Arbeidsparticipatie van mensen met een visuele beperking in Nederland Yvonne Goertz1, Inge Houkes1, Frans Nijhuis2 1Sociale Geneeskunde, Universiteit Maastricht 2Arbeids- en Organisatiepsychologie, Universiteit Maastricht 18 april 2013

Doelen onderzoek Het in kaart brengen van de arbeidsparticipatie van mensen met een visuele beperking in Nederland (percentage werkend, percentage werkzoekend, baantevredenheid etc.) Het in kaart brengen van de factoren die geassocieerd zijn met arbeidsparticipatie van mensen met een visuele beperking in Nederland (verschillen tussen werkende en niet-werkende mensen met een visuele beperking) De ontwikkeling van een individueel assessment instrument (vragenlijst) voor het vergroten van de kans op werk voor mensen met een visuele beperking

Systematische literatuurstudie Start onderzoek: Systematische literatuurstudie Percentage werkend binnen de groep mensen met een visuele beperking wereldwijd: tussen 33% en 42% Startpunt voor de ontwikkeling van de vragenlijst in ons onderzoek: keuze factoren, aangevuld met advies van de klankbordgroep van het project Publicatie: Goertz, Y.H.H., van Lierop, B.A.G., Houkes, I., Nijhuis, F.J.N. (2010) Factors related to the employment of visually impaired persons: a systematic literature review. Journal of Visual Impairment & Blindness 104 (7), 404–418.

Ontwikkeling vragenlijst Vragen uit de Enquête Beroepsbevolking van het Centraal Bureau voor de Statistiek (bijv. met betrekking tot werk zoeken) Bestaande schalen/vragen (bijv. over baantevredenheid) Zelf ontwikkelde vragen (bijv. over de sociale werkvoorziening) Vragenlijst getest door professionals (uit onze klankbordgroep) en door mensen met een visuele beperking: enkele aanpassingen in de vragenlijst

Werving deelnemers onderzoek Via Optelec en Ergra Low Vision 3 steekproeven (in 2010) Inclusiecriteria Visuele beperking Leeftijd 15-64 (CBS-definitie beroepsbevolking) Indien werkzaam, werkzaam in Nederland Mogelijkheid tot deelname d.m.v. telefonisch interview (mensen met gehoorproblemen deels uitgesloten) Voldoende beheersing van de Nederlandse taal Geen verstandelijke beperking 500 volledig ingevulde vragenlijsten, afgenomen d.m.v. telefonische interviews met een duur van gemiddeld 1 uur Deelname-percentage: 47%46.99% 6.99%

Steekproefkenmerken Leeftijd Opleidingsniveau Geslacht Mate visuele aandoening 11,4% 22,0% 24,8% 41,8% 15-29 30-44 45-54 55-64 Geen opleiding Basisonderwijs Voortgezet onderwijs MBO HBO / WO 2,8% 7,4% 33,4% 27,0% 29,4% Man Vrouw 51,7% Slechtziend Zeer slechtziend Blind 37,3% 11,0% 46,2% 53,8%

Steekproefkenmerken (2) Leeftijd ontstaan visuele beperking: vanaf geboorte 23,4% later in het leven 76,6% Achteruitgang van het zicht in de afgelopen 5 jaar: nee 36,4% ja 62,0% weet niet 1,6% Gezichtsveldverlies: nee 42,6% een beetje 13,2% ja 44,2%

Betaald werk, zoeken naar betaald werk, passend betaald werk aannemen indien aangeboden

Percentage werkend, baantevredenheid, underemployment Alle personen die betaald werk hebben Personen met een contract van tenminste 12 uur per week (gebaseerd op CBS) en werkend in reguliere banen (niet in sociale werkvoorziening) Percentage werkend 36,8% 27,9% Gemiddelde baantevredenheid (schaal 1-10) 7,67 7,59 Underemployment 36,9% 30,6%

Percentage werkend, baantevredenheid, underemployment (2) Het percentage werkenden onder mensen met een visuele beperking is laag in vergelijking met de algemene beroepsbevolking (67,1%) in Nederland Mensen met een visuele beperking lijken vrij tevreden met hun baan, maar de underemployment lijkt tegelijkertijd vrij hoog Slechts enkele mensen met een visuele beperking die geen betaald werk hebben zijn actief op zoek naar werk Het percentage werkenden en de underemployment dalen als mensen met een contract van minder dan 12 uur en mensen werkend in de sociale werkvoorziening uit de steekproef worden gehaald Mogelijke verklaringen voor lagere underemployment: ontevreden met het aantal uren werk (personen die minder dan 12 uur werken) en met het niveau van de baan (personen die in sociale werkvoorziening werken)

Aanvullende informatie betaald werk Sociale werkvoorziening Ja 12,5% Nee 87,5% Leidinggevende functie Ja 17,0% Nee 83,0% Contract uren per week Gemiddeld 27,64 Minimum-maximum 1-40

Aanvullende informatie betaald werk (2) Type dienstverband Vast contract 75,0% Tijdelijk contract 10,9% Uitzendcontract 0,5% Zelfstandige of freelancer 11,4% Ander soort contract 2,2%

Redenen zoeken naar betaald werk Geen betaald werk, actief op zoek naar betaald werk: * ik wil graag werken * ik heb geld nodig * de gemeente of het UWV stimuleren mij om werk te zoeken * andere reden: bijv. voor contacten met andere mensen Totaal aantal mensen=15 (100%)   11 (73,3%) 5 (33,3%) 1 (6,7%) 2 (13,3%) Let op: * 15 personen is zeer laag aantal * het totaal van de antwoordcategorieen is niet 100%, omdat de deelnemers meer dan 1 antwoord konden geven bij deze vraag

Redenen niet zoeken naar betaald werk, maar wel passend werk aannemen als het aangeboden zou worden Geen betaald werk, niet actief op zoek naar betaald werk, wel baan aannemen als aangeboden zou worden: * ik vind het moeilijk om zelf naar werk te zoeken * ik weet niet goed welk type werk bij me past * ik voel geen directe noodzaak om te werken * ik weet het eigenlijk niet * andere reden, bijvoorbeeld: ° nog bezig met revalidatie/ nog onderwijs aan het volgen ° arbeidsongeschiktheidsuitkering ° gezondheidsproblemen/ te ziek ° te oud ° vrijwilligerswerk Totaal aantal mensen=123 (100%)   16 (13,0%) 20 (16,3%) 30 (24,4%) 10 (8,1%) 87 (70,7%)

Redenen passend betaald werk niet aannemen als aangeboden zou worden Geen betaald werk, niet actief op zoek naar betaald werk, niet baan aannemen als aangeboden zou worden: * ik volg een opleiding of cursus * ik zorg voor mijn kinderen * ik ben huisman of huisvrouw * ik ben gedeeltelijk of geheel arbeidsongeschikt * andere reden, bijvoorbeeld: ° te oud/leeftijd boven 60, vervroegd pensioen (vooral deze reden) ° gezondheidsproblemen, te ziek om te werken ° tevreden met vrijwilligerswerk (minder druk) ° zorgen voor zieke partner of kind Totaal aantal mensen= 169 (100%)   16 (9,5%) 9 (5,3%) 27 (16,0%) 96 (56,8%) 59 (34,9%)

Conclusie redenen niet zoeken/aannemen betaald werk ● Grote diversiteit aan redenen ● Wel aannemen, waarom niet zoeken, andere redenen=> te ziek, nog aan het revalideren, nog onderwijs volgend: beschikbaar voor de arbeidsmarkt? situatie toch combineerbaar met betaald werk? ● Sociale zekerheidssysteem gedeeltelijk verlammend? ● Andere redenen, bijv. te oud en vrijwilligerswerk: beiden genoemd bij aannemen en niet aannemen betaald werk: individualiteit keuze om wel of niet werk aan te nemen ● Vrijwilligerswerk vervanging voor betaald werk? mogelijkheid om het percentage werkend te verhogen door mensen die vrijwilligerswerk doen te helpen betaald werk te vinden waarin ze op hun eigen manier en tempo kunnen werken; is dit haalbaar in onze huidige werkmaatschappij?

Niet-deelnemers analyse Mensen die niet hebben deelgenomen maar wel aan de inclusiecriteria voldeden, vergeleken met deelnemers: *geslacht, leeftijd, percentage werkend vergelijkbaar! *opleidingsniveau deelnemers hoger Deelnemers hoger opleidingsniveau: *algemene trend in onderzoek *gezien onze niet-deelnemers analyse *relatief hoog percentage deelnemers heeft leidinggevende functie

Samenvattende conclusie Percentage werkenden onder mensen met een visuele beperking is laag in vergelijking met de algemene beroepsbevolking in Nederland Mensen met een visuele beperking lijken vrij tevreden met hun baan, maar de underemployment lijkt tegelijkertijd vrij hoog Slechts enkele mensen met een visuele beperking die geen betaald werk hebben zijn actief op zoek naar werk; deels verklaarbaar door de relatief hoge leeftijd en vervroegd pensioen Kans om het percentage werkend te vergroten zou kunnen liggen bij de mensen die geen betaald werk zoeken, maar dit wel zouden aannemen als het hen aangeboden zou worden Resultaten presentatie beschreven in artikel: Goertz, Y.H.H., Houkes, I., Nijhuis, F.J.N. (submitted). Labor participation of visually impaired persons in the Netherlands. Journal of Visual Impairment & Blindness.

Met dank aan Alle deelnemers aan het telefonisch interview De klankbordgroepleden voor hun advies ten aanzien van de vragenlijstontwikkeling Optelec en Ergra Low Vision voor het werven van deelnemers ZonMw Inzicht en onderzoeksschool Caphri voor de financiering

Bedankt voor uw aandacht en interesse! Vragen? yvonne.goertz@maastrichtuniversity.nl Bedankt voor uw aandacht en interesse!