KPN Van monopolist tot volwaardige partij in een liberale markt Frank Bakker KPN Operator Vaste Net

Inhoudsopgave Scope en doelstelling Ontwikkelingen TI bij KPN Vragen/Discussie Sluiting

Scope 1 Ontwikkelingen in de TI in relatie tot het vaste netwerk van KPN

Doelstelling 2 Inzicht geven op de vele veranderingen in het vaste netwerk van KPN in de afgelopen 15 jaar Deelnemers hier in de zaal te enthousiasmeren voor een functie binnen OVN BD

Vraag vooraf Hoe zie jij KPN?

Ontwikkelingen TI 3 Het netwerk van voorheen C7 signaleringssysteem ISDN, 0800/0900, ... TWIN-net Decibel ICAN Abonneediensten Nummerbehoud Het netwerk van voorheen Uitgangspunt voor deze presentatie C7 signaleringssysteem C7 signalering is een strategische keuze geweest binnen KPN # aansluiten op internationale standaarden en daarmee kostenreductie realiseren # netwerk voorbereiden op nieuwe technologieën o.a. ISDN ISDN en premium rate services C7 signalering is een strategische keuze geweest binnen KPN TWIN-net Verhoging van de netwerkbeschikbaarheid Decibel ICAN Abonneediensten Nummerbehoud

Het netwerk van voorheen 3.1 ITNC OVL SA - cijfers B - cijfer C - cijfer DC DC KC (0) KC (9) EC (0) EC (9) Netwerkstructuur Bestaande uit een overloopcentrale, districtscentrales, knooppuntcentrales en eindcentrales. De everloopcentrale is allen van toepassing bij congestie van de directe bundels tussen districtscentrales en is darmee bij de juiste dimensionering van het inter-districts netwerk een 'lege' centrale. Kenmerken Deze netwerkstructuur paste het beste op het nummerplan van toen. Het nummerplan bestond uit een 4-cijferig netnummer (exclusief de nul) en een 5-cijferig abonneenummer Transmissie en schakelapparatuur waren duur en zodoende ontstonden er allerlei dwarsbundels in het netwerk voor die relaties waar een relatief veel vraag naar telefonie was. De gebruikte signalering was MFC (multi-frequency code). Deze signalering is te vergelijken met een bi-directionele toon-signalering zoals we die in het aansluitnetwerk kennen. Een binnen-de-band signalering d.w.z.: de signalering wordt getransporteerd over dezelfde transmissiemiddelen als de uiteindelijke spraakverbinding. Vraag Wat zijn de meerkosten bij een netwerk met diverse dwarsbundels? Legenda ITNC: Intenationale centrale OVL: Overloopcentrale DC: Districtcentrale KC: Knooppuntcentrale EC: Eindcentrale

C7 signaleringssysteem 3.2 Eigenschappen: introductie van digitale transmissiesystemen introductie van OSI in telefonie scheiding van middelen t.b.v. telefonie en besturing overgang naar internationale standaard Ommekeer in netwerktechnologie Met de introductie van C7 wordt een overgang van analoge transmissietechnieken naar digitale transmissietechnieken gerealiseerd. Digitale technieken wordt mogelijk dankzij de verdere ontwikkeling in de chip-technologie (hogere dichtheid en lagere productiekosten). Strategische beslissing binnen KPN Met de introductie neemt KPN de strategische beslissing om: # aan te sluiten op internationale standaarden voor telecommunicatiesystemen # het netwerk voor te bereiken op de introductie van ISDN

Digitale transmissiesysteem 3.2.1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 tijdsloten van 64kb/s 32 * 64.000 = 2.048.000 b/s = 2Mb/s TS0 voor synchronisatie Framesynchronisatie en alarmering TS16 voor signalering Overige tijdsloten voor telefoniediensten Synchronisatiekanaal Signaleringskanaal Spraakkanaal

Introductie van OSI in telefonie 3.2.2 Circuit gerelateerde signalering Niet-circuit gerelateerde signalering ISUP INAP ISDN SS TCAP TCAP MTP level 3 SCCP MTP level 2 MTP level 1 C7 en OSI In deze sheet is een afbeelding van de C7 protocollen op een OSI-stack afgebeeld. Echter is C7 niet volgens de spelregels van het OSI-model gestandaardiseerd. In de C7 protocollen zijn vaak consessies aan het model gedaan, in verband met de hoge performance die aan een signaleringssysteem wordt geeist. <Korte uitleg per laag> Scheiding circuit/niet-circuit gerelateerde signalering Het C7 signaleringssysteem kent twee varianten signalering. Circuit gerelateerde signalering: telefoniediensten. Voorbeelden: spraak, fax, internet Niet circuit gerelateerde signalering: IN diensten (Nummerbehoud) Vraag: Hoe ondervindt een klant dat een signaleringssysteem snel of langzaam is? Antwoord: Door de post-dialing delay. Dat is de pauze tussen het kiezen van het laatste cijfer en het geven van vrijtoon.

Scheiding van middelen 3.2.3 ISUP ISUP ISUP MTP ISUP ISUP ISUP MTP MTP MTP MTP MTP MTP Door de scheiding van spraakkanalen en signaleringskanalen in een 2Mb/s transmissiesysteem is een scheiding mogelijk tussen telefonie- en signaleringsnetstructuren. Gedurende het onderwerp TWIN-net kom ik terug op de relatie tussen voice en signaleringsstructuren.

Gestandaardiseerde techniek 3.2.4 Eerste versie ISUP specificatie was gebaseerd op een ITU-T interim specificatie aangevuld met: specifieke eisen in relatie tot het schakelmoment specifieke procedure voor tarifering specifieke procedures voor verschillende diensten, waaronder 0800/0900 Tweede versie ISUP specificatie is gebaseerd op ETSI 300356 (1992) aangevuld met: De MTP, SCCP, TC en INAP specificaties zijn altijd gebaseerd op stabiele ITU-T / ETSI specificaties Standaarden Aansluiting naar internationale standaarden. Aanvankelijk specifieke aspecten in verband met interworking MFC en ISUP Met de introductie van Nummerbehoud moest internactie met het IN-platform worden geïntroduceerd. De MFC en C7-ISUP-NL1 signalering werd uitgefaseerd. Nieuwe versie ISUP volledig gebaseerd op ETSI standaard met uitbreiding op tarifering. <Kostenindicatie, tariferingsprocedure, tarieftabellen en tariefpulsen>

ISDN en premium rate services 3.3 ISDN services Grote impact op de structuur van het telefonienetwerk Impact op de capaciteit van het signaleringsnetwerk ISDN en PSTN diensten Premium rate services Een platform van acht centrales is geïmplementeerd voor de levering van premium rate services

ISDN overlay netwerk 3.3.1 Methode 1 Methode 2 VKC VKC NRC ISDN NRC RSM RSM Evolutie introductie ISDN Fase 1: vier type centrales waarvan slechts één ISDN ondersteunde Om landelijke dekking te krijgen, moesten bestaande centrales met bijgeplaatste apparatuur in nummergebieden van niet-ISDN centrales opereren. Zo kreeg de verkeerscentrale in Den Haag de functie van nummercentrale voor ISDN klanten in Zoetermeer. Fase 2: een van de vier type centrales uitgefaseerd en vervangen door centrales met ISDN functionaliteit Fase 3 (actueel): tweede type nummercentrale met ISDN functionaliteiten uitgerold. Nog steeds één van de drie types die geen ISDN ondersteunt en nooit zal ondersteunen Methode 2 introduceert zogenaamde gecombineerde centrales, waardoor specifieke eisen aan het TWIN-net wordt gestelt! Deze technieken komen nogmaals aan de order in het kader van nummerbehoud!

ISDN en C7 signalering 3.3.2 Meer signalering ten gevolge van o.a. ISDN compatibility checking procedures Bearer capability information element Low layer compatibility information element High layer compatibility information element Multiple subscriber number service Called party subaddressing service ISDN eigenschappen Een ISDN lijn onderscheidt zich van een PSTN lijn door de verschillende typen apparatuur die erop kunnen worden aangesloten. Om een verbinding tussen soortgelijke randapparatuur te laten ontstaan zijn verschillende technieken mogelijk: 1/ compatibility checking op basis van BC, LLC en HLC 2/ multiple subscriber number service 3/ subaddressering service Daarnaast zijn er andere diensten die een impact hebben op de omvang van de signalering, zoals connected line identification presentation, waardoor meer informatie tijdens de beantwoording wordt teruggestuurd.

ISDN en PSTN diensten 3.3.3 ISDN AOC CFU/CFNR/CFB Call waiting CLIP/CLIR SUB ? PSTN Kostenindicatie *21 Wisselgesprek Voice-mail Weergave A-nummer ? Netwerkstructuur Bestaande uit een overloopcentrale, districtscentrales, knooppuntcentrales en eindcentrales. De everloopcentrale is allen van toepassing bij congestie van de directe bundels tussen districtscentrales en is darmee bij de juiste dimensionering van het inter-districts netwerk een 'lege' centrale. Kenmerken Deze netwerkstructuur paste het beste op het nummerplan van toen. Het nummerplan bestond uit een 4-cijferig netnummer (exclusief de nul) en een 5-cijferig abonneenummer Transmissie en schakelapparatuur waren duur en zodoende ontstonden er allerlei dwarsbundels in het netwerk voor die relaties waar een relatief veel vraag naar telefonie was. De gebruikte signalering was MFC (multi-frequency code). Deze signalering is te vergelijken met een bi-directionele toon-signalering zoals we die in het aansluitnetwerk kennen. Een binnen-de-band signalering d.w.z.: de signalering wordt getransporteerd over dezelfde transmissiemiddelen als de uiteindelijke spraakverbinding. Vraag Wat zijn de meerkosten bij een netwerk met diverse dwarsbundels?

Premium rate services 3.3.4 Services platform Service provider switch Services gateway VKC VKC NRC NRC Premium rate NRC: nummercentrale VKC: verkeerscentrale Services gateway: voor elke oproep wordt het services platform geraadpleegd wat te doen met deze oproep. De raadpleging wordt gerealiseerd op basis van IN technieken Services platform: bepaald op basis van aangeboden informatie naar welk bestemming de oproep moet worden doorgezet. De bestemming kan zich bevinden op zowel de specifieke service provider switch als op een willekeurige nummercentrale Details: Specifieke bitje in de ISUP signalering Services platform is tariefbepalend punt Service platform wordt geraadpleegd aan het begin en aan het eind van de oproep. Voorbeelden: Gratis service nummers van bijv. Postbank, informatie-diensten (met en zonder aanhalingstekens) en postcode-schakelen. A SP

TWIN-net 3.4 Redenen Randvoorwaarde Hogere beschikbaarheid van het interregionale netwerk Randvoorwaarde Blijvende beheerbare structuur

TWIN-net 3.4.1 A-net VKC VKC VKC VKC VKC VKC B-net TWIN-net Uitgangspunt is een dubbeluitgevoerd vermaasd telefonienetwerk. Iedere VKC heeft twee bundels naar iedere andere VKC. B-net

TWIN-net 3.4.2 ITNC OVL A-net VKC VKC VKC VKC VKC VKC OVL B-net ITNC Bijzondere centrales zoals internationale centrales of overloop centrales eveneens dubbel uitgevoerd. Detail: KPN heeft drie internationale centrales. Eén van de drie internationale centrales heeft telefoniebundels naar VKCs in beide netwerken. OVL B-net ITNC

TWIN-net 3.4.3 ITNC OVL A-net VKC VKC VKC NRC NRC VKC VKC VKC OVL Er worden bundels gevormd tussen de nummercentrale en beide TWIN-VKCs. De nummercentral wordt zodanig geconfigureerd dat oproepen 50-50 over de twee VKCs worden verdeeld. OVL B-net ITNC

TWIN-net 3.4.4 ITNC OMWEG OVL A-net VKC VKC VKC NRC NRC VKC VKC VKC Voor onrendabele telefonierelaties wordt de zogenaamde omweg-centrale geïntroduceerd. Later krijgt de omweg-centrale eveneens de functie als gateway centrale voor het ATF2/3 netwerk Vraag: Wat is hiervan de consequentie? Antwoord: De omweg-centrale moet met elke VKC binnen het TWIN-net bundels krijgen. Vraag: Tijdens het onderdeel ISDN is getoond dat VKCs nummercentralefunctionaliteit krijgt. Welke bundels zouden er gevormd moeten worden om een oproep vanaf een nummercentrale die het A-net in wordt gestuurd moet eindigen op een gecombineerde VKC in het B-net? Antwoord: Er is een dwarsbundel nodig van de A-VKC van bestemming naar de B-GVKC. OVL B-net OMWEG ITNC

TWIN-net 3.4.5 ITNC OMWEG OVL A-net VKC GVKC VKC NRC NRC VKC VKC GVKC Voor onrendabele telefonierelaties wordt de zogenaamde omweg-centrale geïntroduceerd. Later krijgt de omweg-centrale eveneens de functie als gateway centrale voor het ATF2/3 netwerk Vraag: Wat is hiervan de consequentie? Antwoord: De omweg-centrale moet met elke VKC binnen het TWIN-net bundels krijgen. Vraag: Tijdens het onderdeel ISDN is getoond dat VKCs nummercentralefunctionaliteit krijgt. Welke bundels zouden er gevormd moeten worden om een oproep vanaf een nummercentrale die het A-net in wordt gestuurd moet eindigen op een gecombineerde VKC in het B-net? Antwoord: Er is een dwarsbundel nodig van de A-VKC van bestemming naar de B-GVKC. OVL B-net OMWEG ITNC

TWIN-net 3.4.6 ITNC OMWEG OVL A-net VKC VKC VKC NRC STP STP NRC VKC Kenmerken Topologie voor de signalering als sternetwerk geconfigureerd. Aanzienlijk goedkoper en veel beter te beheren <Korte uitleg geassocieerde signalering / quasi-geassocieerde signalering> Rekensommetje: Aantal VKCs per deel van het TWIN-net is 20 PH kost fl 5000 OVL B-net OMWEG ITNC

Decibel 3.5 Noodzaak voor meer abonneenummerruimte in specifieke netnummergebieden Aansluiten bij Europese afspraken o.a. 112 Heldere nummerstructuur met name voor de 06-reeks Eerste stap naar een liberale telecommunicatiemarkt Abonneenummerruimte Abonneenummerruimte vergroten door het uitfaseren van 5-cijferige netnummers Aansluiten bij Europese afspraken o.a. 112 Vrij maken van abonneenummers beginnende met een 1 en opheffen van gebroken nummerstructuren (zowel 5 als 6 cijferige abonneenummers) Voorbeelden: 02513-10164 wordt 0251-310164 en in de netnummergebieden Amsterdam (020) en Hilversum (035) werden 5- en 6-cijferige abonneenummers uitgegeven. Heldere nummerstructuur 06 nummerreeks werd toegepast voor: 1/ gratis nummers (ik dacht 0600 en 0604) 2/ betaaldiensten 3/ semafonie en buzzer 4/ mobiele diensten (ATF3 en GSM) Eerste stap naar liberale telecommunicatiemarkt Met de introductie van het tien-cijferig nummerplan is de eerste stap gezet naar een liberale markt. KPN heeft nummerreeksen vrij moeten maken en elke operator wordt getoetst op nummerefficiëntie Acceptatie door de markt Opmerkelijk mild, mede door goede voorlichting en dubbele bereikbaarheid.

ICAN 3.6 National access points Regional access points Hub-net Local access points Buffer-net

National access points - TF 3.6.1 Internationale operators KPN Mobile Libertel ITNC AGWC A-net VKC GVKC VKC NRC

National access points - C7 3.6.2 Internationale operators KPN Mobile Libertel NI = Internationaal I-STP ITNC AGWC NI = Nationaal VKC GVKC VKC NRC N-STP N-STP

National access points - C7 3.6.3 Internationale operators KPN Mobile Libertel NI = Nationaal transiet A-STP AGWC NI = Nationaal VKC GVKC VKC NRC N-STP N-STP

Regional access points 3.6.4 KPN Mobile Libertel Telfort RAP VKC RAP GVKC AGWC RAP VKC NRC

Regionale access centrales 3.6.4 KPN Mobile Telfort Libertel RAC RAP VKC RAC VKC VKC NRC

Hub-net 3.6.5 KPN Mobile Libertel Telfort Hub RAP VKC RAP GVKC RAP VKC NRC

Local access points 3.6.7 KPN Mobile Libertel Telfort Hub RAP VKC RAP GVKC RAP VKC LAP NRC

Buffer-centrale 3.6.6 Buffer A-net VKC VKC VKC Buffer-centrale 20% van het inter-regionaal verkeer door de buffer-centrale Maatgevend voor de omvang van de inter-regionale bundelcapaciteit

Nummerbehoud 3.7 De dienst nummerbehoud introduceert: een nieuw IN platform adressering van netwerkelementen de SCCP signaleringssysteem uitgebreider call scenario's De dienst nummerbehoud introduceert tevens: een nieuw nummerbeheersysteem een nieuw servicemodel Nummerbehoud Een door de OPTA opgelegde dienst ter bevordering van de concurentie op vaste telefonie Niet symmetrische concurrentie, omdat KPN nog steeds meer dan 75% van de nationale markt in handen heeft en daarmee per definitie marktleider is. Ook hier, want KPN moet als enige operator een oproep direct naar de juiste Telco routeren. Nummerbeheersysteem Door de eis dat KPN de oproep in één keer naar de juiste Telco moet routeren is een nieuw nummerbeheersysteem noodzakelijk. In dit systeem worden alle nummers van Nederlandse operators geregistreerd. <Voorbeeld: portering tussen Libertel en Telfort> Servicemodel De dienst nummerbehoud wordt identiek aan het 'verzekeringsmodel' geïmplementeerd. D.w.z. de klant vraagt een aansluiting bij een nieuwe Telco en de nieuwe Telco heft de aansluiting bij de bestaande Telco op.

Nummerbehoud 3.7.1 RAP SSP VKC RAP SSP VKC A-net SCP NRC NRC NRC NRC B-net

Circuit gerelateerde signalering Niet-circuit gerelateerde signalering Introductie van SCCP 3.7.2 Circuit gerelateerde signalering Niet-circuit gerelateerde signalering ISUP INAP ISDN SS TCAP TCAP MTP level 3 SCCP MTP level 2 MTP level 1 Verschil MTP en SCCP <Korte uitleg beperkingen MTP level 3 en verschil met SCCP> <Introductie nieuw nummerplan en routeringen> TCAP <Korte uitleg over de dialoog portion en de transaction portion> INAP <Korte uitleg over de verzameling van circa 60 operaties om diensten mee te bouwen>

Call flow - Outported user 3.7.3 5/ Setup RAP SSP VKC RAP SSP VKC A-net SCP 4/ Query on release - Connect 1/ Setup 2/ Setup 3/ Setup - Release NRC NRC NRC

Call flow - Service ported user 3.7.4 RAP SSP VKC RAP SSP VKC A-net SCP 4/ Query on release - Connect 1/ Setup 2/ Setup 3/ Setup - Release NRC NRC 5/ Setup NRC

2/ Possible query - Connect Call flow - KPN-Telco 3.7.5 4/ Setup RAP SSP VKC RAP SSP VKC A-net SCP 2/ Possible query - Connect 1/ Setup 3/ Setup NRC NRC NRC

Call flow - Telco-KPN? 3.7.6.1 RAP SSP VKC RAP SSP VKC A-net SCP NRC 1/ Setup RAP SSP VKC RAP SSP VKC A-net SCP NRC NRC NRC

2/ Possible query - Connect Call flow - Telco-KPN? 3.7.6.2 1/ Setup RAP SSP VKC RAP SSP VKC A-net SCP 2/ Possible query - Connect NRC NRC NRC

2/ Possible query - Connect Call flow - Telco-KPN? 3.7.6.3 1/ Setup RAP SSP VKC RAP SSP VKC A-net SCP 2/ Possible query - Connect NRC NRC 3/ Setup NRC

Toekomst 3.8 Nieuwe abonneediensten Efficiënte call routing Tarieven Internet

Vragen/discussie 3.9

Vraag achteraf Hoe zie jij KPN?

KPN Van monopolist tot volwaardige partij in een liberale markt Einde presentatie