De vier dimensionale klachtenlijst (4DKL) Presentatie op basis van artikel: Terluin B, Terluin M, Prince K, Van Marwijk HWJ. De vier dimensionale klachtenlijst (4DKL) sporrt psychische problemen op. Huisarts Wet 2008; 51:251-5

Achtergrond Eén op de drie à vier volwassen huisartsenpatiënten heeft psychische klachten. Huisartsen ervaren twee grote problemen: Hoe maak je onderscheid tussen een psychiatrische stoornis en psychosociale problemen? Hoe help je mensen om in te zien dat hun lichamelijke klachten te maken kunnen hebben met psychische problemen?

Wat is de 4DKL? klachtenlijst 50 vragen, die vragen naar klachten in de afgelopen zeven dagen invultijd 5-10 minuten 4 schalen: 4 dimensies distress depressie angst somatisatie

Dimensies 4DKL Distress: meet aspecifieke (psychische) spanningsklachten Depressie: meet symptomen van een depressieve stoornis Angst: meet symptomen die horen bij angststoornissen Somatisatie: meet lichamelijke spanningsklachten o.b.v. een bepaalde overgevoeligheid en de neiging daar ongerust over te zijn Deze onderscheid tussen depressie, angst en somatisatie is van belang voor de aanpak en prognose van het probleem dat de patiënt presenteert. Bij individueel gebruik kan i.v.m. diverse patiëntgebonden factoren niet alleen worden afgegaan op de hoogte van de scores. Aanbevolen wordt de hoog gescoorde items te bespreken met de patiënt. Dit kan waardevolle informatie opleveren t.a.v. aanpak en prognose. Met name de vragen naar piekeren en herbelevingen kunnen veel nuttige informatie opleveren over de achtergronden van de klachten. 4

Scoren: elke vraag van de 4 DKL lijst levert 0, 1 en 2 punten op: 0 punten voor een klacht die “afwezig’ is, 1 punt voor een klacht die “soms” aanwezig is en 2 punten voor een klacht die “regelmatig’ of “vaker” aanwezig is.

Distress Aspecifieke spanningsklachten: o.a. piekeren, gespannenheid, slaapproblemen, lusteloosheid Moeite om zich staande te houden Ernstige distress: verlies van controle, demoralisatie, falende coping Sterkste voorspeller van sociaal disfunctioneren

Depressie Symptomen van depressieve stoornis: Anhedonie en depressieve cognities Indicatie voor kans om depressieve stoornis te hebben Anhedonie: Geen bevrediging meer vinden in bezigheden die anders wel als plezierig werden ervaren

Angst Symptomen van angststoornissen: Irrationele angsten (paniek), anticipatieangst, vermijding Indicatie voor kans om angststoornis te hebben

Somatisatie Lijfelijke reactie op onlustgevoelens Ongerustheid / preoccupatie Disfunctionele ziektecognities Verhoogde aandacht Disfunctioneel ziektegedrag

Samenvattend Een patiënt met min of meer zuivere overspanning zal hoog scoren op distress en laag op depressie en angst Een patiënt met depressieve – of angststoornissen scoren hoog op distress maar scoren daarnaast hoog op depressie respectievelijk angst. Een patiënt met een hoge score op somatisatie scoren ook hoog op distress, maar sommige combineren een hoge somatisatiescore met een relatief lage distressscore

Waarvoor? opsporen psychische problemen (bij vage klachten) bewustwording bij patiënt bepaling ernst van problematiek (distress) detectie van depressieve en angststoornissen bespreekbaar maken vervolgen van beloop 12

Wanneer? duidelijke psychische klachten (bijv. overspanning, vermoeden van depressie of angststoornis) lichamelijke klachten met mogelijke psychische component (2-sporenbeleid) N.B. patiënt moet in principe wel open staan 13

Casus: Meneer Ravenstein (47) Instrumentmaker Getrouwd en hij heeft een dochter van 17jr De laatste weken voelt hij zich moe en heeft hij vaak hoofdpijn. Niet ziek gemeld Vraagverheldering: stress op het werk en hij maakt zich zorgen om zijn bloeddruk Je laat hem een 4DKL lijst invullen

Meneer Ravenstein: 4DKL Distress: 15 (matig verhoogd) Depressie: 0 (niet verhoogd) Angst: 4 (niet verhoogd) Somatisatie: 12 (matig verhoogd)

Meneer Ravenstein De score past bij spanningsklachten. Een week later: vertelt meneer Ravenstein dat bij het invullen van de 4 DKL past goed realiseerde hoeveel last hij heeft van problemen op het werk. Meneer wordt aangeraden om een afspraak met de bedrijfsarts te maken.

Conclusie 1 De 4 DKL is een handzaam hulpmiddel om veelvoorkomende psychosociale klachten in kaart te brengen en te bepalen of nadere diagnostiek nodig is. De 4 DKL detecteert practisch alle patiënten die psychische lijden, ongeacht de specifieke oorzaken.

Conclusie 2 De 4 DKL detecteert specifiek patiënten die een relatief grote kans hebben op een ernstige depressieve of angststoornis waarvoor een specifieke behandeling aangewezen is. Bespreking van de 4 DKL-scores is een goede manier om de patiënt te betrekken bij het formuleren van een gezamenlijke ‘diagnose’ en een plan van aanpak.