Waarom is depressie opgenomen in de concept CBO-richtlijn voor hartfalen? Prof. Dr. Adriaan Honig, psychiater St. Lucas Andreas Ziekenhuis./ VUmc NFZP Symposium Apeldoorn 18 september 2009

Inhoud Epidemiologie Prognose Pathofysiologie Kliniek Behandeling Conclusies

Top 10 morbiditeit in 2020 (WHO) miljoenen Hart Infarct 82 Depressieve stoornissen 79 Verkeersongevallen 71 CVA 61 COPD 58 TB 43 Long ziekten 43 Oorlog 41 Diarree 37 HIV 36

Epidemiologie Hartfalen I 2003 in Ned: 180.000 patienten Stijgt sterk met leeftijd: 55-64 jaar: 0.8% ♂ > ♀ 65-74 jaar: 3% ♂ > ♀ 75-84 jaar: 10% ♂ < ♀ > 85 jaar: 20% ♂ < ♀

Epidemiologie Hartfalen II Slechte prognose 5-jaars overleving ± 45% Klinische diagnose 1-jaars overleving 40% Ziektelast gaat gepaard met verlies aan kwaliteit van leven, toegenomen zorggebruik en kosten

Prevalentie depressie bij hartlijden Prevalentie van depressie post MI 20 - 40% Frasure-Smith et al, Jama, 1993 Schleifer et al, Arch. Int. Med, 1989 Prevalentie van depressie bij hartfalen 20-30% Freedland et al, 2002

Inhoud Epidemiologie Prognose Pathofysiologie Kliniek Behandeling Conclusies

Prognose Depressie als onafhankelijke risicofactor voor hartdood in MI patiënten x 2 - 4 Ludwig et al, Eur. Heart J., 1991 Frasure-Smith et al, Circulation, 1995 Zuidema et al, NTvG, 2009

Relatie depressie op symptoom niveau en overleving Am J Psychiatry 2006; 163:138–144

Relatie depressie op symptoom niveau en overleving (Am J Psychiatry 2006; 163:138–144)

Depressie en Negatief gezondheidsgedrag kwaliteit van leven compliance lich.inspanning DEPRESSIE ongezond eten roken werkhervatting

Inhoud Epidemiologie Prognose Pathofysiologie Kliniek Behandeling Conclusies

Relatie tussen lichamelijke ziekten en depressie Oorzakelijk Chronische lichamelijke ziekte Toeval Depressie Oorzakelijk Gemeensch. pathofysiologie

Pathogenese van depressie en chronische lichamelijke ziekten HPA activatie Immune activatie PUFA’s Plaatjes activatie DEPRESSIE STRESS CHRON.LICH. ZIEKTE Negatief gezondheidsgedrag Persoonlijkheid: neuroticisme/ Type D

Persoonlijkheid en kwetsbaarheid voor depressie na MI 1 jaar follow-up studie (n=206) met NEO-Big Five: NEUROTICISME onafhankelijke risicofactor(HR 2.5). neur/extrev/openn/agreeablen/conscientiousness Strik et al submitted, 2009

Persoonlijkheid en kwetsbaarheid voor depressie na CVA 1 jaar follow-up studie (n=190) met NEO-Big Five: NEUROTICISME onafhankelijke risicofactor(HR 2.5). neur/extrev/openn/agreeablen/conscientiousness Aben et al, Stroke, 2002

DS + © J. Denollet (2001) Hieronder staan uitspraken die mensen vaak gebruiken om zichzelf te beschrijven. Gelieve bij elk van deze uitspraken een cirkeltje te plaatsen rond het cijfer dat het best op U van toepassing is. Er zijn geen goede of slechte antwoorden: Uw eigen indruk is het enige dat telt. 0= ONJUIST 1= EERDER ONJUIST 2= NEUTRAAL 3= EERDER JUIST 4= JUIST a1 Ik maak gemakkelijk contact ® 0 1 2 3 4 b1 Als een doel belangrijk voor mij is, met mensen dan zet ik door a2 Ik maak me dikwijls druk in ® 0 1 2 3 4 b2 Ik verwacht gewoonlijk dat ik zal onbelangrijke zaken slagen in wat ik onderneem a3 Ik maak vaak een praatje met ® 0 1 2 3 4 b3 Ik werk hard om mijn doelen te onbekenden bereiken a4 Ik voel me vaak ongelukkig ® 0 1 2 3 4 b4 Als ik iets wil bereiken, zal ik het ook volhouden a5 Ik ben vaak geïrriteerd ® 0 1 2 3 4 b5 Bij een probleem, doe ik extra moeite om er iets aan te doen a6 Ik voel me vaak geremd in de ® 0 1 2 3 4 b6 Ik werk op een systematische omgang met anderen wijze naar mijn doelen toe a7 Ik zie de zaken somber in ® 0 1 2 3 4 b7 De meeste problemen kan ik oplossen a8 Ik vind het moeilijk om een ® 0 1 2 3 4 c1 Ik ben me vaak niet bewust van gesprek te beginnen mijn gevoelens a9 Ik ben vaak slecht gehumeurd ® 0 1 2 3 4 c2 Ik heb niet de gewoonte om mijn eigen gevoelens te ontleden

Persoonlijkheid en kwetsbaarheid cardiale events en hartdood na MI 6-10 jaar follow-up studie (n=268). TYPE-D onafhankelijke risicofactor Denollet et al, 1996

Depressie is een systeemziekte Depressieve stoornissen hebben o.a. via HPA-As / serotonerge systeem invloed op: hersenfunctie (atrofie van hippocampus en prefrontale cortex) immuunsysteem (infecties, kanker) bloedplaatjes aggregatie (recidief MI/CVA) metabolisme (ouderdomsdiabetes, osteoporose, PUFA’s) cardiovasculair systeem (hypertensie, HRV, atherosclerose, hartinfarct, CVA)

Pathogenese depressie en chronische lichamelijke ziekten cerebrale dysfunctie depressie immuun- gerelateerde aandoeningen cardiovasculaire aandoeningen metabole aandoeningen

Inhoud Epidemiologie Prognose Pathofysiologie Kliniek Behandeling Conclusies

Herkenningvan depressie bij hartfalen Laag: ± 10% Koenig, Psychosomatics, 2007

Is psychiatrische presentatie van depressie bij chronische lichamelijke zieken anders? atypische kenmerken zoals: moeheid geirriteerdheid sombere stemming past volgens patient bij huidige ongunstige lichamelijke omstandigheden

Overlappende symptomen van depressie nierfalen slapeloosheid abnormaal slaap patroon verandering van eetlust of gewicht gebrek aan energie concentratie- en geheugenverlies hoofdpijn, hartkloppingen hyperventilatie

Kenmerken depressie Minimaal 14 dagen continu minder kunnen doen wegens: Sombere stemming en/of lusteloosheid Gestoorde eetlust Verminderde concentratie Slaapstoornissen Moeheid Verminderde sexuele energie Piekeren Schuldgevoelens

Twee typen Depressie PSYCHIATRISCHE PRESENTATIE KERNSYMPTOMEN somber zelfdepreciatie schuldgevoel SOMATISCHE PRESENTATIE KERNSYMPTOMEN lusteloosheid moeheid geirriteerde stemming

Gevalideerde lijsten voor Hartfalen HADS (Hospital Anxiety and Depression Scale) BDI (Beck Depression Inventory) CES-D (Center for Epidemiological Studies-Depression) GHQ (General Health Questionnaire) GDS (Geriatric Depression Scale) Zung Rating scale for Depression

Inhoud Epidemiologie Prognose Pathofysiologie Kliniek Behandeling Conclusies

RCT Depression post MI

RCT’s post MI Depression

Interventie studies depressie Hartfalen Geen evidentie dat psychotherapie effectief is Lane et al, Chocrane database Syst. Rev., 2005 Enige evidentie voor farmacologische effectiviteit (paroxetine en sertraline) Parissis et al, Expert Opin Pharmacother., 2007 Gottlieb et al, Am Heart J, 2007

Verbetert behandeling post-MI depressie cardiaal beloop? niet significant; alleen trent SADHART(sertraline/placebo) Strik et al (fluoxetine/placebo) Glassman et al. JAMA 2002 ; Strik et al Psychsom Med 2000 significant maar post hoc ENRICHD (Cog. Gedr.Th.+ op ind.SSRI) Taylor et al. Arch.Gen Psych. 2005

Conclusies en aanbevelingen Depressie is systeemziekte Aandacht voor zowel psychiatrische als somatische aspecten Vaak miskenning van somatiek in psychiatrische setting cq psychiatrie in somatische en huisartsen setting Systematische screening op beide aspecten Behandel!