Klaas van Egmond Beschaafd bestuur

We zijn het er toch over eens dat we een probleem hebben; drievoudige ecologische, financieel-economische en sociale crisis; klimaatverandering, grondstofuitputting, voedsel- en watertekorten, financiele crisis, fundamentalisme en terrorisme. Wetenschappelijk vastgesteld (Turner cs.) dat ontwikkeling de Grenzen a d Groei-verwachting van 1972 volgt (Dennis Meadows, Club van Rome). De essentie van de voorspelbaarheid lag in de wetmatigheid van de exponentiele groei. Exponentiele groei bereikt omstreeks 2010 de asymptoot en het systeem wordt daardoor onstabiel; Laszlo noemt dit ‘het Chaos-punt’. Tot nu toe uitsluitend technologische oplossingen gezocht. Helpen tijdelijk; meestal komt het probleem later in verhevigde vorm terug (Tovenaarsleerling) Maatschappelijke fragmentatie; economische discussie los van milieu en sociaal Centrale vraag: wat is de samenhang tussen de huidige crises (3-voudig) en hoe verhoudt zich dat tot de ‘bezielende samenhang’ waar de mensen volgens premier Rutte (Buitenhof medio januari) naar op zoek zijn ? Laszlo: Chaos punt

toekomstige generaties Behoeften huidige en toekomstige generaties Kwaliteit van Leven Waardeoriëntaties In 1987 antwoord van de politiek op de (wetenschappelijke) rapportage van Meadows in de vorm van het Brundtland –rapport. Ook dat was poging tot ‘bezielende samenhang’. Hoe de behoeften van toekomstige generaties te kennen. Wat moet er eigenlijk worden ontwikkeld bij ‘duurzame ontwikkeling’. Wat is de moeite waard en wat is van waarde, ook voor toekomstige generaties ? Is daar overeenstemming over te krijgen ? Waardeorientaties van mensen en wereldbeelden; dat zijn opvattingen over wat van waarde is en hoe de wereld in elkaar zit ? Drie manieren om na te gaan welke (gemeenschappelijke) wereldbeelden er op na worden gehouden: Maatschappelijke enquetes naar waardeorientaties (Nederland en Europa); mensen (‘op straat’) bevraagd. Filosofische inzichten van de afgelopen millennia; waar zijn die op uitgekomen ? De loop der geschiedenis; kan daar wat van geleerd worden wat betreft die wereldbeelden en is er verband tussen die wereldbeelden en het steeds weer uit de hand lopen van de maatschappelijke ontwikkeling in de vorm van catastrofes, d.w.z. ‘duurzaamheidsproblemen’. Wereldbeelden

Idealistisch Geven Materialistisch Nemen Maatschappelijke enquêtes Idealistisch Geven Waardeoriëntaties religieus zekerheid sociaal de Ander Zorgzamen ‘vrouwelijk’ behoudend denken Geëngageerden Diversiteit Pluriformiteit Ik Uniformiteit De Ander Behoudenden Evenwichtigen grote wereld Ruimdenkers kleine wereld vooruitstrevend Genieters doen Zakelijken ‘hard mannelijk’ Luxe zoekers Maatschappelijke enquetes; interviews onder Nederlanders 8 categorieën / soorten mensen met bijbehorende eigenschappen / waardevoorkeuren en – orientaties. Tegenstellingen als de potentiaal die psychische energie geeft (Jung). Belangrijke tegenstellingen: mannelijk versus vrouwelijk; wezenlijk andere orientaties (waarschijnlijk belangrijker dan het zoeken naar de fysieke verschillen tussen mannelijke en vrouwelijk hersenen.) Statistisch blijken de belangrijkste tegenstellingen Kleine wereld – Grote wereld en Geven versus Nemen / Religieus versus Werelds Doorvertaald in Uniformiteit/ de Ander en Diversiteit / Ik Zelf niet-sociaal Risico-nemend werelds Materialistisch Nemen

Idealistisch Geestelijk Im-materieel Uniformiteit Diversiteit Religie Spiritualiteit Cultuur Kunst Uniformiteit Collectief De Ander Diversiteit Individueel Ik Rationeel Dat levert dan een eerste, altijd voorlopige versie van het Mensbeeld op. De menselijke waardeorientaties bewegen zich blijkbaar in het spanningsveld tussen een materiele en een ‘geestelijke’ pool (kwaliteit),’ en tussen afgescheiden individu en het collectief van ‘de anderen’. De mens moet zich blijkbaar staande weten te houden tussen die basale krachten , tussen hemel en aarde en tussen zijn eigen ego en de anderen. Hedonistisch Zakelijk Zintuiglijk Materialistisch

Dat staande houden valt niet mee Steeds weer verliest de mens zijn evenwicht, of beter gezegd (Jung), hij is zich zo onbewust van zichzelf dat hij zich vastklampt aan (zijn identiteit zoekt in) alles wat houvast geeft, d.w.z. aan de periferie. Dat leidt er toe dat hij zijn identiteit eenzijdig zoekt in overdreven, karikaturale vormen van:: 1 het eigen ego 2 het collectief 3 het materiele (we zijn ons brein, ik ben mijn auto) 4 het eenzijdig religieuze, spirituele, d.w.z. New Age en fundamentalistische religies

Wereldbeeld Idealistisch Uniformiteit Objectiviteit Globalisering Cultuur Kunst Locale gerichtheid Globale Solidariteit Anti-globalisme Sociale Orientatie Uniformiteit Objectiviteit Globalisering Diversiteit Subjectiviteit Regionalisering Wetenschap Rationaliteit Afscherming Blokvorming Autarkie In de loop van de geschiedenis blijkt steeds weer dat (valide) opvattingen en theorieën binnen de verschillende wereldbeelden ontaarden in hun eigen karikatuur en dan tot catastrofes leiden d.w.z. duurzaamheidsproblemen; oorlogen etc. Met de oorspronkelijke opvattingen is niets mis, maar - ze zijn wel eenzijdig, - zijn uitgesproken uitdrukkingen van het te dien tijde dominerende wereldbeeld - gaan er abusievelijk van uit dat ze de gehele werkelijkheid weergeven. Dit mechanisme speelt sinds mensenheugenis; voorbeelden van Rome tot Wallstreet; zie figuur Leidt tot een verscheurd, niet meer samenhangend wereldbeeld. De afzonderlijke wereldbeelden (kwadranten) gaan een eigen leven leiden en denken abusievelijk steeds dat ze het gehele wereldbeeld vertegenwoordigen (en daarmee de gehele waarheid). Technocratie; Prestatiemaatschappij Individualisering (Burger / Consument) Materialistisch

Idealistisch Geestelijk Kerk Staat Uniformiteit Collectief Dominee Subjectief Idealisme Staat Absoluut Idealisme Uniformiteit Collectief Globalisering Diversiteit Individueel Regionalisering Post Modernisme Modernisme Koopman Dekadentie Hedonisme Fragmentatie Barbarij Allen tegen Allen Het laatste rechts-onder kwadrant, dat is het huidige wereldbeeld, is dat van Fukuyama’s ‘Laatste mens’ die zich alleen nog druk maakt om zijn eigen materiele welbevinden; hedonisme, decadentie, fragmentatie. Uiteindelijk blijkt dat de mens, dan wel de maatschappelijke ontwikkeling achtereenvolgens is gegijzeld door de Kerk, de Staat, de Wetenschap, de Financiele wereld en tenslotte door zijn eigen Ego. Geheel in lijn daarmee werden in het centrum van de steden eerst Kerken gebouwd, toen Regeringsgebouwen, daarna de Academia (die vaak letterlijk en figuurlijk de Kerk overnam), en tenslotte Banken. Van deze laatste fase schreef W.B. Yeates dat ‘de dingen uit elkaar vallen (fragmenteren) en het midden geen stand kan houden”. Blijkbaar zijn middelpuntvliedende krachten aan het werk. Boodschap is steeds: ‘de boel bij elkaar houden’; middelpuntvliedende krachten zijn ‘slecht’, middelpuntzoekende krachten zijn ‘goed’; daarmee ethisch referentiekader “Empathie, ‘liefde’ als verbinding met het tegenovergestelde, mededogen” Parsifal Wagner: ‘durch Mitleid wissen’ Wetenschap Technologie Kapitaal Materialistisch Werelds

Legaal versus Legitiem; Ethiek People Sociaal systeem Middelpuntvliedende krachten Middelpuntzoekende krachten Profit Vrijheid Planet Ecosysteem Middelpuntvliedende Krachten o.a: ‘Angst voor vrijheid’ Identiteit

Beschaafd bestuur People Profit Planet Autoriteit Macht Autoriteit Sociaal systeem Autoriteit Macht Profit Autoriteit Macht Autoriteit Macht Planet Ecosysteem

Idealistic Uniformity Collective Globalisation Diversity Individual Absoluut Idealisme Subjectief Idealisme Uniformity Collective Globalisation Diversity Individual Regionalisation Modernisme Post Modernisme We hebben dat altijd al geweten. Het hier beschreven mens- en wereldbeeld is van alle tijden en komt o.a. terug in - bijna alle religies waaronder ook zeer uitgesproken het Christendom; Keltisch kruis; zowel Mattheus als Marcus: het eerste en het tweede gebod ‘daaraan gelijk’); daaraan voorafgaande mythologie (zie hier meer recent Koning Arthur), Tolkien; Midden-Aarde meer recent in het werk van Mozart (Zauberflöte) en Wagner (Der Ring des Nibelungen) en Shakespeare (zie hier Prospero in The Tempest) Al deze boodschappers willen ons hetzelfde leren en we zouden langzamerhand die les ter harte moeten nemen, alleen al vanuit evolutionair opzicht en vanuit weloverwogen eigenbelang, want: de wal keert weliswaar steeds weer het schip, maar het schip wordt steeds groter en het aantal opvarenden eveneens. Materialistic

Idealistisch Materialistisch Jenseits Feminien Kunst Cultureel Gedrag Uniformiteit: Globalisering Collectief Overheid Markt Diversiteit: Regionalisering Individueel publiek privaat Technologie Materieel Wetenschap Masculien Diesseits Materialistisch

Maatschappelijke opgave Min of meer gedeeld (integraal) wereldbeeld (wat is de maatschappelijke doelstelling ?) Habermas / Democratie Sturing naar het ‘midden’ Vereniging van tegenstellingen Vb Nederland krijgt nieuwe energie ----------------------------------------------------------------------------- + Praktische betekenis voor het politieke bestel, o.a. Kamerbreed kabinet i.p.v. meerderheidscoalities Dat betekent dat er maatschappelijk / politiek naar het midden gestuurd moet worden, teneinde de maatschappelijke ontwikkeling binnen de ‘menselijke waardigheid ‘ te houden. Daarbinnen kan iedereen zich in (positieve) vrijheid ontwikkelen, d.w.z. accenten geven aan zelf gekozen waarden. Over het totale, integrale mens- en wereldbeeld (de van de cirkel) zal een zekere overeenstemming bereikt moeten worden door onvermijdelijk voortdurend debat. Habermas noemt dit de ‘sociale samenhang’ . De overeenstemming is overigens veel groter dan de (polariserende) politiek doet geloven. Deze redenering leidt tot concrete, praktisch aanbevelingen voor aanpassing van het politiek e bestel. Hier echter niet te bespreken, want vooral aandacht voor de betekenis voor het bedrijfsleven.

Transition Towns Idealistisch Immaterieel Planning Grand design Kerk Planning Grand design Locale gerichtheid Organische groei Transition Towns Staat Uniformiteit Grote schaal Centralisatie Absoluut idealisme Subjectief idealisme Diversiteit Kleine schaal De-centralisatie Modernisme Post-Modernisme Wetenschap (positivistisch) Locale gerichtheid Opportunisme Verrommeling Technocratisch Utilitarisme Optimalisatie Kapitaal Technologie Materialistisch 14 14

Uniformiteit naar Diversiteit Publiek  Privaat Centraal  Decentraal Complexiteit Uniformiteit naar Diversiteit Publiek  Privaat Centraal  Decentraal Zichzelf vergrotend probleem; O – W Romeinse rijk Belangen: politiek (hoewel Rekenkamer) ingenieursbureaus fiscalisten (hoewel Vermeent) De gang naar het midden betekent uiteindelijk dat waardecreatie in het midden moet plaatsvinden, d.w.z. waarden moet creëren die deel (kunnen) uitmaken van de ‘menselijke waardigheid’; niet daarbuiten want daar alleen maar destructief. Waardecreatie is meer dan grondstoffen-efficientie en reputatie verbetering. Naast de eerder genoemde zakelijke (en niet genoemde) politieke implicaties zijn de volgende aspecten doorslaggevend: Het financiële systeem bevindt zich rechts buiten de cirkel en is niet meer dienstbaar aan een goed functionerende economie, omdat het zijn eigen doelen heeft gecreëerd; doelen en middelen zijn omgekeerd. Het financiële stelsel levert geen bijdrage meer aan / is schadelijk voor de reële economie; speculatie op tijdschalen die niets met die werkelijke economie van doen hebben. Waarden worden niet binnen, maar buiten de cirkel gecreëerd (net zo geperverteerd als eerder het communisme aan de uiterste linker kant) Het huidige systeem van geldschepping is voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor het mondiale duurzaamheidsprobleem; geld klampt zich uiteindelijk vast aan materie omdat het anders verdampt; naarmate er steeds meer geld bij komt is er steeds meer materie nodig. Geldschepping levert dus mondiale milieudruk op. Uiteindelijk zou ook geldschepping vanuit de binnenkant van de cirkel moeten plaatsvinden, waarbij veel meer overwegingen meespelen dan de kans op terugbetaalbaarheid ( zoals nu het enige criterium is; de goede (banken) niet te na gesproken),

Dilemma’s Moet duurzaamheid uit technologische oplossingen komen of uit gedragsverandering van de burgers? Is de visie op het ruimtelijk beleid en op de schaarste niet aan revisie toe ? Geldt dat ook voor de verhouding tussen publiek en privaat ? Moet de Nederlandse natuur publiek of privaat worden gered ? De gang naar het midden betekent uiteindelijk dat waardecreatie in het midden moet plaatsvinden, d.w.z. waarden moet creëren die deel (kunnen) uitmaken van de ‘menselijke waardigheid’; niet daarbuiten want daar alleen maar destructief. Waardecreatie is meer dan grondstoffen-efficientie en reputatie verbetering. Naast de eerder genoemde zakelijke (en niet genoemde) politieke implicaties zijn de volgende aspecten doorslaggevend: Het financiële systeem bevindt zich rechts buiten de cirkel en is niet meer dienstbaar aan een goed functionerende economie, omdat het zijn eigen doelen heeft gecreëerd; doelen en middelen zijn omgekeerd. Het financiële stelsel levert geen bijdrage meer aan / is schadelijk voor de reële economie; speculatie op tijdschalen die niets met die werkelijke economie van doen hebben. Waarden worden niet binnen, maar buiten de cirkel gecreëerd (net zo geperverteerd als eerder het communisme aan de uiterste linker kant) Het huidige systeem van geldschepping is voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor het mondiale duurzaamheidsprobleem; geld klampt zich uiteindelijk vast aan materie omdat het anders verdampt; naarmate er steeds meer geld bij komt is er steeds meer materie nodig. Geldschepping levert dus mondiale milieudruk op. Uiteindelijk zou ook geldschepping vanuit de binnenkant van de cirkel moeten plaatsvinden, waarbij veel meer overwegingen meespelen dan de kans op terugbetaalbaarheid ( zoals nu het enige criterium is; de goede (banken) niet te na gesproken),

Klaas van Egmond Een vorm van beschaving www.klaasvanegmond.nl