Planning: Huiswerkcontrole hst 2 [10 min] Natuurverschijnselen [40+ min]

Paragraaf 3,1 Actieve aarde Middellands Zeegebied

Natuurrampen in het Middellands Zeegebied Filmpje 2 Een zeldzame maar kan voorkomen Stevige regenval Droogtes

Middellands Zeegebied Natuurrampen horen bij het Middellands Zeegebied. We zoomen in op twee natuurrampen Paragraaf 3.1 gaat over aardbevingen en vulkanisme.

Natuurverschijnselen De aarde verandert voortdurend van uiterlijk. Hoe komt dit? Exogene krachten (van buitenaf) Endogene krachten (van binnenuit de aarde)

Exogene krachten (buitenkant) Verwering: Kleiner maken van gesteente Erosie: Uitschurende werking + transport Sedimentatie: Neerleggen van materiaal

Endogene krachten (binnenuit) Endogene krachten: Plaattektoniek Subductiezone Gebergtevorming Horsten en slenken Mid-Oceanische rug (Hot Spots) Gevolgen: Aardbevingen en Vulkanisme

Geologische tijdschaal Of je nu Exogene of Endogene processen bestudeert je kijkt niet op een miljoen jaartje meer of minder!

Endogene krachten (binnenuit) Endogene krachten: Plaattektoniek Subductiezone Gebergtevorming Horsten en slenken Mid-Oceanische rug (Hot Spots) Gevolgen: Aardbevingen en Vulkanisme

Platentektoniek De wereld bestaat uit platen Continentale platen Oceanische platen Aardbevingen en vulkanische verschijnselen vinden altijd plaats aan de plaatranden Deze platen zijn altijd in beweging en botsen constant met elkaar. Maar waardoor bewegen deze platen nu eigenlijk? Wat is het aandrijfmechanisme?

Waardoor bewegen platen? Dit komt door convectiestromen. (inwendige warmte van de aarde die circuleert). De convectiestromen zorgen voor beweging van de platen. (en bepalen de richting van de platen)

Platentektoniek 3 hoofdvormen van platentektoniek: Convergerende plaatbeweging (naar elkaar toe) Gebergtevorming Subductiezone Divergerende plaatbeweging (Van elkaar af) Mid-oceanische rug(gen) Horsten en slenken Transforme plaatbeweging (langs elkaar af) Langs elkaar bewegen Aparte vorm van vulkanisme: Hotspot

Convergerende: Gebergtevorming 2 continentale platen botsen met elkaar, daardoor plooiing. Ontstaan plooiingsgebergte Gevolg: Gebergtevorming + aardbevingen!!!

Waar kom je dit tegen op de wereld?

Convergerende: Subductiezone 2 platen botsen met elkaar: Continentale plaat botst met oceanische plaat Oceanische plaat botst met oceanische plaat (eilandenboog) De zwaarste plaat duikt onder de andere plaat Vorming Diepzeetrog Tevens rimpelt de plaatrand (gebergtevorming) Diep in de aarde smelt de zwaarste plaat af Magmabellen sijpelen omhoog Vulkanen worden gevormd. (Eruptie: Explosief) Gevormde materiaal: Graniet Gevolg: Gebergtevorming + vulkanisme + aardbevingen

Waar kom je subductiezones tegen op de wereld? Kijk in de atlas! Kenmerk: Diepzeetrog + “gebergte” + vulkanen

Divergentie: Mid-Oceanische ruggen 2 oceanische platen gaan uit elkaar Daardoor kan magma na buiten vloeien Eruptie: Rustig (effusief) Aangroei v/d platen Onderzeese bergketens Gevormde materiaal: Basalt Gevolg: Kleine aardbevingen + rustig vulkanisme

Paleomagnetisme

Divergentie: Horsten en Slenken 2 continentale platen die uit elkaar gaan Voorloper van Mid- oceanische rug. Middelste gedeelte zakt weg (slenk) Horst= Hoger gelegen gedeelte Slenk = Lager gelegen Gevolg: vaak alleen aardbevingen (soms spleetvulkanisme)

Hot Spots (uitzondering) Geen botsing van platen Een Opstijgende mantelpluim (convectiestroom) die door de korst prikt Hot spot blijft op zijn plek (de plaat de verschuift) Alleen vulkanische activiteiten Ontstaan eilanden reeks Erupties: Rustig (effusief) Gevormde materiaal: Basalt

Opmerking: Aardbevingen komen niet alleen voor langs plaatgrenzen, maar ook op plaatsen waar bijvoorbeeld gas word gewonnen (Groningen).

Tsunami’s Grofweg 3 ontstaans- wijze: Zeebeving (aardbeving in zee) Stuk berghelling stort in zee Meteorietin- slag

Nog vragen? Nog vragen?

Voor nu: Maken hst 3: Morgen M opdr. 1 t/m 12 = HW Maandag! Uitleg PO Uitleg paragraaf 3.1

Planning: Uitleg paragraaf 3.1 Zelfstandigwerken Stencil PO (opdr 13 t/m 19 p3.2) Huiswerkcontrole (1 t/m 12)

Platentektoniek 3 hoofdvormen van platentektoniek: Convergerende plaatbeweging (naar elkaar toe) Gebergtevorming Subductiezone Divergerende plaatbeweging (Van elkaar af) Mid-oceanische rug(gen) Horsten en slenken Transforme plaatbeweging (langs elkaar af) Langs elkaar bewegen Aparte vorm van vulkanisme: Hotspot

Paragraaf 3.1 Actieve aarde Geologische tijdsschaal Pangea Gebergtevormende periode Middellandse Zee Voor pangea Convergerende plaatbeweging (Hercynische plooiing) Na pangea Tethyszee Mid-oceanische rug Klei / kalksteen Convergerende plaatbeweging (Alpiene plooiing) [in verschillende fasen (begon 65 milj geleden – rust – nu weer)]

Paragraaf 3.1 Actieve aarde Geologische tijdsschaal Pangea Gebergtevormende periode

Geologische tijdschaal Exogene en endogene processen zijn processen die dag in dag uit doorgaan voor miljoenen jaren. Je ziet pas effect na duizenden jaren. Toch willen geografen de wereld kunnen bestuderen en classificeren. Toen hebben ze de geologische tijdschaal bedacht. Aarde 4,6 miljard jaar oud Ze moesten voor deze enorme tijd een tijdschaal bedenken: De geologische tijdschaal De schaal is gebaseerd op: Fossielen Karakteristieke gesteentelagen

Paragraaf 3.1 Actieve aarde Geologische tijdsschaal Pangea Gebergtevormende periode

Men ontdekte door onderzoek te doen naar Fossielen en gesteentes dat alle werelddelen ooit een keer aan elkaar vast hebben gezeten. Dit noemen wetenschappers Pangea. Vanaf dat moment bestuderen de meeste wetenschappers de recente drift van platen. Dat wil niet zeggen dat de platen daarvoor niet bewogen in tegendeel. (zie atlaskaart 192E, daaruit kun je zien dat er drie fasen van gebergtevorming zijn geweest in heel de geologische geschiedenis. Gebergtevorming duidt op plaattektonische activiteit.) Pangea

Continental drift

3 Fasen van gebergtevorming: 1e en oudste [400 miljoen jaar]: Caledonische gebergtevorming 2e [300 miljoen jaar]: Hercynische gebergtevorming (daardoor ontstond pangea). (vb: Ardennen, Appalachen, Eifel, Centraal massief, gebergtes midden spanje en zuid duitsland) 3e en jongste [65 miljoen jaar]: Alpiene gebergtevorming (Vb: Alpen, Himalaya) De Hercynische en Alpiene worden genoemd in je boek Waarom zijn er geen gebergtes meer vanuit de Caledonische fase?

Paragraaf 3.1 Actieve aarde Geologische tijdsschaal Pangea Gebergtevormende periode Middellandse Zee Voor Pangea Convergerende plaatbeweging (Hercynische plooiing)

Pangea

Terug naar pangea Vanaf pangea veranderde de aarde flink. Zie atlas 193A. Afrika komt los van Europa. De Tethyszee kan uitbreiden (voorloper Middellandse Zee). En botst daarna met volle kracht op Europa in (Alpiene plooiing)

Terug naar pangea Vanaf pangea veranderde de aarde flink. Zie atlas 193A. Afrika komt los van Europa. De Tethyszee kan uitbreiden (voorloper Middellandse Zee). En botst daarna met volle kracht op Europa in (Alpiene plooiing)

Paragraaf 3.1 Actieve aarde Geologische tijdsschaal Pangea Gebergtevormende periode Middellandse Zee Voor pangea Convergerende plaatbeweging (Hercynische plooiing) Na pangea Tethyszee Mid-oceanische rug Klei / kalksteen Convergerende plaatbeweging (Alpiene plooiing) [in verschillende fasen (begon 65 milj geleden – rust – nu weer)]

Divergerende platen. Op het moment dat Afrika wegdreef ontstond er op de bodem van de Tethyszee een divergerende plaat. (ongeveer 180 miljoen jaar geleden).

Klei en kalk Klei = sediment dat in zee beland. Kalk = dode zeediertjes op de bodem van de oceaan. Stapelt zich jaar in, jaar uit op. Komt onder hoge druk te staan. Kalk versteent  kalksteen

80 miljoen jaar later (dus 100 miljoen jaar geleden) Afrika begon weer naar het noorden te schuiven. (twee platen naar elkaar toe). Nu spreek je dus van convergerende platen. De Afrikaanse plaat botst tegen europa. Dit ging miljoenen jaren door Er werd opnieuw geplooid (alpiene plooiingsfase) Alpen Kalksteen en klei opgeheven (daarom vind je schelpen hoog in de bergen) In Europa heb je zowel subductiezone als gebergtevormende plaatbeweging.

Paragraaf 3.1 Actieve aarde Geologische tijdsschaal Pangea Gebergtevormende periode Middellandse Zee Voor pangea Convergerende plaatbeweging (Hercynische plooiing) Na pangea Tethyszee Mid-oceanische rug Klei / kalksteen Convergerende plaatbeweging (Alpiene plooiing) [in verschillende fasen (begon 65 milj geleden – rust – nu weer)]

Plaattektoniek (schaalniveau)

Plaattektoniek (schaalniveau)

Plaattektoniek (schaalniveau)

Binnen Middellands Zeegebied Binnen middellands Zeegebied veel verschillende plaatbewegingen Waaronder subductiezone

Roll-back principe Aparte vorm van subductie in Europa. Het zogenaamde roll-back principe. ‘Staart’ breekt af, door het gewichtsverlies schiet het overige omhoog Je ziet dit in de Tyrrheense Zee

Paragraaf 3.1 restant: vulkanisme Vulkaanvormen zijn afhankelijk van de soort eruptie(s): Explosief en Rustig Kegelvulkaan of Stratovulkaan

Restanten Pyroklastische stroom (gloedwolk) Caldera Basalt (kinderkopjes) Graniet (aanrecht) Tufsteen

Nu Maak Stencil opdracht Maak PO hoofd- deelvragen (Maak opdr 13 t/m 19, paragraaf 3.2) Huiswerkcontrole (1 t/m 12