Bodem degradatie en Verwoestijning in Zuid-Europa Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Bodem degradatie en Verwoestijning in Zuid-Europa Erik Cammeraat Institute for Biodiversity and Ecosystem Dynamics 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Inhoud Wat is Verwoestijning Woestijnen in Europa? Oorzaken van verwoestijning in Europa Bodemdegradatie Conclusies 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Wat is Verwoestijning? Verwoestijning is degradatie van land in aride, semi-aride en sub-humide gebieden, als gevolg van variaties in klimaat en invloed door de mens. UNCCD protocol vergelijkbaar met Kyoto protocol 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Sand dunes 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Mondiaal probleem Verwoestijning is een mondiaal probleem maar is ook belangrijk in Europa (Middellandse Zee gebied Oost Europa (Hongarije, Rusland, Oekraine)) bron: http://soils.usda.gov/use/worldsoils/mapindex/desert.html bron: http://soils.usda.gov/use/worldsoils/mapindex/desert.html 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Oorzaken van Verwoestijning Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Oorzaken van Verwoestijning Klimaatsvariaties minder neerslag en/of langer uitblijven van regen minder water in de bodem of stuwmeren, droogvallen bronnen, afname plantengroei neerslag valt onregelmatiger maar met hogere intensiteit bodemerosie, vol sedimenteren van waterreservoirs hogere temperaturen meer verdamping van water, zoutaccumulatie 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Variatie jaarlijkse neerslag in droge gebieden (uit Cooke et al.,1999) 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Trend in jaarlijkse neerslag in Murcia (1862-1997) (uit Lopez Bermu- dez et al., 2002) 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Miljoenen met water stress: effect van beleid (from Arnel, 2007)

Oorzaken van Verwoestijning Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Oorzaken van Verwoestijning Menselijke invloed overbemaling van grondwater voor irrigatie  sterke daling grondwater, verzilting van water ongelimiteerd gebruik van water voor landbouw en toerisme overbegrazing en ontbossing reductie van vegetatie bedekking en bodemdegradatie (economische) marginalisatie van landbouwgrond landverlating en erosie 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Horticultuur in Murcia (Brocoli): Overbemaling kleine locale aquifers 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Landgebruiksverandering in Almeria (1950-1990) Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Landgebruiksverandering in Almeria (1950-1990) (uit Grove, 1996) 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Grondwater in Murcia, ZO Spanje Naar Romero-Diaz et al., 2002 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

ontzilting van zeewater: de oplossing? Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 ontzilting van zeewater: de oplossing? Bron: Natuur en Techniek, sep 2005 Bron: Natuur en Techniek 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Stipa veld: Overbegrazing (N-Marokko) Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Stipa veld: Overbegrazing (N-Marokko) 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Stipa veld: Niet (meer) begraasd (ZO Spanje) 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Praktijkfoto Landverlating en rill vorming 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Satellieten ‘zien’ een vergroening van de Sahel en het Middell. Zee gebied! 1982-2003: Trends in de vergroening van het Middellandse Zee gebied (uit Helden and Tottrup, 2008) 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Verwoestijning? Vergroening rijmt niet met satellietopnamen!  verkeerde interpretatie?  enorme toename van geïrrigeerd landbouw areaal! Enorme aanslag op watervoorraad ! 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Bodemdegradatie Belangrijke factoren: Organische stofgehalte afname Bodemstructuur verlies Korstvorming op het oppervlak Verlies aan infiltratie mogelijkheden Verlies nutriënten door erosie Verzilting  Biomassa productie neemt af! Zouden we bodemdegradatie kunnen verhinderen? 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Verandering van organische stofgehalte afhankelijk van neerslag (transect Jerusalem- Dead Sea) (uit Lavee et al., 1989) 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Verandering van bodemstructuurstabiliteit afhankelijk van neerslag (transect Jerusalem- Dead Sea) (uit Lavee et al., 1989) 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 bodemverslemping 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Experiment korstvorming 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Water- en winderosie: afhankelijk van klimaat (uit Cooke et al., 1993) 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Geulvorming, erosie en vegetatiesuccessie 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Change in hydrological and erosion processes in relation to climate (transect Jerusalem- Dead Sea). A= water accepting C= overlandflow contrib. (uit Lavee et al., 1989) 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 rills 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 rill erosie 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Stuwdam 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 verlaten qanat systemen 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 klassieke ‘soil and water conservation’: situatie 1993 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 effecten wegploegen terrassen en ‘buldozering’: situatie 2008 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Vermindering van Bodemdegradatie Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Vermindering van Bodemdegradatie Zorgen dat water zo min mogelijk oppervlakkig afstroomt en dus de bodem behouden blijft ‘Water harvesting’ (klassieke methode) ‘Organische stof gehalte verhogen (mulchen) Waterafstroming verhinderen met vegetatie (eco-engineering) Stop egaliseren van landschap ‘Duurzaam watergebruik’ “On site” oplossingen om “off-site” problemen te voorkomen 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat

Mastercourse klimaatverandering en verwoestijning 27 januari 2009 Conclusies -Verwoestijning: -Mondiaal probleem -Ook in Zuid Europa -Wordt vaak gemaskeerd door irrigatie en watermisbruik -Bodemdegradatie - Gekoppeld aan klimaat en menselijk gebruik - Onderdeel van verwoestijning - Veroorzaakt verlaging van biomassaproductie - Is te voorkomen door geschikte management technieken 5. Bodemdegradatie en Verwoestijing - Erik Cammeraat