Wat/hoe schrijven leerlingen bij biologie? Dag van Taal, Kunsten en Cultuur Groningen, 3 februari 2012 Bart van der Leeuw Voorstellen: werkzaam bij SLO, daarvoor lerarenopleider pabo, vak Nederlands, specialisatie taalontwikkelend leren (rol van taal in de vakken) Doel van de workshop: kennismaken met een stukje van referentiekader en hoe je er als vakdocent mee kunt werken.

Wat/hoe schrijven leerlingen bij biologie? Inhoud Oriëntatie op biologielessen Oriëntatie op de schrijftaak practicumverslag SFL analysemodel voor vakteksten Demonstratie van het analysemodel In groepen leerlingenteksten analyseren Terugblik en evaluatie

Natuurwetenschappelijke vaardigheden Onderscheiden worden: Onderzoeken Ontwerpen Reken- en wiskundige vaardigheden Modelvorming Redeneren Waarderen en oordelen Instrumentele vaardigheden = onder andere: formuleren van probleemstelling en conclusies, zaken uitleggen, verslag maken, enz.

Schrijftaak biologie: een verslag De productie van zetmeel Inleiding. (…) ‘In dit practicum ga je bestuderen waar in het blad een plant na fotosynthese zijn zetmeel opslaat.’ (…) Materiaal. (opsomming) Uitvoering. (werkwijze, inclusief twee keer ‘teken (…) zeer zorgvuldig na’) Opdracht Maak een verslag van het practicum (NB: Titel, Inleiding, Onderzoeksvraag, Hypothese, Waarnemingen/resultaten en Conclusie)

Oriëntatie op de verslagtaak: Leerlijn: Maken van het onderzoeksverslag Ik kan opschrijven hoe het onderzoek is verlopen, hiervoor gebruik ik een opzet die ik van de docent heb gekregen. Ik kan een onderzoeksverslag schrijven over het onderzoek volgens een gegeven structuur en met behulp van het logboek. Ik kan een onderzoeksverslag schrijven over het onderzoek. Ik kan een onderzoeksverslag schrijven volgens een wetenschappelijke structuur

Oriëntatie op de verslagtaak: nwv Leerlijn: Maken van het onderzoeksverslag Startniveau Ik kan opschrijven hoe het onderzoek is verlopen, hiervoor gebruik ik een opzet die ik van de docent heb gekregen. Ik kan een onderzoeksverslag schrijven over het onderzoek volgens een gegeven structuur en met behulp van het logboek. Instapniveau klas 4: Ik kan een onderzoeksverslag schrijven over het onderzoek. Plusniveau: Ik kan een onderzoeksverslag schrijven volgens een wetenschappelijke structuur >>>>> Afnemende sturing >>>>>

Oriëntatie op de schrijftaak: taal Referentieniveaus taal Schrijven 2F (= eind onderbouw) Kan verslagen en werkstukken schrijven met behulp van een stramien en daarbij informatie uit verschillende bronnen samenvoegen. Schrijven 3F (= eind havo) Kan vanuit een vraagstelling een verslag, werkstuk of artikel schrijven, waarbij een argument wordt uitgewerkt en daarbij redenen aangeven voor of tegen een bepaalde mening en de voor- en nadelen van verschillende keuzes uitleggen.

Oriëntatie op de verslagtaak: modeltekst Productie van zetmeel in bladgroenkorrels Planten maken in hun bladgroenkorrels glucose. Die glucose slaan ze in de bladeren op in de vorm van zetmeel. Wordt de zetmeel uitsluitend opgeslagen in de bladgroenkorrels in het blad? Te verwachten is dat alleen zetmeel aangetoond zal worden op de plaats van de bladgroenkorrels. In de bladgroenkorrels vindt fotosynthese plaats, en wordt de gevormde glucose in de vorm van zetmeel opgeslagen (Tekening vooraf en achteraf) Beschrijving: In de delen die eerst groen waren (voordat de bladgroenkorrels geëxtraheerd waren) is na behandeling met joodoplossing blauwkleuring te zien. Blauwkleuring ontstaat doordat het zetmeel gekleurd wordt, dat gebeurt in de bladgroenkorrels, dus daar wordt in het blad zetmeel opgeslagen.

Analysemodel voor vakteksten Systemic Functional Linguistics (o.a. Halliday) Een vaktekst is een ‘genre’: een sociale praktijk waarmee mensen binnen een specifieke cultuur een doel proberen te bereiken. Hoofdvragen Hoe is de tekst georganiseerd? Welke taalmiddelen (woorden en zinsconstructies) worden ingezet? field: het aanbrengen van vakinhoud (rood) tenor: de relatie tussen schrijver en lezer (groen) mode: het aanbrengen van samenhang (blauw) .

Hoe is de tekst georganiseerd? titel (………..) (Sabine) inleiding: Fotosynthese is het maken van suikers met behulp van licht, waarbij de afvalstof zuurstof over is. En het suiker een belangrijke voedingstof voor de plant zelf. 6CO2 + 6 H2O -> licht -> C6H12O6 + 6 O2 In dit practicum ga je bestuderen waar in het blad een plant na fotosynthese zijn zetmeel opslaat. Ik denk dat door de alcohol de bladgroenkorrels verdwijnen en met jodium het zetmeel zichtbaar word. Werkwijze: - Resultaten: De plant die in het licht heeft gestaan heeft veel meer een blauwpaarse kleur dan de plant die in het donker stond. dat betekent dus dat de plant die in het licht staat meer zetmeel heeft  Conclusie: planten die in licht staan maken dus meer zetmeel aan dan planten die in het donker staan door de alcohol waren inderdaad de bladgroenkorrels verdwenen, maar door de jodium kwamen de strepen een beetje terug introductie inleiding vraag hypothese werkwijze resultaten conclusie

Field: het aanbrengen van vakinhoud (……………)l (Sabine) inleiding: Fotosynthese is het maken van suikers met behulp van licht, waarbij de afvalstof zuurstof over is. En het suiker een belangrijke voedingstof voor de plant zelf. 6CO2 + 6 H2 -> licht -> C6H12O6 + 6 O2 In dit practicum ga je bestuderen waar in het blad een plant na fotosynthese zijn zetmeel opslaat. Ik denk dat door de alcohol de bladgroenkorrels verdwijnen en met jodium het zetmeel zichtbaar word. Werkwijze: - Resultaten: De plant die in het licht heeft gestaan heeft veel meer een blauwpaarse kleur dan de plant die in het donker stond. dat betekent dus dat de plant die in het licht staat meer zetmeel heeft  Conclusie: planten die in licht staan maken dus meer zetmeel aan dan planten die in het donker staan door de alcohol waren inderdaad de bladgroenkorrels verdwenen, maar door de jodium kwamen de strepen een beetje terug

Field: het aanbrengen van vakinhoud Drie processen: Het aanmaken van glucose Het omzetten van glucose in zetmeel Het opslaan van zetmeel Field: het aanbrengen van vakinhoud (……………)l (Sabine) inleiding: Fotosynthese is het maken van suikers met behulp van licht, waarbij de afvalstof zuurstof over is. En het suiker een belangrijke voedingstof voor de plant zelf. 6CO2 + 6 H2 -> licht -> C6H12O6 + 6 O2 In dit practicum ga je bestuderen waar in het blad een plant na fotosynthese zijn zetmeel opslaat. Ik denk dat door de alcohol de bladgroenkorrels verdwijnen en met jodium het zetmeel zichtbaar word. Werkwijze: - Resultaten: De plant die in het licht heeft gestaan heeft veel meer een blauwpaarse kleur dan de plant die in het donker stond. dat betekent dus dat de plant die in het licht staat meer zetmeel heeft  Conclusie: planten die in licht staan maken dus meer zetmeel aan dan planten die in het donker staan door de alcohol waren inderdaad de bladgroenkorrels verdwenen, maar door de jodium kwamen de strepen een beetje terug

Tenor: de relatie schrijver - lezer (………….) (Sabine) inleiding: Fotosynthese is het maken van suikers met behulp van licht, waarbij de afvalstof zuurstof over is. En het suiker een belangrijke voedingstof voor de plant zelf. 6CO2 + 6 H2 -> licht -> C6H12O6 + 6 O2 In dit practicum ga je bestuderen waar in het blad een plant na fotosynthese zijn zetmeel opslaat. Ik denk dat door de alcohol de bladgroenkorrels verdwijnen en met jodium het zetmeel zichtbaar word. Werkwijze: - Resultaten: De plant die in het licht heeft gestaan heeft veel meer een blauwpaarse kleur dan de plant die in het donker stond. dat betekent dus dat de plant die in het licht staat meer zetmeel heeft  Conclusie: planten die in licht staan maken dus meer zetmeel aan dan planten die in het donker staan door de alcohol waren inderdaad de bladgroenkorrels verdwenen, maar door de jodium kwamen de strepen een beetje terug

Mode: het aanbrengen van samenhang (…………) (Sabine) inleiding: Fotosynthese is het maken van suikers met behulp van licht, waarbij de afvalstof zuurstof over is. En het suiker een belangrijke voedingstof voor de plant zelf. 6CO2 + 6 H2 -> licht -> C6H12O6 + 6 O2 In dit practicum ga je bestuderen waar in het blad een plant na fotosynthese zijn zetmeel opslaat. Ik denk dat door de alcohol de bladgroenkorrels verdwijnen en met jodium het zetmeel zichtbaar word. Werkwijze: - Resultaten: De plant die in het licht heeft gestaan heeft veel meer een blauwpaarse kleur dan de plant die in het donker stond. dat betekent dus dat de plant die in het licht staat meer zetmeel heeft  Conclusie: planten die in licht staan maken dus meer zetmeel aan dan planten die in het donker staan door de alcohol waren inderdaad de bladgroenkorrels verdwenen, maar door de jodium kwamen de strepen een beetje terug

Leerlingteksten vergelijken: relatie Sabine inleiding: Fotosynthese is het maken van suikers met behulp van licht, waarbij de afvalstof zuurstof over is. En het suiker een belangrijke voedingstof voor de plant zelf. Maxime fotosynthese hebben we nodig om te leven. Een aantal organismen beschikken van fotosynthese. Uit fotosynthese ontstaat glucose en planten maken ook zetmeel aan. Iris Achtergrond info. De afgelopen weken hebben we geleerd dat je twee verschillende fotosynthese hebt. Donker- en lichtfotosynthese. Defaf Afgelopen lessen hebben we het over fotosynthese gehad. Bij fotosynthese wordt bij een plant licht in energie omgezet. Dit komt doordat deze planten glucose bevatten.

Wat/hoe schrijven leerlingen bij biologie? Zelf analyseren van een leerlingtekst (groepen van 3) Kies een tekst: Maxime, Iris of Defaf Bepaal gezamenlijk hoe de tekst is georganiseerd: geel Kies een analyseperspectief en werk dat uit op de handout: het aanbrengen van vakinhoud (field): rood de relatie tussen schrijver en lezer (tenor): groen het aanbrengen van samenhang (mode): blauw Breng jouw analyseperspectief aan op de gezamenlijke tekst Bespreek met groep

Wat/hoe schrijven leerlingen bij biologie? Terugblik en evaluatie Heb je een beeld gekregen van de taaleisen in biologielessen? Vergelijk met de eisen die vanuit het vak Nederlands aan schrijfwerk gesteld worden: overeenkomsten, verschillen? Wat vind je van de hier gepresenteerde manier van kijken naar vakteksten? Zou je deze manier van kijken met je collega's van andere vakken willen delen? Zo ja, hoe?

Taaleisen in voortgezet onderwijs Informatie en contact Bart van der Leeuw & Theun Meestringa SLO / Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling b.vanderleeuw@slo.nl 053-4840334 t.meestringa@slo.nl 053-4840359 Nuttige websites: www.taalgerichtvakonderwijs.nl www.leoned.nl www.taalenrekenen.nl

Leerlingteksten vergelijken: inhoud Sabine inleiding: Fotosynthese is het maken van suikers met behulp van licht, waarbij de afvalstof zuurstof over is. En het suiker een belangrijke voedingstof voor de plant zelf. Maxime fotosynthese hebben we nodig om te leven. Een aantal organismen beschikken van fotosynthese. Uit fotosynthese ontstaat glucose en planten maken ook zetmeel aan. Iris Achtergrond info. De afgelopen weken hebben we geleerd dat je twee verschillende fotosynthese hebt. Donker- en lichtfotosynthese. Defaf Afgelopen lessen hebben we het over fotosynthese gehad. Bij fotosynthese wordt bij een plant licht in energie omgezet. Dit komt doordat deze planten glucose bevatten.

Leerlingteksten vergelijken: samenhang Sabine inleiding: Fotosynthese is het maken van suikers met behulp van licht, waarbij de afvalstof zuurstof over is. En het suiker een belangrijke voedingstof voor de plant zelf. Maxime fotosynthese hebben we nodig om te leven. Een aantal organismen beschikken van fotosynthese. Uit fotosynthese ontstaat glucose en planten maken ook zetmeel aan. Iris Achtergrond info. De afgelopen weken hebben we geleerd dat je twee verschillende fotosynthese hebt. Donker- en lichtfotosynthese. Defaf Afgelopen lessen hebben we het over fotosynthese gehad. Bij fotosynthese wordt bij een plant licht in energie omgezet. Dit komt doordat deze planten glucose bevatten.