Ik functioneer slecht, want mijn slaap wordt verstoord door lawaai…. WINNI HOFMAN Universiteit van Amsterdam

Slaap en gezondheid Slaap belangrijk voor: Gezondheid Normaal functioneren overdag Optimaal verwerken van informatie van overdag

Slaap over de laatste 50 jaar

Slaappatroon Jonge volwassenen REMSLAAP 1 2 3 4 5 6 7 Ouderen Stadia Wakker REM 1 2 3 4 REMSLAAP DIEPE SLAAP 1 2 3 4 5 6 7 Wakker REM 1 2 3 4 Slaap Stadia Ouderen MEER ONTWAKEN MINDER DIEPE SLAAP 2 3 4 5 6 7

Slaapkwaliteit is goed als: slaap niet gefragmenteerd is patronen van diepe slaap en REM-slaap niet verstoord zijn

Slapend Brein Verhoogde drempel voor geluidsstimuli Factoren waardoor stimuli toch doordringen Stimulus eigenschap Type, Niveau, Piek/Achtergrond Invididu Habituatie Invididuele karakteristieken Leeftijd, Geslacht, Persoonlijkheid Invididu/stimulus Informatie

Kwantificering van slaapverstoring Slaapverstoring gekwantificeerd door: Frekwentie en duur ontwaken Arousals, verandering in diepte van slaap Autonome reacties (hartslag, bloeddruk) Bewegingen Subjectief oordeel over slaapkwaliteit

ONTWAKEN Lawaaistimulus veroorzaakt: Ontwaakreactie Wekdrempel verschillend in verschillende slaapstadia Aantal begint te stijgen bij 50-55dB(A) Kan slaapfragmentatie veroorzaken Probability of awakening Max. sound level in dB(A) Wat is slaapfragmentatie? In een aantal slaapstudies (vooral van Bonnet) is aangetoond dat de herstelfunctie van de slaap vooral gediend is bij een aaneengesloten periode slaap zonder ontwaken of andere verstoringen. Hoew meer verstoringen, des te gefragmenteerder de slaap.

Arousals Lawaaistimulus veroorzaakt: “EEG-Arousal” (Verandering in hersenaktiviteit zonder ontwaken) Beginnen al bij een 5 dB(A) lager dan ontwaakreactie Leiden ook vaak tot verandering van slaapdiepte richting lichtere slaap Kunnen, evenals ontwaakreacties, slaapfragmentatie veroorzaken Maar: arousals kunnen ook ‘natuurlijk’ zijn Arousals en korte ontwaakreacties worden meestal niet bewust door de slaper onthouden.

“Arousabiliteit” en lawaai intensiteit 3 Lawaai condities in lab: verkeer, vliegtuig, trein Bij meer lawaai: Meer ontwaakreacties en arousals Lawaainiveau belangrijker dan geluidsbron Arousals OOK bij lager lawaainiveau Number of awakening reactions and EEG arousals increased with higher sound levels. The study showed that, as far as arousal and awakening reactions are concerned, sound level and number of stimuli may be more important than the source of the noise. The probability of occurrence of awakening reactions was more sensitive to differences between noise sources than the probability of occurrence of EEG arousals. One reason may be that during the awakening reactions the subject might be more aware of the source of the disturbing stimulus than during the arousal reactions. even lower level traffic noise stimuli caused arousals, irrespective of the intensity of the events Kumar, A., Hofman, W.F., Eberhardt, J., 2004

Hartslag respons op lawaai Elke hartslag respons vergeleken met een ‘sham’ response uit een periode daarvoor zonder lawaai stimuli.

Lawaai en Hartslagveranderingen Aantal PIEKEN tov achtergrond belangrijker dan absoluut geluids niveau Geluidsisolatie dmv dubbele beglazing vemindert aantal pieken in lawaainiveau niet ook bij lager gemiddeld geluidsniveau hartslagversnelling bij lawaaipieken (Hofman et al., 1995) Reaktie ook na jaren blootstelling Zowel uit onze eigen experimenten als in andere studies uit de literatuur blijkt dat het hart gevoelig is voor pieken in het lawaai In an experiment with traffic noise two sound level conditions were created in the houses of people living near a highway by double glazing the windows facing the traffic. Each condition lasted 10 days. The insulation resulted in a difference of 9 dB(A) Leq between the sound levels, but the mean number of sound peaks did not differ between the conditions. For each sound stimulus the cardiac response was measured. It was found that in both conditions about the same number of cardiac responses was induced by the sound peaks.

Lichaamsbewegingen Schipholstudie (TNO/RIVM) in 2002: Aantal lichaamsbewegingen tijdens slaap neemt toe boven Lmax-i = 32 dB(A) Slaap is dus ‘onrustiger’ bij meer vliegtuiglawaai . In a recent study around the airport Schiphol with 418 adults between 18 and 81 years of age, the effect was studied of nocturnal airplane noise on the occurrence of body movements. The probability of the occurrence of body movements caused by airplane noise increased when the sound level inside the bedroom increased above Lmax-i = 32 dB(A).

Relaties bewegingen en binnen niveau van 4 studies Sound Exposure Level Michaud et al., 2007

Subjectieve hinder Aantal studies: 38 Industrie Trein Verkeer Vliegtuig Maar….slechte overeenkomst tussen subjectieve en objectieve maten van slaapverstoring Sign. meer Trend in richting Geen verschil hinder na meer hinder na lawaai lawaai

Slaap en aktiviteit cyclus Slaap niet los te zien van 24-uurs cyclus van slapen en wakker zijn: Functioneren overdag Slaapkwaliteit

Slaap en functioneren overdag Slaperigheid Vermoeidheid Vermindering van concentratie Geheugen problemen Als het lang duurt: Sociale problemen

Slaap en functioneren overdag Slaperigheid tijdens autorijden vergroot kans op veroorzaken verkeersongeluk met factor 2 Australische studie: rijgedrag bij slaperigheid even erg als 0.5 promille alcohol Fouten op het werk

Slaap en functioneren overdag “Presenteïsme”

Meer kans op gezondheidsproblemen later? Invloed op gezondheid Meer kans op gezondheidsproblemen later? Sommigen wel, anderen niet Belangrijke factoren: Externe factoren (kan ik verhuizen?) Hoe gaat iemand er mee om (coping strategie) Persoonlijkheid (meer negatieve instelling, geluidgevoeligheid) Gevoel van “controle” hebben

Cognitieve responsdemping Programma: Aanpassing van attitudes en gedachten Verbeteren van copingsstrategiën Doel: Vermindering kans op aantasting gezondheid na langdurige blootstelling

Lawaai bestrijding Niet alleen verlagen geluidsniveau, maar ook verminderen aantal geluidsgebeurtenissen Niet alleen herstel van slaapduur, maar ook van slaappatroon Cognitieve factoren zijn belangrijk om mechanismen van ‘verstoorbaarheid’ van individuen te beïnvloeden

Als slapeloosheid langer duurt Slecht slapen Verkeerd gedrag om slaaptekort te compenseren Slaperig, moe overdag vicieuze cirkel Het slapen zal wel weer niet lukken