Wouter Vanderplasschen Vakgroep Orthopedagogiek Personen met een verstandelijke handicap: nieuwe tendensen, emancipatie en empowerment Wouter Vanderplasschen Vakgroep Orthopedagogiek

Situering en probleemstelling Historische context (caritasgedachte + overheidssteun + solidariteitsgedachte) Evoluties: specialisatie, professionalisering; ook ‘onteigening’, niet betrokken, vooral professionelen die beslissen: verdinging

De aanklacht: verdinging Probleemstelling: situatieschets in instelling Mens dreigt soms vergeten te worden: niets gevraagd, niet geluisterd, tot ding worden van mensen: redenen geen besef nadruk op lichamelijke verzorging nood aan structuur verzorging al jaren zo, te weinig personeel, accomodatie niet aangepast Het kan ook anders, maar toch Gelijkwaardigheid (mensbeeld), niet enkel verzorgen

Andere benadering Clienten niet langer als groepswezen op zoek gaan naar dingen die ze goed kunnen cliënten kunnen dingen uitproberen fouten maken nood aan goede observatie voor het handelen: beeldvorming, planning, handelen, evaluatie, bijsturen

Tegengif voor verdinging Roep om anders te gaan werken: overheid Professionaliteit: bewust, systematisch, procesmatig, efficiëntie, effectiviteit Ouders, self-advocacy-bewegingen zelf kwaliteit van leven bepalen, niet los van hun roots, lid van de maatschappij, participeren

Emancipatie en empowerment Emancipatie: proces van vrijmaking van personen of groepen uit een toestand van afhankelijkheid, opheffen van beperkende maatregelen en het verkrijgen van gelijke rechten Oorzaken: lichamelijke afhankelijkheid, weerstand van ouders, houding van professionelen, onverdraagzame maatschappij, geen zelforganisatie Naar een nieuwe visie: empowerment

Empowerment Empower: verlenen van macht of kracht kracht: geven van ondersteuning aan mensen met beperkingen zodat ze controle krijgen over eigen leven macht: machtsverhoudingen in de hulpverleningsrelatie: onteigenen; herverdelen van macht naar personen met een handicap en hun families 3R’s: Rights, Responsabilities, Risks op niveau van persoonlijk + sociaal leven, maar ook op politiek niveau transparantie, toegankelijkheid, ondersteuning

Nieuwe theorievorming Vier verschillende benaderingen handicap individuele pathologie: primaire preventie, positivisme, beperkingen, gericht op individu biomedische benadering: biologische oorzaak functionele benadering: zoeken naar middelen, technieken om hen te ondersteunen bij aanpassing aan omgeving: sociale wenselijkheid sociale pathologie: sociale structuren, interactie met omgeving omgevingsdiscours: toegankelijkheid rechtendiscours: organisatie van de samenleving, belemmerende factoren in maatschappij

Disability Studies mensenrechten, inclusie, minderheidsgroep multidisciplinair model: complexe sociale constructie verschillende doelgroepen structurele problemen aankaarten perspectieven van personen met een handicap onder de aandacht brengen afwijzen: stoornis, beperking, handicap (te individueel + medicaliseren + geen inbreng) Onderscheid individueel en sociaal model (cf. Tabel) Recht op gelijke kansen: zelfdeterminatie, sociale oorzaken, collectieve verantwoordelijkheid

AAMR Nieuwe definitie van verstandelijke handicap: huidige manier van functioneren met substantiële beperkingen significant benedengemiddeld intellectueel functioneren beperkingen op twee of meer van volgende gebieden van adaptief gedrag: communicatie, zelfzorg, wonen, sociale vaardigheden, gebruik van diensten, zelfbepaling, gezondheid, veiligheid, schoolse vaardigheden, vrije tijd en werk voor de leeftijd van 18 jaar

Wijzigingen met vroegere definitie Huidig functioneren: toestand, geen persoonskenmerk Adaptief gedrag: 10 velden Individu met mogelijkheden en beperkingen gezien in de omgeving waarin hij functioneert: mogelijkheden: intelligentie, adaptief gedrag omgeving: thuis, werk/school, omgeving functioneren (+ ondersteuning) Naast IQ nog 3 andere dimensies: intellectueel functioneren en adaptief gedrag; emotioneel en psychisch functioneren; lichamelijke conditie + etiologie; omgeving Persoonlijk plan: kwaliteit van leven + participatie Traditionele visie: geen fundamentele veranderingen

Nieuw paradigma Burgerschapsparadigma ipv normalisatie fysiek-structurele veranderingen nog steeds instellingsgericht denken geen handelingsbekwaamheid zoeken naar juiste ondersteuning niet enkel werk wegwerken van het abnormale Burgerschapsparadigma: primaat vd samenleving: in de maatschappij keuze en controle: kansen bieden ondersteuning: kwaliteit van bestaan: zelf vorm en inhoud geven aan bestaan onder gewone leefomstandigheden en volgens gewone leefpatronen.

Nieuwe normativiteit ‘Belonging’ ‘Quality of life’ Inclusie Zelf aan het woord kunnen komen mensenrechten Mogelijkheden en competenties Omgeving ondersteuning

Nieuwe methodieken Persoonlijke toekomstplanning Levensverhalen en biografische notities Inclusief onderwijs Self-advocacy voor personen met een verstandelijke handicap Coöperatief wetenschappelijk onderzoek