Zuivel en Bloeddruk Prof. Jacqueline M. Dekker NZO Symposium ‘ Zuivel & Bloeddruk: Theorie en praktijk ’, 11 december 2008

“The changing phenotype of the human species” EA Gale, Diabetologia 2004

Metabool Syndroom Prothrombotische status Hyper- glycemie Dyslipidemie Genetica+ Leefstijl Lichte mate inflammatie CVD en Diabetes Hypertensie

Zuivel en Bloeddruk 1.Nederlandse data 2.Observationeel onderzoek 3.Interventie studies

Steekproef bevolkingsregister Hoorn Baseline –2484 mannen en vrouwen –50-75 jaar Lichamelijk onderzoek –Nuchter en 2-uursglucose –Bloeddruk, antropometrie –Totaal en HDL cholesterol, triglyceriden Vragenlijsten –Leefstijl, ziektegeschiedenis ….. De Hoornstudie

Heronderzoek in de Hoornstudie – : 1513 deelnemers Lichamelijk onderzoek –Nuchter en 2-uursglucose –Bloeddruk, antropometrie –Totaal en HDL cholesterol, triglyceriden Vragenlijsten –Leefstijl, ziektegeschiedenis …..

Voedselfrequentievragenlijsten 1989/1990 ism TNO Grootenhuis PA et al. A semi-quantitative food frequency questionnaire for use in epidemiologic research among the elderly: validation by comparison with dietary history. Journal of Clinical Epidemiology 1995; 48:

Populatie-karakteristieken in kwartielen van zuivelconsumptie - Hoornstudie 1989 ( porties/dag ) Leeftijd % man % rokers % sporters BMI Middelomtrek9291 Syst Diast HDL TG Glucose Totale Energie

Zuivel en cardiovaculaire risicofactoren regressie-analyse: β (p-waarde) Totaal Zuivel Hoog-vetLaag-vet BMI (kg/m2)0.06 (.17)-0.11 (.06)0.15 (<.01) Middelomtrek (cm)0.45 (.51)-0.39 (.02)0.36 (.01) Systolische bp-0.23 (.29)-0.37 (.23)-0.06 (.83) Diastolische bp-0.31 (.01)-0.28 (.09)-0.22 (.11) LDL (mmol/l)-0.02 (.17)-0.02 (.42)-0.01 (.39) HDL (mmol/l)0.00 (.94)0.01 (.05)-0.01 (.10) Trigl. (mmol/l-0.00 (.69)-0.02 (.02)0.01 (.13) Nuchter glucose0.04 (.01)0.01 (.76)0.05 (.01) Gecorrigeerd voor energie, alcohol en vezel-inname, roken, lichamelijk activiteit, opleiding en inkomen, en gebruik van antihypertensaSnijder, Am J Clin Nutr 2007

Zuivel en cardiovaculaire risicofactoren regressie-analyse: β (p-waarde) DesertsMelkKaas BMI (kg/m2)-0.10 (.34)-0.02 (.73)0.15 (.04) Middelomtrek (cm)-0.45 (.14)-0.03 (.88)0.14 (.50) Systolische bp-1.26 (.03)-0.57 (.09)0.37 (.37) Diastolische bp-0.58 (.06)-0.57 (<.01)0.00 (.99) LDL (mmol/l)-0.03 (.32)0.00 (.92)-0.02 (.53) HDL (mmol/l)-0.02 (.04)0.01 (.09)0.00 (.91) Trigl. (mmol/l-0.01 (.38)0.01 (.51)-0.01 (.54) Nuchter glucose-0.06 (.22)0.07 (.01)0.03 (.41) Gecorrigeerd voor energie, alcohol en vezel-inname, roken, lichamelijk activiteit, opleiding en inkomen, en gebruik van antihypertensaSnijder, Am J Clin Nutr 2007

Geen relatie zuivel en 6-jaars verandering in cardiovaculaire risicofactoren Snijder,Obesity 2008 N=1124 Geen interacties met: BMI Hypertensie Ca Geen verschil voor type zuivel

Voedselconsumptiepatronen en cardiovasculaire risicofactoren MORGEN Studie, Amsterdam, Maastricht, Doetinchem 9321 mannen en vrouwen, jaar zonder diabetes, CVD, dieet (690 antihypt) item voedselfequentievragenlijst Van Dam, Am J Clin Nutr 2003

Voedselconsumptiepatronen en cardiovasculaire risicofactoren Zuivel –>0.02 g vet, gem 130 g/dag –≤0.02 g vet, gem g/dag 3 patronen: cosmopolitantraditional refined Factor loading: >.02 vet ≤.02 vet Van Dam, Am J Clin Nutr 2003

Voedselconsumptiepatronen en cardiovasculaire risicofactoren Van Dam, Am J Clin Nutr 2003

Zuivel en Bloeddruk 1.Nederlandse data 2.Observationeel onderzoek 3.Interventie studies

Voedingspatroon en 5-jaar bloeddruk verandering - SU.VI.MAX cohort Franse interventiestudie met antioxidanten Cross sectioneel: 1937 mannen, 42–63 jaar 2715 vrouwen, 35–63 jaar ≥ 3 24h dietary recalls in 6 maanden Prospectief 841 mannen en 1500 vrouwen Douchet Am J Clin Nutr 2007

Voedingspatroon en bloeddruk SU.VI.MAX cohort Douchet Am J Clin Nutr : age, sex, interv, energy 2: possible confounders

Voedingspatroon en 5-jaar bloeddruk verandering - SU.VI.MAX cohort Douchet Am J Clin Nutr : age, sex, interv, energy, baselin BP 2: possible confounders

Zuivel en de 15-jaars incidentie van verhoogde bloeddruk in de CARDIA Study Coronary Artery Risk Development in Young Adults in de VS N= 3157, jarigen in Dietary history bij baseline en na 7 jaar: gemiddelden (r~0.4 voor zuivel) Bloeddruk meting: t=0,2,5,7,10,15 jaar Verhoogde bloeddruk: ≥130/85 of medicatie Steffen et al. Am J Clin Nutr 2005

Zuivel en 15-jaars incidentie van verhoogde bloeddruk in jong-volwassenen - CARDIA

Zuivel en de 15-jaars incidentie van verhoogde bloeddruk in de CARDIA Study Steffen et al. Am J Clin Nutr 2005

Zuivel en cardiovasculaire risicofactoren in de CARDIA Study ObesitasAbnorm. Glucose Hypert.Dyslip.Metabool syndroom Zuivel0.8 ( ) 0.8 ( ) 0.8 ( ) 0.9 ( ) 0.8 ( ) Desserts0.6 ( ) 0.3 ( ) 0.4 ( ) 0.7 ( ) 0.3 ( ) Yoghurt0.5 ( ) 0.4 ( ) 0.8 ( ) 0.5 ( ) 0.6 ( ) Perreira at al. JAMA 2004

Zuivel, Calcium, Vit D en Hypertensie in vrouwen – Women’s Health Study Gerandomiseerde dubbelblinde interventie met aspirine, vit E en B-caroteen Vrouwen in de gezondheidszorg, ≥ 45 zonder hart- en vaatziekten of kanker 131 item semi-kwantitatieve voedselvragenlijst Jaarlijkste follow-up vragenlijsten: zelfgerapporteerd bloeddruk ≥ 140/90 of diagnose van hypertensie of medicatie Zuivelconsumptie variatie van 0.6/dag in het laagste quintiel – 3.7/dag in het hoogste Wang, Hypertension 2008

Zuivel, Calcium, Vit D en Hypertensie in vrouwen – Women’s Health Study Wang, Hypertension 2008

Zuivel, Calcium, Vit D en Hypertensie in vrouwen – Women’s Health Study Calcium en vit D uit de voeding, maar niet uit supplementen waren geassocieerd met hypertensie Ca verklaarde deel van de relatie met laagvet zuivel Wang, Hypertension 2008

Laag vet zuivel en 2,5 jaars-incidentie van hypertensie: Seguimiento Universidad de Navara (SUN) cohort 6686 afgestudeerden > 20 jaar Zonder diabetes, CVD kanker, hypertensie 136 item Semi-kwantitatieve voedselfrequentie vragenslijst Follow-up vragenlijst na gem 27 maanden Zelfgerapporteerde diagnose van hypertensie, laatst gemeten bloeddruk

Laag vet zuivel en 2,5 jaars-incidentie van hypertensie: Seguimiento Universidad de Navara (SUN) cohort ( g/dag ) Leeftijd % vrouw % rokers METS/wk BMI Totale Energie

Laag vet zuivel en 2,5 jaars-incidentie van hypertensie: Seguimiento Universidad de Navara (SUN) cohort

Zuivel en bloeddruk in het Franse MONICA chort 912 mannen uit Lille jaar in dagen food record Bloeddrukmetingen met kwikmeter

Zuivel en bloeddruk in het Franse MONICA chort ( g/dag ) < >335 Leeftijd % rokers % Phys act BMI2827 Waist Syst bp Diast bp % antihypt

“dietary approaches to stop hypertension- dieet’ en 24-jaars risico op hartziekten en beroerte Nurses Health Study, vrouwen, in 1976, zonder CHD, beroerte, diabetes 2-jaarlijse vragenlijsten, 95 % follow-up tot item voedselfrequentievragenlijst in 1980, 116 items in 1984, 1986, 1990,1994, 1998, 2002 DASH score op basis van groente, fruit, laag-vet zuivel, noten en peulvruchten, granen, laag zout, zoete frisdrank, rood vlees Eindpunten geverifieerd in ziekenhuis-dossiers

“dietary approaches to stop hypertension- dieet’ en 24-jaars risico op hartziekten en beroerte - Nurses Health Study DASHQ1Q2Q3Q4Q5 BMI24 % rokers METs/wk Hist hypt

“dietary approaches to stop hypertension- dieet’ en 24-jaars risico op hartziekten Nurses Health Study

DASH diet and CHD risk in women - according to baseline risk factor status Fung. Arch Int Med 2008 BMISmoking Hypt Phys act

“dietary approaches to stop hypertension- dieet’ en 24-jaars risico op beroerte Nurses Health Study

Zuivel en Bloeddruk 1.Nederlandse data 2.Observationeel onderzoek 3.Interventie studies

Gewichtsverlies en bloeddruk Meta-analyse van gerandomiseerde gecontroleerde studies 25 trials gpubliceerd strata met 4874 mensen Neter, Hypertension 2003

Gewichtsverlies en bloeddruk Neter, Hypertension 2003

Gewichtsverlies en bloeddruk ~ 1 mm Hg per kg gewichtsverlies, Groter effect bij mensenmet hypertensie Neter, Hypertension 2003

A clinical trial of the effects of dietary patterns on blood pressure- DASH 459 mannen en vrouwen ≥ 22 jaar Geen gebruik van antihyperensiva Bloeddruk < 160/ mm Hg Exclusie: niet goed ingestelde diabetes, CVD 35, nierziekte, alcohol > 14 consumpties/wk Interventie: screening fase (herhaald bloeddrukmetingen) run-in fase (allen controle dieet), inventie van 8 weken Appel, NEJM 1997

DASH Controle dieet: 36 % vet, 14 % verzadigd, 51 En% koolhydraten, 14 % eiwit Groenten en fruit-dieet: meer groente (3 servings/dag) en fruit (5 stuks/dag), verder vergelijkbaar met controle Combinatie-dieet: veel fruit (5/dag), groenten (4/dag), laag-vet zuivel (2 servings/dag), minder vet (ook minder vlees), verzadigd vet, cholesterol Zelfde hoeveelheid Na Gecontroleerde voedselverstrekking Appel, NEJM 1997

DASH Appel, NEJM 1997

DASH Appel, NEJM 1997

Bloeddruk verandering bij afvallen in relatie tot het type dieet Gerandomiseerde leefstijl interventie van 12 weken 64 mannen BMI 25-35, >25 jaar, BP ≥120/80, zonder CVD <6 mnd, geen type 1 diabetes, < 30 alcoholische consumpties/wk 24uurs dietary records op t=0 (gem van 2), en gem van (2,4, 8,12) weken Bloeddruk metingen: zelf-monitoring thuis Beide groepen: goal setting voor dieet en lichamelijke activiteit

Bloeddruk verandering bij afvallen in relatie tot het type dieet ‘WELL” Interventie: schriftelijke info dieet, tips –≥ 4 porties fruit/vruchtensap, –≥ 4 porties groeten/salades –≥ 3 porties laag-vet zuivel –≥ 3 * vis/week –≥ 1 * peulvruchten/week –4 porties ongezouten noten/zaden/week –Niet meer dan 2* vlees/week, vermijdt boter, zout

Bloeddruk verandering bij afvallen in relatie tot het type dieet ‘Low Fat” Interventie: schriftelijke advies: –Verlaag hoog energetisch producten –Verlaag verzadigd vet –Kies vooral plantaardige producten –Neem vet-arme zuivel, –Kaas en ijs niet meer dan 2 * /week –Neem mager vlees en vermijd gebakken produkten –Geen specifieke doelen

Bloeddruk verandering bij afvallen in relatie tot het type dieet Beide groepen verloren 5-6 % lichaamsgewicht De WELL groep had een grotere bloeddrukdaling Het belangrijkste verschil tussen de groepen was vet- arme zuivel

The Efficacy of a Clinic-Based Behavioral Nutrition Intervention emphasizing a DASH-Type Diet for Adolescents with Elevated Blood Pressure Gerandomiseerde 3-maands-leefstijl interventiestudie vanuit de kliniek 57 adolescenten met systolische of diastolische BP, 90th to 99th percentiel) 3-dag diet recalls Beide groepen hadden vergelijkbaar gewichtsverlies Systolische BP daalde 7.9 % bij de DASH groep versus 1.5% in the RC group (P.01); Het belangrijkste verschil was vet-arme zuivel

Conclusie: Zuivel en Bloeddruk Observationeel onderzoek: –Cross-sectioneel: consistente lagere bloeddruk bij gebruik van magere zuivelprodukten –Prospectief: niet helemaal consistent, mogelijk verschil in absolute hoeveelheid Interventiestudies: bloeddrukverlagend effect van gecombineerde dieetinterventies waarvan gebruik van magere zuivel een onderdeel uitmaakt. Voor het aantonen van een oorzakelijk verband met zuivel is aanvullend onderzoek nodig.