Economie en risicomanagement in de pluimveehouderij 04/04/2017 Economie en risicomanagement in de pluimveehouderij Henk Hogeveen, Miranda Meuwissen, Annet Velthuis Bedrijfseconomie, Faculteit der diergeneeskunde

Inhoud Economie Risicomanagement Kostprijs Producentenprijs vs consumentenprijs Gezinsinkomen (& plenair “practicum”) Keten Toekomst Risicomanagement Aansprakelijkheid in de keten Risicobarometer pluimveehouderij (& practicum)

Kostprijs (1): vleeskuikenouderdieren Economie Kostprijs (1): vleeskuikenouderdieren

Economie Kostprijs (2): broedei

Kostprijs (3): eendagskuikens Economie Kostprijs (3): eendagskuikens

Kostprijs (4): vleeskuikens Economie Kostprijs (4): vleeskuikens

Producentenprijs vs consumentenprijs (1) Economie Producentenprijs vs consumentenprijs (1) Vleeskuikens Producent Consument (euro/kg) Per kg levend gewicht Totaal Poot Filet Schnitzel 2000 0,64 4,81 2,49 6,18 7,07 2004 0,69 5,36 2,72 6,45 8,01 2005 0,73 5,40 2,68 6,41 8,03 2006 0,67 5,48 2,85 6,20 7,78

Producentenprijs vs consumentenprijs (2) Economie Producentenprijs vs consumentenprijs (2) Eieren Producent Consument (cent per stuk) Cent/stuk* Totaal Kooi Scharrel Vrije uitloop Biologisch 2000 0,05 2003 15,5 12,6 17,2 22,0 29,2 2004 0,03 2005 12,7 11,6 12,5 17,5 27,7 2006 0,04 *Bij 16 eieren per kg

Gezinsinkomen (1): de berekening Economie Gezinsinkomen (1): de berekening Opbrengsten uit bedrijf -/- Alle kosten (arbeid obv vreemde arbeid, kapitaal obv vreemd kapitaal) = BEDRIJFSRESULTAAT +/+ Vergoeding eigen arbeid Arbeidsopbrengst Vergoeding eigen kapitaal GEZINSINKOMEN UIT BEDRIJF

Gezinsinkomen (2): ontwikkeling 1992-2006 Economie Gezinsinkomen (2): ontwikkeling 1992-2006 Legbedrijven 2003: niet geruimde bedrijven

Gezinsinkomen (3): verschillen tussen bedrijven Economie Gezinsinkomen (3): verschillen tussen bedrijven 04/04/2017 Vleeskuikenbedrijven

Gezinsinkomen (4): verschillen tussen bedrijven Economie Gezinsinkomen (4): verschillen tussen bedrijven 04/04/2017 Leghennenbedrijven

Gezinsinkomen (5): plenair practicum Economie Gezinsinkomen (5): plenair practicum 04/04/2017 Spreadsheet “bedrijfsresultaat per dier” Keuze uit: Scarrellegkippenhouderij Legkippenhouderij (batterij) Vleeskuikenouderdierhouderij Vleeskuikenhouderij Wat is het oordeel van de dierenarts?

De keten (1): integraties Economie De keten (1): integraties Met name bij vleeskuikens Pluimveehouders werken op voergeld; risico’s liggen bij integratie Integraties in NL minder ver doorgevoerd dan in o.a. Brazilie, VS en Frankrijk Voordeel van onderlinge concurrentie >> schaalvoordelen ? Verdergaande integratie en schaalvoordelen alleen haalbaar bij (veel) grootschaligere slachterijen

De keten (2): ketenimpact prijsverandering af-boerderij Economie De keten (2): ketenimpact prijsverandering af-boerderij  Prijs af-boerderij Na 6 mnd Na 1 jaar Lange termijn Vleeskuikenhouder + 0,05 + 0,15 + 0,22 + 0,32 Groothandel + 0,19 + 0,34 + 0,52 Detailhandel + 0,28 + 0,45 - 0,05 - 0,04 0,00 + 0,01 + 0,02 + 0,03 Bron: Prijsmodel (LEI, 2003)

Economie Toekomst (1) Zelfvoorzieningsgraad nog steeds hoog, maar neemt af (zoz)? Impact van duurzaamheids- en welzijnseisen? Markt voor “niche-producten”? (o.a. volwaardkip) Grootschalige bedrijven? (bijv. 1.6 miljoen vleeskuikens)

Toekomst (2): zelfvoorzieningsgraad Nederland Economie Toekomst (2): zelfvoorzieningsgraad Nederland

Risicomanagement Aansprakelijkheid Risicobarometer De actualiteit Aansprakelijkheid is lastig Hoe nu verder Risicobarometer Practicum Terugkoppeling

De actualiteit (1): verweven ketens Risicomanagement De actualiteit (1): verweven ketens Stuwadoor Sojaverwerker Additieven-producent Chipsfabrikant Soja (zeeschip) Eiwit Olie Zuivelfabrikant Banketbakker Sauzen en margarines Toetjes Koekjes Banket M. Mayonaise Pinda satesaus Margarines, Halvarines Chips

De actualiteit (2): verweven ketens Risicomanagement De actualiteit (2): verweven ketens Koe Slachthuis Zuivelbedrijf Bloedverwerker Vleeswarenbedrijf Bloed Vlees Zuiveldesserts Vleeswaren Varken Huid- en bottenverwerker Gelatine Collageen Lactose

De actualiteit (3): aansprakelijkheid dijt uit Risicomanagement De actualiteit (3): aansprakelijkheid dijt uit Voorheen: je levert een product/dienst, doet daarvoor aantoonbaar je uiterste best (due diligence), en als er iets mis gaat is het bedrag waarvoor je aansprakelijk gesteld kan worden beperkt (leveringsvoorwaarden) Nu: idem, maar: Rechter: aansprakelijkheid (voorzienbare schade) neemt toe Ketenpartijen zelf: nemen geen genoegen meer met “beperkte aansprakelijkheid”

Aansprakelijkheid is lastig (1) Risicomanagement Aansprakelijkheid is lastig (1) Algemeen principe van aansprakelijkheid: de vervuiler betaalt Maar, in de praktijk: Vervuiler betaalt niet altijd Vervuiler betaalt niet alles Vervuiler betaalt niet op tijd En: wie IS de vervuiler? Zie MPA 2002 (zoz)

Bron Melasse bedrijf Alcoholfabriek Varkens bedrijven Varkens Spoor 1 Spoor 2 Spoor 3 Spoor 4 Bron Export Brijvoer Brijvoer Melasse bedrijf Alcoholfabriek Tussen- handel Mengvoer bedrijf Brijvoer Handel Tussen handel Brijvoer Mengvoer Mengvoer Mengvoer Mengvoer Varkens bedrijven Varkens bedrijven Varkens bedrijven Varkens bedrijven Varkens bedrijven Export

Bron Melasse Alcoholfabriek Varkens bedrijven Japan Verwerking Korea Spoor 1 Spoor 2 Spoor 3 Spoor 4 Bron Brijvoer Varkens bedrijven Tussen- handel Mengvoer bedrijf Melasse Handel Export Alcoholfabriek Tussen Japan Verwerking Korea Rusland Supermarkt etcetera

Risicomanagement Hoe nu verder (1) Mengvoederbedrijven hebben dekking aansprakelijkheidsverzekering veelal verhoogd (najaar 2007) Aanpassingen zijn veel minder fors dan in eerste instantie geeist door verwerkende bedrijven Voorjaar 2008 (!): kán het begin van de keten wel aansprakelijk gesteld worden voor grote schades aan het einde van de keten (denk aan grote verzamelsilo’s melk, vermengen batches vlees etc.)?!

Risicomanagement Hoe nu verder (2) Ook aansprakelijkheidsdekkingen van andere ketenpartijen (o.a. primaire sector!) liggen onder de loep Alternatieve oplossingen (ketenverzekering, schadeverzekering) zouden risicomanagementkosten in de keten flink kunnen verlagen -- maar lijken nog een brug te ver!

Risicobarometer Op hoofdlijnen: wat zijn belangrijke risico’s? Risicomanagement Risicobarometer Op hoofdlijnen: wat zijn belangrijke risico’s? Focus op prijzen, welzijnsvriendelijke systemen, dreiging AI, voedselveiligheid Risico-score = spreiding in gezinsinkomen / verwachte niveau van het gezinsinkomen Vragen (kleine groepjes): Welke factor heeft de grootste impact op het risico? Hoe zou jij het risico aanpakken?

04/04/2017 Einde © Wageningen UR