Ruimte en bereikbaarheid maart 2014 Barry Zondag

Inhoud presentatie Introductie Integrale planvorming, instrumentarium en evaluatie Twee voorbeelden Discussie

Historische relatie: Transport en ruimte

relatie in 1900, afgelopen decennia, en toekomst?

De samenhang wordt gezien Eerst twee Ministeries: VROM, gericht op ruimtelijke, morfologisch perspectief zoals compacte stad VenW, positie in netwerk en verbinden van steden Twee nota’s Nota ruimte Nota mobiliteit Nu 1 ministerie 1 structuurvisie infrastructuur en ruimte Ruimte toegevoegd aan Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT)

Maar de praktijk is lastig – neem bereikbaarheid Beleidsformulering Ruimte decentraal, transport centraal Ruimte primair financiering markt, transport financiering overheid Analyse instrumenten Transportmodellen -> ruimte als exogene vulling Ruimte veelal geen of alleen demografische modellen Beleidsevaluatie Indicatoren nemen ruimte vaak niet mee Waardering ontbreekt

Ingrediënten voor een integrale analyse Zowel ruimte als transport Regionale strategie projectevaluatie Integraal instrument TIGRIS XL Effect berekening en waardering op beide terreinen Sector specifiek, bv netwerk (congestie) of bevolkingsgroei Maar vergeet ruimte niet bij bereikbaarheid – geografisch en/of economische maat Waardering ruimtelijke verandering -> KBA

TIGRIS XL Arbeids-markt Transport Markt Grond markt Woning markt Arbeids-plaatsen Demo-grafie Beroeps-bevolking Arbeids-markt Transport Markt Huishouden/personen Kantoren/ Bedrijven-terrein woningen Grond markt Woning markt Vastgoed

TIGRIS XL - zonering

Bereikbaarheidseffecten 1 – netwerk

Bereikbaarheidseffecten 2 – geografisch Bereikbaarheid = nabijheid * reissnelheid = X Bron: PBL RV 2011

Bereikbaarheidseffecten 3 – geografisch economisch Verandering in consumenten surplus voor de reizigers tussen de variant en referentie – berekening met logit transport models (bijv. LMS, NRM) Exactere bepaling van het consumenten surplus dan rule-of-half Het consumenten surplus bestaat naast de verandering in transportvraag, tijden en kosten ook uit andere aspecten, zoals: Veranderingen in de herkomst zones en opportunities bij bestemmingen, bv. meer of minder arbeidsplaatsen bereikbaar binnen dezelfde reistijd Meewegen kwaliteitsvariabelen uit nut functies

Relatie met de evaluatie van plannen (KBA) Netwerk indicatoren moeizaam, normen of boven of onder gemiddeld presteren hoeft niet veel over de baten te zeggen (totale reistijdverliezen veel groter dan congestie plekken) Ruimte doet er zeer beperkt toe (indirect via invloed op transport) Geografische indicatoren Ruimte en transport worden in samenhang meegenomen Waardering van verandering ontbreekt Geografisch- economische indicatoren Effectberekening en waardering consistent

Voorbeeld bereikbaarheidsindicatoren: compacte stad Combination of densification strategy (50% new houses are built in existing urban area) + new developments in surrounding of existing urban areas Bron: studie Nederland later, PBL

Indicatoren bevolking

Indicatoren bereikbaarheid netwerk

Indicatoren bereikbaarheid – geografisch economisch

Verstedelijking en KBA nulalternatief Uitwerking nulalternatief verstedelijking voor de casus schaalsprong Almere (CPB/PBL project, Romijn en Zondag 2012) Resultaten illustratief

Testen effecten verschillende reikwijdten nulalternatief Nulalternatieven In Nederland In de Randstad In de Noordvleugel In Amsterdam Op basis woonvoorkeuren Effecten op Wonen Werken Bereikbaarheid Voorzieningen Natuur, landschap & open ruimte …. Waarderen effecten Wonen Werken Bereikbaarheid Voorzieningen ….

Effecten op wonen NL Noordvleugel Randstad

Effecten op wonen Amsterdam Woonvoorkeur

Wonen - grondopbrengsten Grondopbrengsten Schaalsprong Almere bij verschillende reikwijdtes in mln euro, NCW 2012 (pp 2010)   Neder-land Randstad Noord-vleugel Amster-dam Woon-voorkeur Grondopbrengsten 151 -160 -223 -253 -202 Bron: CPB\PBL 2012

Mobiliteit (voertuigverliesuren) Noordvleugel Randstad Amsterdam Woonvoorkeur

Reistijdbaten Reistijdbaten Schaalsprong Almere bij verschillende reikwijdtes (rule-of-half) in mln euro NCW 2012 (pp 2010) Neder-land Randstad Noord-vleugel Amster-dam Woon-voorkeur Reistijdbaten woonwerkverkeer - 39 77 -25  43 Bron: CPB\PBL 2012

Conclusies Erkenning samenhang ruimte en transport -> maar in de praktijk stokt het Integrale aanpak nodig in beleidsformulering, analyse en evaluatie fase Integrale instrumenten kunnen bijdragen in analyse fase Vooral verbetering nodig in effectberekening en waardering Ruimte meenemen bij effecten Voorkeur voor effectberekening die ook gewaardeerd kunnen worden Voorkom dubbeltelling – effecten grondprijs/woningen en sector modellen