 Extern 0-14 jaar Stads-rand 6.5 8.7 2.3 1.3 15-19 jaar -1.6 0.2 1.2 1.8 20-29 jaar -2.9 -7.5 0.4 2.2 30-39 jaar 5.3 7.8 1.1 1.6 40-64 jaar 0.1 -0.0 0.0 -0.3 > 65 jaar 1.5 -0.1 Totaal 1.7 0.7
INTERNE MIGRATIES >< EXTERNE MIGRATIES Migratiesaldi per leeftijd voor de agglomeraties Intern 1988-90 2002-05 Extern 0-14 jaar Agglo-meratie -7.4 -8.4 2.9 4.7 15-19 jaar 0.4 0.8 3.7 10.6 20-29 jaar -0.3 5.3 5.2 17.9 30-39 jaar -7.1 -9.5 6.2 40-64 jaar -2.8 -3.0 1.2 > 65 jaar -2.7 -2.1 -0.5 0.1 Totaal -3.6 -3.4 1.5 5.1
INTERNE MIGRATIES >< EXTERNE MIGRATIES Migratiesaldi per leeftijd voor de banlieues Intern 1988-90 2002-05 Extern 0-14 jaar Ban-lieue 10.2 8.9 2.1 1.0 15-19 jaar -1.7 -2.4 1.6 1.5 20-29 jaar 3.3 -10.0 1.1 1.9 30-39 jaar 11.6 11.1 1.3 40-64 jaar 2.4 0.5 -0.1 > 65 jaar 4.6 2.3 -0.0 Totaal 5.5 2.6 0.6
INTERNE MIGRATIES >< EXTERNE MIGRATIES Migratiesaldi per leeftijd voor de forensenwoonzone Intern 1988-90 2002-05 Extern 0-14 jaar Forensen-woonzone 5.1 6.3 1.0 1.3 15-19 jaar -0.2 -0.6 1.6 2.1 20-29 jaar 2.2 -0.9 0.6 30-39 jaar 5.0 7.5 0.3 1.5 40-64 jaar 2.3 0.1 0.4 > 65 jaar 2.4 Totaal 3.1 3.0 0.5 0.9