Duitsland - Rechtsbronnen Wet, gewoonte, vaste rechtspraak Stijl wetgeving Gedetailleerd (kleinmazig), volledige definities Functies van woord- en zinsbouw (bewijslast aangeven, dwingend karakter, ….) definities Stijl rechtspraak formele structuur arresten; argumentatie ontwikkelingen door rechtspraak: Interessen- & Wertungsjurisprudenz toegangspoort: Generalklauseln, ihb Treu & Glauben (Fallgruppenbildung)

Duitsland - Procesrecht ZPO 1877 / hervorming o.i.v. F. Klein 1924 e.a. Dispositionsmaxime Verhandlungsmaxime (tegendeel:Untersuchungsmaxime) Ambtsbetrieb (tgo. Parteibetrieb) Konzentrationsgrundsatz Unmittelbarkeit

Duitsland - BGB Struktuur: Pandektisten 4 +1 Duidelijke scheiding Sachenrecht - Schuldrecht Algemeen Deel: Legaldefinitionen inzake basisbegrippen Leer van de rechtshandeling (Rechtsgeschäft) Regels over subjectieve rechten in het algemeen Belang Privatautonomie (ook buiten Schuldrecht) Genuanceerder eigendomsbegrip Trennungsprinzip én Abstraktionsprinzip Grondboekstelsel

Duitsland - BGB (2) Geen unitaire onrechtmatige daad Belang van het recht der ongegronde verrijking Algemeen verbintenissenrecht: Goede trouw Dwingend recht; AGB Schuldrechtsreform 2002 (Leistungsstörungen, verjaring e.a.) Familierecht: hervorming ingevolge GG 1949 Kerk en staat: concordatair model; kerkbelasting

Nederland - Pol. geschiedenis Vorstendommen; Boergondiërs; Habsburgers 1579: Unie van Utrecht (confederale grondwet) - 1581: Plakkaat van verlatinge - De Provincies: soeverein; provinciale Staten; meestal stadhouder; opgebouwd uit lokale besturen - De Unie: Staten-generaal; Raad van state (regering); e.a. 1786-87 Burgeroorlog 1795 Bataafse republiek; grondwet 1798 (unitair) 1806 satellietkoninkrijk; 1810 ingelijfd door Frankrijk 1813 bevrijd; 1815 Koninkrijk Verenigde Nederlanden Grondwet 1815

Nederland - Pol. Geschiedenis 2 1830 Scheiding der Nederlanden Religieuze afscheuringen 1834 e.a. 1848 nieuwe Grondwet (liberaal, Thorbecke) 1878-1917 schoolstrijd Nieuwe grondwetten, jongste van 1983

Nederland - Geschiedenis PrivR Gewoonterecht & optekening Receptie romeins recht door de rechtspraak Resultaat: Rooms-Hollands recht 1809 Wetboek Napoleon, 1811 Code civil Hercodificatie Ver. Kon.; nieuwe wetboeken 1838; BW in Franse traditie met enkele verschillen (4 delen) Rechtspraak creatief vooral v.a. 20e eeuw 1948 Meijers aangesteld voor een nieuw BW Grootste deel nieuw BW in 1992 ingevoerd; nog steeds niet helemaal

Nederland - Politieke instellingen - Wetgevende macht: Staten-generaal (2 kamers) - Vrij sterk legaliteitsbeginsel - Uitvoerende macht - Provincies en gemeenten Grondwet herziening in 2 fazen Geen toetsing wet aan GW door de rechter (wel aan internationale verdragen) Gerechtelijke organisatie Grondrechten

Nederland - privaatrecht Structuur nieuw BW: gelaagd vermogensrecht - Boek I & II natuurlijke personen c.q. rechtspersonen Boek III vermogensrecht algemeen (rechtshandeling, volmacht, goederen en overdracht, …) Boek V en VI zaken- c.q. verbintenissenrecht Boek VII bijzondere overeenkomsten Civil society: Coöperatief model kerk en staat (maar geen subsidiëring meer) Sterk vrij onderwijs (« bijzonder onderwijs »)

Italië - politieke geschiedenis va. ME: versnippering (kerkelijke staten, stadsstaten o.a. Venetië, …) inval Napoleon 1797 1815 Restauratie vanaf 1849 eenmaking onder Savoia; 1870 voltooid (verovering Rome) - « Risorgimento » gecentraliseerd koninkrijk (gedecentraliseerd gerecht) vanaf 1876 antiklerikale strijd 1922 staatgsreep van Mussolini - autoritair-corporatistische staat - 1929 akkoorden van de Lateranen (ontstaan Vaticaanstad) na WO II - 1946 republiek, nieuw GW; Corte costituzionale; enkele autonome regio’s 1994/2001/2005 nieuw kiesstelsel; ombouw tot federale staat

Italië - rechtsgeschiedenis ME: gewoonterecht (o.m. longobardisch); canoniek recht Consiliatoren of commentatoren: mos italicus 16e eeuw ook formele receptie romeins recht 1806 Napoleon voert Franse wetboeken in 1815 Restauratie; meestal terug oude recht pre-unitaire wetboeken (Codice Albertino e.a.) unitaire CC en Ccomm 1865; nog 5 hoven van cassatie nieuwe Ccomm 1882, C Penale 1889 e.a. toenemende invloed o.a. Duitse rechtswetenschap onder Mussolini: eenmaking gerecht; nieuwe wetboeken (Strafrecht, Civile 1942; Procedura 1942 e.a.) na WO II veranderingen vooral in familierecht; strafvordering (1989, pattegiamento); handels- en faillissementsrecht e.a.

Italië - politieke instellingen Repubblica = Stato + Regioni Repubblica: Presidente (verkozen door statelijk parlement) Stato: wetgevende macht: parlement (2 kamers); kan wetgevende bevoegdheid delegeren aan regering belang van referenda: bv. verplicht bij 500.000 handtekeningen tegen een wet (correctief of abrogatief referendum) uitvoerende macht bij regering Regioni: asymmetrische statuten met bevoegdheden Bevoegdheidsverdeling wetgeving: exclusieve bev. staat; kaderbevoegdheden (zgn. concurrerend); residuair bij gewesten (met enig staatstoezicht) Verordendend: gewesten , behalve bij exclusieve wetgeving staat Bestuurlijk: gespreid, vooral gemeenten

Italië - grondwet Formele grondwet + constitutionele wetten Wijziging bij gewone meerderheid; indien geen 2/3 kan confirmatief referendum worden afgedwongen Normenhiërarchie Grondwettigheidstoetsing: via principale (beperkt) Via incidentale (prejudicieel)

Italië - gerecht Gerecht: statelijk Gewone rechtsmacht (pyramide met Corte di cassazione) Raad van State (vgl. België) Corte Costituzionale

Italië - rechtsbronnen / BW Wet, rechtspraak, gewoonte Stijl wetgeving: kleinmazig, wijdlopig Stijl rechtspraak: stilo rotale (wijdlopig); massime in Massimario Doctrine Codice civile structuur (4 +1 +1/2) inhoudelijke kenmerken Familierecht Kerk en staat: soevereiniteit in eigen kring; kerkbelasting

Spanje - politieke geschiedenis 1 Na val romeinse rijk: visigothische koninkrijken Arabische inval 711 (behalve noordelijkste deel - Asturië e.d.) Langzame Reconquista Aan Moorse zijde: emiraat; kalifaat; taifas; al-Murabti; al-Muwahhadi; verschrompeling Onder kalifaat: dhimmi-systeem (tolerantie en apartheid - personaliteitsbeginsel) Draaischijf voor uitwisseling o.a. antieke teksten Reconquista: in diverse koninkrijken, vooral Castilië en Aragon omkering dhimmi-systeem: convivenzia van castas (kasten) (personaliteitsbeginsel)

Spanje - politieke geschiedenis 2 1492: eenmaking Castilië en Aragon (Ferdinand en Isabella, Reyos Catolicos) Verovering Granada; ontdekking Amerika; reusachtig koloniaal rijk Afschaffing tolerantiemodel: bekering of emigratie Ook nadien: « nuevos cristianos » leidt tot a) wetten op limpieza de sangre en b) interesse van inquisitie voor ketterijen Inval Napoleon 1808 19e eeuw; voortdurende strijd liberalen - conservatieven, maar ook centralisme - regionalisme Afschaffing regionale instellingen (Baskische 1876) 1923 autoritair regime, 1936 republiek + burgeroorlog; Franquisme na dood Franco (1975) democratisering; Grondwet 1978 vorming Comunidades autonomos (centrifugaal, ten dele voortbouwend op oude instellingen)

Spanje - rechtsgeschiedenis Visigothisch: : Doorleven Romeins recht; romeins-germaanse volksrechten (Breviarium Alarici) Ca. 693 nC: Liber judiciorum Moorse zijde: islamrecht; weinig invloed op Spaanse recht Castilië: Alfonso X de wijze: Fuero real (1254) Siete Partidas (1265): compilatie hele recht in 7 boeken (1. Recht in het algemeen 2. Staatsrecht 3; zakenrecht en procesrecht 4. Persoon en familie 5. Verbintenissen 6. Erfrecht 7. Strafrecht) Aragon (vooral van belang voor handelsrecht, fiscaal recht

Spanje - rechtsgeschiedenis Na eenmaking: Castiliaans recht werd subsidiaire rechtsbron in andere koninkrijken Koninklijke wetgeving; verzameld in Compilaciones Doctrine (tratadistas) Na Napoleon: 1828 Codigo de comercio Codificatie BW mislukt eerst: uiteindelijk 1888, maar eigenlijk alleen van het castiliaans recht (subsidiair geldend in de andere fueros) Regionale rechten blijven bestaan, maar parlementen verdwijnen 19e eeuw; wel in 20e eeuw hercompilatie resterende regionale rechten Na regionalisering: nieuwe expansie forale rechten

Spanje - politieke instellingen Parlementaire monarchie Federaal ? Staatsoncept ambigu: één en ondeelbaar; regionale autonomie, erkenning nationaliteiten en historische rechten fueros; solidariteitsplicht andere talen enkel naast Castiliaans (niet in plaats van) Centrale instellingen wetgevende macht: Cortes (2 kamers) kan wetgevende bevoegdheid delegeren aan regering uitvoerende macht: parlement; stevige rol koning

Spanje - politieke instellingen Statuut comunidades autonomos: op eigen verzoek; asymmetrisch federalisme Doble clausula residual:niet voorbehouden bevoegdheden zijn overdraagbaar; en niet overgedragen bevoegdheden zijn federaal Bij de voorbehouden bevoegdheden: uitzondering van « desarollo de los derechos forales » in beginsel geen concurrerende bevoegdheden (vgl. België) 3 nacionalidades (Catalunya; Euskadi; Galicia); andere gewone comunidades Gemeentelijke autonomie

Spanje - grondwet Formele grondwet Herzieningsprocedure - bijzondere meerderheden Normenhiërarchie: verdragen voorrang op wet, niet op grondwet Grondwettigheidstoetsing: rechtstreekse aanvechting (enkel door overheidsorganen) prejudiciële procedure recurso de amparo (grondwettigheidsklacht)

Spanje - gerecht; rechtsbronnen Gerechtelijke organisatie: In handen van de centrale staat Eenheid van rechtsmacht; geen administratieve rechtsmachten Bovenaan het Tribunal Supremo als cassatie-instantie Grondrechten: klassieke grondrechten; staatsopdrachten; alle grote basisbegrippen van het recht grondwettelijk verankerd Wet Gewoonte Algemene rechtsbeginselen (invulling wisselt) Vaste rechtspraak TS