Maatregelen BAGGERen en NUTriënten BaggerNut Maatregelen BAGGERen en NUTriënten Gerard ter Heerdt (Waternet) Ronald Bakkum (Hoogheemraadschap van Delfland) Tessa van der Wijngaart (STOWA) Rikje van de Weerd (ARCADIS). Fons Smolders (B-Ware) Moni Poelen (B-Ware) Leonard Osté (Deltares) Leon Lamers (Radboud Universiteit Nijmegen) Nico Jaarsma (Witteveen+Bos) Jeroen Geurts (Radboud Universiteit Nijmegen) Bob Brederveld (Witteveen+Bos) Leon van den Berg (Radboud Universiteit Nijmegen) 3 april 2013 BaggerNut

Probleem: We hebben de doelen voor de KRW en Natura 2000 nog niet gehaald

Hoe komt dat? Wat doen we er aan? De meeste problemen ontstaan door een te veel aan voedingsstoffen Waar komen die vandaan? Hoe komen we er af? Wat is “te veel”? Wat doen we er aan? Eerst denken, dan doen!

Systeemanalyse: Stappen: Waterbalans Nutriëntenbalans Externe belasting Interne belasting Kritische grenzen Zwevende stof balans Synthese: alles klopt met elkaar Maatregelen

Grip krijgen op interne eutrofiëring

Wat hebben we nodig om een systeemanalyse betaalbaar compleet te maken?? Quickscan Bepalen interne belasting Betrouwbaar Door elk waterlaboratorium te doen Goedkoop: < € 2.400,-- Bodemdiagnose tool Een instrument om alles bijeen te voegen en kloppend te maken Door elk waterschap te doen. Incl. een methode om rol zwevende stof balans te bepalen Goedkoop: vanaf € 5.000,-- Dat is gelukt !

Hoe hebben we dat voorelkaar gekregen?

BaggerNut 9

Project 2,4 M€ 1,6 M€ subsidie

Opzet BaggerNut: Literatuuronderzoek: Kennis Kennisleemten Kennisontwikkeling door experimenteel onderzoek: Relatie bodemparameters en nalevering Effect vis, planten, zuurstof en temperatuur Toepasbaar maken van alle kennis: Quickscan: bepalen nalevering; goed en goedkoop Bodemdiagnose tool: systeemanalyse; alles ineen Systeemanalyses: Kwaliteit door toepassing Toepassing op grote schaal

Literatuuronderzoek

Kennis vergaren door Literatuuronderzoek

Resultaten Literatuuronderzoek Theorieën

Resultaten Literatuuronderzoek Schema’s

Resultaten Literatuuronderzoek Empirische relaties

Resultaten Literatuuronderzoek Formules

Keuze relaties Kwantificeren Resultaten Literatuuronderzoek Kennisleemtes: Relatie Fosfor/IJzer/Zwavel en nalevering? Totaalgehalten of bodemvocht? Effect temperatuur? Effect plantengroei? Effect opwerveling door vis? Effect zuurstofloosheid? En vooral: Keuze relaties Kwantificeren

Kennisontwikkeling: naleveringsexerimenten

Naleveringsexperimenten in 29 proefgebieden Kennisontwikkeling: relatie bodemparameters en nalevering Naleveringsexperimenten in 29 proefgebieden Sloten, vaarten, meren Zand, klei, veen Bodemparameters P, N, Fe, S etc. Met en zonder opwerveling Sulfaatrijk en –arm water

Kennisontwikkeling: relatie bodemparameters en nalevering

Kennisontwikkeling: relatie bodemparameters en nalevering

Kennisontwikkeling: relatie bodemparameters en nalevering De relatie tussen P porievocht en nalevering

Kennisontwikkeling: relatie bodemparameters en nalevering De relatie tussen totaal-P in de bodem op basis van versgewicht en de gemeten P-naleveringsflux

Kennisontwikkeling: relatie bodemparameters en nalevering De relatie tussen Olsen-P en nalevering laat een duidelijke relatie zien voor punten met een lage Fe-S/P-ratio

Kennisontwikkeling: relatie bodemparameters en nalevering De correlatie tussen de nalevering van stikstof naar de waterlaag en de nalevering van fosfor

Kennisontwikkeling: Experimenten

Kennisontwikkeling: effecten van vissen, planten, zuurstof en temperatuur

Vis en planten verminderen de nalevering Kennisontwikkeling: effecten van vissen, planten, zuurstof en temperatuur Vis en planten verminderen de nalevering

P uit planten komt later toch weer vrij Kennisontwikkeling: effecten van vissen, planten, zuurstof en temperatuur P uit planten komt later toch weer vrij

Kennisontwikkeling: Relatief effect temperatuur op nalevering

Ontwikkeling Quickscan

Belangrijkste routes van nutrientennalevering vanuit de waterbodem Quickscan totale nutriëntenvoorraad in de bodem opgeloste nutriënten in porievocht opgeloste nutriënten in waterlaag nutriënten in biota nutriënten in zwevend stof filter 2 filter 1 filter 4 filter 3 In bodemdiagnose In nog lastig BaggerNut 34

P in bodemvocht beste parameter Op basis van model Op basis van literatuur Op basis van experimenten

Verhouding ijzer, zwavel en fosfor relevant Quickscan Verhouding ijzer, zwavel en fosfor relevant

Temperatuur en seizoen: Quickscan Temperatuur en seizoen: Op basis van literatuur Op basis van experimenten

Invoerblad Quickscan

Quickscan Resultaten: Interne belasting: In mg P/m2/dag Per seizoen Op basis van eenvoudige bodemarameters Door elk laboratorium te bepalen

Quickscan Kosten Quickscan

Ontwikkeling bodemdiagnose

Bodemdiagnose

Eerste diagnose: is het vervolg de moeite? Bodemdiagnose Eerste diagnose: is het vervolg de moeite?

Basis: zwevende stof en licht Bodemdiagnose Basis: zwevende stof en licht

De balansen: is alles in evenwicht? Bodemdiagnose De balansen: is alles in evenwicht?

Bodemdiagnose Resultaten: Nutriëntenbelasting: Aandeel extern Aandeel intern Via diffusie (Quickscan) Via opwerveling Belang nutriëntenbelasting Vertroebeling door algen Vertroebeling door zwevende stof Model om maatregelen door te rekenen

Systeemanalyses Het is echt waar……. …….. Elk systeem is anders!

Bodemdiagnose Kosten bodemdiagnose

Aan de slag met de BaggerNut instrumenten