WORKSHOP Omgaan met een persoon met type 2 diabetes Geel, 29.11.2008 Gent, 02.12.2008

Bij het begin van deze workshop zouden we willen dat je even in gedachten overloopt wat heel erg belangrijk is in je leven: een mens, een vaardigheid of een activiteit die je zeker niet wil kwijt raken. Bedenk wat dit voor jou betekent, welke waarde dit heeft, zowel voor jou als voor je omgeving. SILKE Neem even de tijd om hierover na te denken en enige aantekeningen te maken.

Zomaar, zonder dat je er ook maar iets aan kan doen. Opeens, zonder reden, van het ene moment op het andere verdwijnt dit, het is weg, het komt nooit meer terug. Zomaar, zonder dat je er ook maar iets aan kan doen. SILKE Wat doet dit met u, wat voelt u, denkt u, ervaart u. Maak enige aantekeningen over hetgeen door u heen gaat. Haak nog even niet af a.u.b.!

Stel dat er dan iemand tegen je zegt: We gaan nog even verder. Stel dat er dan iemand tegen je zegt: dat dit allemaal wel terug in orde komt, dat je net zo goed en zo lang kan leven als wanneer je dit verlies niet zou hebben gekend, dat wanneer je doet wat de hulpverlener je zegt, je zelfs geen last zal hebben van het verlies. SILKE Wat vindt u van zo iemand, bent u blij om de hulp en de duidelijkheid, voelt u argwaan, boosheid om dat u vindt dat het niet rechtvaardig is dat u dit moet meemaken, opluchting omdat u dit nu uit handen kan geven...? Maak enige aantekeningen over uw gedachten en gevoelens. Haak nog niet af.

dat het toch begint te wegen om steeds met dit gemis te leven, We gaan nog verder. Stel: dat die hulpverlener je oplossingen zal geven zodat je kan leven zoals tevoren, dat het je lukt om de raad op te volgen, maar het resultaat is onverklaarbaar anders, dat het leven je in situaties brengt, waar de hulpverlener niet over gesproken heeft, dat het toch begint te wegen om steeds met dit gemis te leven, en dat, wanneer je niet je best doet om de raad op te volgen, er verschrikkelijke dingen kunnen gebeuren waarvoor jij alleen verantwoordelijk bent. SILKE Wat gaat er door je heen, voelt je de drang niet toe te geven en er extra tegen aan te gaan, of wordt je verdrietig, opstandig, strijdlustig... Maak enige aantekeningen over je gedachten en gevoelens. Haak nog niet af.

Iemand die er voor je is en niet omgekeerd. Of stel: je komt een hulpverlener tegen die ook niet alles weet maar wel luistert naar jouw gemis en die, ook al lukt het niet steeds, samen wilt zoeken naar de oplossingen. Iemand waarbij je voelt dat je er terecht kan met vragen, ook al passen ze niet onmiddellijk in het programma. Iemand die je wijst op de gevaren van fouten maar ook samen met je zoekt naar alternatieven. Iemand die er voor je is en niet omgekeerd. Iemand die jouw gevoel van gemis niet wil teniet doen want dat kan niet. SILKE Wat vindt je van zo iemand? Voel je je meer op je gemak, wordt je misschien boos omdat die je zelf naar oplossingen laat zoeken, voelt u zich juist meer of minder afhankelijk, krijgt u opnieuw vrijheid om keuzes te maken of juist een enorme verantwoordelijkheid...? Maak enige aantekeningen over uw gedachten en gevoelens.

Dus een goede hulpverlener is iemand die samen met je op weg gaat en die beschikt over. kennis, deskundigheid empathie inlevingsvermogen (inclusie) motivatie, aanmoediging geduld SILKE

Diabetes vraagt een dagelijkse en levenslange gedragsverandering. De behandeling van diabetes = rollenspel: PATIENT - hulpverlener = verantwoordelijkheid ligt bij de patiënt = zelfmanagement tot meer levenskwaliteit = zelf keuzes maken SILKE

Dossier Om iemand te coachen, is kennis over het totaalbeeld van de te begeleiden persoon noodzakelijk. Hiervoor heeft men een goed opgebouwd dossier nodig, dat wordt samengesteld aan de hand van gerichte vragen om tot een uitgebreide anamnese en ziektegeschiedenis te komen LINDA

Casus Eerste consultatie: 10/08/05 Doorverwijsbriefje huisarts vermeldt: graag voedingsadvies voor: verhoogd gewicht ↑↑↑ glycemie + HbA1c opmerking: ‘waarschijnlijk geen discipline!’ + opsomming gebruikte medicatie (zie verder) + recente bloeduitslagen (zie verder) LINDA

Casus Administratieve gegevens Naam: Jan Adres: … Tel. Geboortedatum: 10/05/39 Doorverwezen door: Dr. Boone huisarts Tel.: … e-mail: … RIZIV-nummer: … LINDA

Casus 2. Diabetes gegevens 2.1. Antropometrie Lengte: 1 m 67 Gewicht: 92,8 kg Buikomtrek: 114 cm BMI: 33 kg/m² LINDA

Casus 2.2. Medische geschiedenis - diabetes type 2 sinds 2,5 jaar 2. Diabetes gegevens 2.2. Medische geschiedenis - diabetes type 2 sinds 2,5 jaar - gediagnosticeerd bij opname voor hartinfarct - familiale antecedenten: moeder - diabetesregulatie: HbA1c 9,9 % - roken: gestopt sinds infarct; gewicht ↑ - dyslipidemie - hypertensie - medicatie: (zie verder) LINDA Uit onderziek heeft aabgetoond dat 50% van de personen met type 2 een HbA1c heeft boven de 8 %

Casus 2. Diabetes gegevens 2.3. Labo uitslagen Glycemie: Dagcurve: nuchter: 166 mg/dl 11u: 215 mg/dl 14 u: 208 mg/dl 17 u: 156 mg/dl HbA1c: 9,9 % LINDA. Gemiddelde glucose dagprofiel; 186

Casus 2.3. Labouitslagen Lipiden: Cholesterol 155 mg 2. Diabetes gegevens 2.3. Labouitslagen Lipiden: Cholesterol 155 mg HDL cholesterol 29 mg LDL cholesterol 78 mg Chol./HDL 5,3 Triglyceriden 384 mg gestoorde GPT 49 U/L LINDA (= Serum Glutaminezuur Pyrodruivenzuur Transaminase)

Medicatieschema huisarts Casus             Medicatieschema huisarts Geneesmiddelen ontbijt middagmaal avondmaal slapen voor met na Glucophage 850 mg 1 Daonil 2 Pravasine 40 mg Carvedilol 25mg 1/2 Lisinopril 20 mg Citalopram Diazepam Lasix Marevan (volgens INR) Befact forte LINDA Daonil is voorgeschreven bij de maaltijden, waarschijnlijk wegens de slordige inname van medicatie door de patiënt Citalopram antidepressivum van de derde generatie.. Gewicht! Lisinopril = ACE inhibitor Carvedilol = bètablokker

Casus 2. Diabetes gegevens 2.4. Metabool syndroom Criteria metabool syndroom: 3 tot 5 van de volgende criteria: Abdominale obesitas mannen middelomtrek ≥ 102 cm vrouwen middelomtrek ≥ 88 cm Triglyceriden ≥ 150 mg/dl of medicamenteuze behandeling hiervoor HDL-cholesterol mannen < 40 mg/dl vrouwen < 50 mg/dl of cholesterolverlagende medicatie Bloeddruk ≥ 130 / ≥ 85 mm Hg of behandeling met bloeddrukverlagende medicatie Nuchtere glucose ≥ 100 mg/dl of behandeling met bloedsuikerverlagende medicatie Patiënt JA JA (medicatie) SILKE (criteria) EN LINDA (patiënt)

Ex-roker sinds diagnose Casus 2. Diabetes gegevens Biochemische doelstellingen: Goed Glycemie (zelfcontrole) nuchter/preprandiaal (mg/dl) postprandiaal (mg/dl) < 100 80-140 Fructosamine < 2.8 HbA1 c (%) <7 % Totaal cholesterol (mg/dl) LDL-cholesterol (mg/dl) HDL-cholesterol (mg/dl) mannen vrouwen < 170 > 40 > 50 Serumtriglyceriden nuchter (mg/dl) < 150 Middelomtrek[1] < 94 cm < 80 cm Bloeddruk (mmHg) geen complicaties nefropathie < 130/80 < 120/75 Nicotinegebruik Afwezig Patiënt 166 Geen gegevens 9,9 % 155 78 29 384 114 cm Ex-roker sinds diagnose SILKE (doelstellingen) en LINDA (patiënt)

Casus 3.1. Sociale gegevens 3. Persoonsgegevens 3.1. Sociale gegevens Deze zijn van belang voor het individualiseren van het voedingsadvies Leef- en gezinssituatie: gepensioneerd leraar fysica woont samen met echtgenote, gepensioneerde lerares kunstgeschiedenis hebben 5 kinderen en 8 kleinkinderen, die vaak komen eten Activiteitenpatroon: fysieke activiteiten: weinig! kweekt zelf wat groenten in serre heeft veel interesse in plantkunde en leest hierover heel veel kijkt heel laat televisie slaapt meestal tot de middag LINDA

Casus Zelfredzaamheid: Zelfbeeld: 3. Persoonsgegevens 3.1. Sociale gegevens Zelfredzaamheid: doet zelf de boodschappen en helpt in de keuken kookt graag, voornamelijk Hongaarse gerechten Zelfbeeld: tevreden man, echte levensgenieter maakt zich weinig zorgen over zijn gezondheidstoestand voelt zich goed, is wel vlug moe, maar wijt dit aan zijn leeftijd Is zich niet bewust van de ernst van zijn gezondheidstoestand Attitude: positieve ingesteldheid LINDA

Casus 3. Persoonsgegevens 3.2 Motivationele gegevens Diabetes vraagt een ingrijpende aanpassing van de levensgewoontes op ≠ vlakken: - voeding - beweging - medicatiegebruik - stresshantering, …. Is Jan bereid zijn gewoontes te veranderen? Welke barrières staan gedragsverandering in de weg? SILKE (motivationele gegevens) EN LINDA (is jan …)

Casus 3.2. Motivationele gegevens Gedragsverandering Gedragsverandering vraagt tijd en positieve feedback door: Ondersteuning in het zoeken naar positieve argumenten om te veranderen. Niet te overladen met negatieve argumenten of overmatig te wijzen op negatieve gevolgen van therapieontrouw. De communicatieve vaardigheden van de hulpverlener spelen hierbij een cruciale rol. SILKE

Casus 3.2 Motivationele gegevens Fase van gedragsverandering Precontemplatiefase Contemplatiefase Voorbereiding of preparatiefase Actie Confirmatie Terminatie Herval In welke fase van gedragsverandering bevindt Jan zich? SILKE (fasen) en LINDA (vraag)

Casus 3.2 Motivationele gegevens Fase van gedragsverandering Eerste consultatie: contemplatiefase Jan ziet zowel de voor- als nadelen van veranderen. Hij weet dat veranderen noodzakelijk is voor zijn gezondheid (= voordeel), maar weet dat dit heel moeilijk zal zijn (= nadeel = beperking van zijn vrijheid). LINDA

Casus Contemplatiefase Doel: - interesse opwekken - barrières opheffen Door: - te overtuigen - te motiveren SILKE

Casus Doelstelling Barrières Behoud van huidige medicatie door optimalisatie van de glycemie: → gewichtsdaling: • aanpassing voedingsschema • inschakelen van meer fysieke activiteit opdrijven • Jan heeft onvoldoende aandacht voor zijn behandeling • hij vind het zeer moeilijk om zijn levensstijl aan te passen • fysieke activiteit valt hem zwaar door gebrek aan conditie: chronische hyperglycemie claudicatio intermittens LINDA

Casus Barrières Barrières opheffen Onvoldoende aandacht voor de behandeling Barrières opheffen Kennis overbrengen - wat is diabetes? - wat loopt er fout? - wat is de functie van de medicatie? - wat kan hij er zelf aan doen? SILKE (barrière) interactief met publiek zoeken naar oplossingen om barrières op te heffen silke aanpassen slide opheffen later laten invoegen LINDA hoe effectief gedaan bij jan

Casus Barrières Barrières opheffen Zeer moeilijk om levensstijl aan te passen • vergeet medicatie in te nemen of neemt ze verkeerd in (nonchalant) • kijkt ‘s avonds veel te laat TV, mist sociale controle en/of contact → eet en drinkt ongecontroleerd • staat te laat op en slaat het ontbijt over Barrières opheffen Werken met tussenstappen om het uiteindelijk doel te verwezenlijken • medicatie toch proberen innemen bij opstaan met een kleine maaltijd of eenpotje yoghurt, platte kaas of sneetje droog brood • vervangen van laat avondsnacks door gezonde alternatieven → niets verplichten, afwachten tot verdere evolutie gedragsverandering SILKE (barrière) interactief met publiek zoeken naar oplossingen om barrières op te heffensilke aanpassen slide opheffen later laten invoegen LINDA hoe effectief gedaan bij jan

Casus Barrières Barrières opheffen Fysieke activiteit valt hem zwaar door gebrek aan conditie (chronische hyperglycemie en claudicatio intermittens) Barrières opheffen Fysieke activiteit valt hem zwaar door gebrek aan conditie (chronische hyperglycemie en claudicatio intermittens) SILKE (barrière) interactief met publiek zoeken naar oplossingen om barrières op te heffen silke aanpassen slide opheffen later laten invoegen LINDA hoe effectief gedaan bij Jan

Casus Opvolging: - Jan komt maandelijks op controle. Hij evolueert naar de preparatiefase om uiteindelijk te komen tot de actiefase. 10/08/05: gewicht 92,8 kg - HbA1c 9,9 % 15/04/06: gewicht 94,1 kg - HbA1c 7,6 % (niettegenstaande nog hoge postprandiale waarden) - Vanaf januari 2008 gaat het terug snel bergaf. 14/01/08: gewicht 94,2 kg - HbA1c 8,0 % 22/05/08: gewicht 94,5 kg - HbA1c 9,4 %

Casus Verdere evolutie Jan wordt uiteindelijk doorverwezen naar de endocrinoloog en er wordt 2 x per dag NovoMix 30 opgestart Jan voelt zich snel stukken beter, minder vermoeid. Zijn echtgenote bevestigt dat hij veel actiever is geworden Het gewicht is gestabiliseerd op +/- 94 kg Terug actiefase LINDA

Casus Wat is jullie mening over deze behandelingsstrategie? Was er een andere mogelijkheid om de levenskwaliteit van Jan te verbeteren?

Bedankt voor jullie aandacht Hebben jullie nog vragen of bemerkingen??