Laat een frisse wind door je school waaien Binnenmilieu in de basisschool Lekker fris 8 mei 2012 Contactdag contactpersonen preventie & bescherming GO An Verdeyen Stafmedewerker Gezondheid & Milieu VIGeZ

Belang gezond binnenmilieu! Hoeveel tijd (%) brengt een leerling/leerkracht gemiddeld ‘binnen’ door? 85 % ! Belang gezond binnenmilieu!

Oefening: CO2-registratie in het lokaal Aantal Tijd (min.) CO2-gehalte   10 20 30 40 50 60 ?

Inhoud 1. Binnenmilieu op school (BiMi) 2. Actie! 3. Lekker Fris

Invloed op onze gezondheid, comfort, welzijn, veiligheid BiMi op school - belang Onze leefomgeving 20% BUITENMILIEU BINNENMILIEU Invloed op onze gezondheid, comfort, welzijn, veiligheid 80%

BINNEN IS DE LUCHT MEESTAL GEZONDER DAN BUITEN BiMi op school - belang BINNEN IS DE LUCHT MEESTAL GEZONDER DAN BUITEN Goed Fout

BINNEN IS DE LUCHT MEESTAL GEZONDER DAN BUITEN BiMi op school - belang BINNEN IS DE LUCHT MEESTAL GEZONDER DAN BUITEN Fout Goed

BiMi op school - invloedsfactoren Klasklimaat

BiMi op school - invloedsfactoren Buitenmilieu Gebouw Klasinrichting Gedrag Beïnvloedbaar

BiMi op school – effect op gezondheid Afhankelijk van Soort stof | concentratie | duur | gevoeligheid Kinderen = gevoelige groep Nemen in verhouding grotere volumes lucht op Immuniteitssyteem nog niet volgroeid Heel wat energie nodig om te groeien

BiMi op school – effect op gezondheid Ondermaatse kwaliteit van het binnenmilieu Fysieke gezondheidseffecten hoofdpijn; vermoeidheid, irritatie luchtwegen, ogen, neus en keel; geurhinder; verergering astma- en allergieklachten Effecten op welbevinden, prestaties en ziekteverzuim

BiMi op school – effect op gezondheid Goede kwaliteit van het binnenmilieu Gezonde leefomgeving Betere concentratie en motivatie Betere leerprestaties Minder ziekteverzuim

2. Actie!

HET BINNENMILIEU HOU JE GEZOND DOOR TE VERLUCHTEN Actie! HET BINNENMILIEU HOU JE GEZOND DOOR TE VERLUCHTEN Goed Fout

Actie – ventileren/verluchten HET BINNENMILIEU HOU JE GEZOND DOOR TE VERLUCHTEN Fout Goed

Actie – ventileren/verluchten versus Verluchten

Actie – ventileren/verluchten voortdurende instroom van verse lucht en afvoer van vocht, geurtjes en schadelijke stoffen Hoe? Ventilatieroosters open Raam op kier of op kiepstand Mechanisch ventileren Wanneer? Ideaal is 24u/24u Raam op kiepstand Ventilatierooster Mechanisch ventilatiesysteem

Actie – ventileren/verluchten Ventileren met ramen Laat de ramen, indien mogelijk, de hele dag op een kier openstaand Zorg voor dwarsventilatie, indien mogelijk. Zet ramen op een kier in verschillende tegenover elkaar liggende gevels. Slechts ramen in één gevel? Zet zoveel mogelijk ramen op een kier. Tocht vermijden? Zet ramen open die hoger liggen dan 1.8m of kies voor kiepramen (luchtstroom naar boven gericht)

Actie – ventileren/verluchten Ventileren met roosters Zet de ventilatieroosters de hele dag open (ook ‘s avonds en ‘s nachts) Sluit de roosters ‘s avonds als buitentemperatuur onder 5°C daalt. Zorg voor dwarsventilatie, indien mogelijk. Zet roosters open in verschillende tegenover elkaar liggende gevels. Tocht vermijden? Zet roosters open die hoger liggen dan 1.8m. Reinig de roosters regelmatig (minimaal 2 maal per jaar)

Actie – ventileren/verluchten Mechanisch ventilatiesysteem Zorg voor een goede afstelling van het mechanisch ventilatiesysteem, in overleg met installateur. Mechanische ventilatie – Aandachtspunten: Voorlichting over gebruik van het systeem aan gebruikers Plaatsing aanzuigpunt: Niet aan de straatkant bij drukke weg: aanzuig van Fijn stof Onderhoud systeem, reinigen en/of vervangen filters: rendementsvermindering en risico op verspreiding van schimmels en bacteriën Geluidsoverlast van het systeem

Actie – ventileren/verluchten in korte tijd verversen van alle verontreinigde binnenlucht Hoe? Een raam en/of buitendeur wijd open zetten Zet de verwarming af als je verlucht

Actie – ventileren/verluchten WANNEER KAN JE HET BEST VERLUCHTEN? ‘s Morgens minimum 45 minuten per dag Enkele keren per dag maximum 15 minuten

Actie – ventileren/verluchten WANNEER KAN JE HET BEST VERLUCHTEN? Fout ‘s Morgens minimum 45 minuten per dag Goed Enkele keren per dag maximum 15 minuten

Actie – ventileren/verluchten Wordt de klas voldoende geventileerd en verlucht? CO2-concentratie als indicator voor binnenluchtkwaliteit en mate van luchtverversing Pas negatieve effecten voor gezondheid vanaf hoge CO2 -concentraties (> 5000 ppm) Parallelle stijging CO2 en andere stoffen in de binnenlucht. Gezondheidsklachten mogelijk bij CO2-concentratie van 1200 ppm (veroorzaakt door andere stoffen). Gezondheidskundig: streven naar CO2-concentratie van 800 à 1000 ppm.

Actie – ventileren/verluchten

Actie – ventileren/verluchten

Actie – ventileren/verluchten

Actie – ventileren/verluchten

Actie – ventileren/verluchten voortdurende instroom van verse lucht en afvoer van vocht, geurtjes en schadelijke stoffen Hoe? Ventilatieroosters open Raam op kier of op kiepstand Mechanisch ventileren Wanneer? Ideaal is 24u/24u Verluchten in korte tijd verversen van alle verontreinigde binnenlucht Hoe? Een raam en/of buitendeur wijd open zetten Wanneer? Enkele keren per dag 15 min Bij extra verontreiniging (bij poetsen, knutselen,…)

Actie – ventileren/verluchten vs verwarmen Ventileren en verwarmen? Discussie Warme binnenlucht vervangen door koudere buitenlucht? Energieverspilling? Ventileren De luchtvochtigheid daalt  Droge lucht opwarmen kost minder energie Conclusie: Energieverlies is kleiner dan veelal gedacht. Evenwicht tussen ventilatie en energie!

Actie – visueel comfort Sterk afhankelijk van combinatie van factoren Sterkte van het licht, lichtkleur, … Karakteristieken van de omgeving (binnen/buiten) Karakteristieken van de uit te voeren taken Persoonsgebonden kenmerken (bv. leeftijd) …. Ervaring van licht is gedeeltelijk subjectief. Optimaal in werkruimtes: 1000 tot 2000 lux Optimaal in kantoorruimtes: 200 tot 800 lux

Actie – thermisch comfort Temperatuur in de leefruimte Ideaal zomer: 22°C ≤ T ≤ 26°C Ideaal winter: 20°C ≤ T ≤ 24°C Niet lager dan 17°C en hoger dan 26° Extreem warme dagen:Gebruik de zonnewering, Ventileer voldoende, Gebruik mobiele ventilatoren of airco (niet standaard!), Laat de kinderen voldoende drinken (bij voorkeur geen te koud water) Relatieve vochtigheid Ideaal zomer: 30 – 80% Ideaal winter: 30 – 55%

Actie – drinkwater Loden leidingen zijn vaak dikke en kronkelige buizen. Bij bekraste leidingen komt een zilverkleurige metaalglans tevoorschijn. Aantikken met een metalen voorwerp geeft een dof geluid. Lood is een relatief zacht metaal. De leidingen zijn makkelijker te plooien en te vervormen in vergelijking met bv. staal of koper. Contacteer bij twijfel een loodgieter. ? ?

Actie – drinkwaterfonteintjes Enkele basistips: Plaats nieuwe fonteintjes bij voorkeur binnen. Dit voorkomt enerzijds dat het water in de leidingen in de winter kan bevriezen en anderzijds wordt ook verontreiniging met bijvoorbeeld uitwerpselen van vogels vermeden. Hou de fonteintjes proper en controleer ze dagelijks op zichtbaar vuil. Neem het onderhoud van de fonteintjes ook op in aanwezige onderhoudsprogramma’s. Ontsmet de kraan van de fonteintjes regelmatig om ongewenste kiemgroei als gevolg van contact met monden en/of handen te vermijden. Je kan hiervoor ontsmettingsdoekjes op basis van ethanol gebruiken. Spoel de leidingen na een lange periode van stilstand om een eventuele opstapeling van kiemen en/of metalen in de leidingen weg te spoelen. Vervang de fonteintjes bij lekken of andere beschadiging.

Actie – omgeving Effect op:

3. Lekker Fris

Beseffen  Herkennen  Doen Lekker Fris Hoofddoelstelling De kwaliteit van het binnenmilieu in basisscholen in het algemeen en in klassen in het bijzonder verbeteren Directies, leerkrachten en leerlingen beseffen dat de kwaliteit van het binnenmilieu een invloed heeft op de gezondheid en het prestatievermogen kunnen de risicofactoren in hun klas-/schoolomgeving herkennen Kunnen de risico’s op een eenvoudige manier verkleinen. Beseffen  Herkennen  Doen

Lekker Fris Gezond binnenmilieu op verschillende niveaus Een gezond binnenmilieu als item in het beleid op schoolniveau Streven naar een gezond binnenmilieu binnen het gezondheidsbeleid op school (sept. 2007) Afspraken over ventileren en verluchten opnemen in het schoolreglement Aandacht voor een gezond binnenmilieu bij infrastructurele aanpassingen  Maatregelen op vlak van ventilatie, temperatuurregulatie, … Een gezond binnenmilieu als goede gewoonte in de klas

Lekker Fris Een gezond binnenmilieu als goede gewoonte in de klas Overbrengen van kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes staat centraal ‘Gezond binnenmilieu’ bespreken in de klas Ideaal thema om vakoverschrijdend of projectmatig aan te pakken  Lekker Fris

Lekker Fris als Campagne: Geen vuiltje aan de lucht Poster voor in de klas Folder voor de leerkrachten  Op een concrete, praktische manier het thema Binnenmilieu en Gezondheid onder de aandacht brengen

Lekker Fris Lekker Fris als project Handleidingenmap voor de leerkracht Praktische afspraken LF inbouwen in gezondheidsbeleid Handleidingen bij de materialen

Lekker Fris Lespakket ‘Buitenlucht, kom je binnen spelen?’ Lesboekje: 4 lessen van 30-45min. Badges Posters met vragen Luchtbaas en bordenveger (badges)  ontwikkeld voor 2e graad

Lekker Fris CO2- meter Temperatuur (°C) CO2-concentratie (ppm) l CO2-concentratie ≥ 1400 ppm  onvoldoende ventilatie  extra verluchten nodig l CO2-concentratie < 1400 ppm en ≥ 1000 ppm  matige ventilatie  tijdelijk acceptabel l CO2-concentratie < 1000 ppm  voldoende ventilatie. Indien haalbaar: streven naar waarde van 800 ppm.

Lekker Fris Lekker Fris lied Leuk liedje over belang van ventilatie in de klas Ingezongen door Vlaams kinderkoor Op CD en op website In map: tekst en partituur

Lekker Fris Extra materialen … Kleurtekening Trekpop Cijfertekening Rebussen Kruiswoordraadsel Grote lekker fris spel Toneelopdracht Poetsactie Geurproef …

www.lekkerfris.be: projectmaterialen / achtergrondinfo / inschrijven / …

Lekker Fris Deelnemen? Materialen zijn verkrijgbaar via het LOGO (lokaal gezondheidsoverleg) uit jouw regio: www.vlaamselogos.be CO2-meter is uit te lenen bij het LOGO of jouw gemeente/stad Inschrijven via website www.lekkerfris.be

Lekker Fris – Biba studie Nevenstudie: invloed van Lekker Fris CO2-concentratie tijdens de lesuren daalde tot 73 ± 12% van oorspronkelijke concentratie Spreiding is afhankelijk van de opvolging leerkracht en aanwezige ventilatievoorziening “De juiste opvolging door de klastitularis, ook na de uitvoering van het lessenpakket, is waarschijnlijk een erg belangrijke parameter, die het succes van Lekker Fris bepaalt. “

Vragen?

Contactgegevens GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap sigrid.de.vuyst@g-o.be www.g-o.be/gezondheid Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie an.verdeyen@vigez.be – 02 422 49 23 www.vigez.be www.mmk.be www.lekkerfris.be