De heer Willem Veldsink was directeur van de landbouwschool in Ommen De heer Willem Veldsink was directeur van de landbouwschool in Ommen. Hij was geboren in Hardenberg en wist heel veel van de geschiedenis er van. Hij had ook heel veel belangstelling voor de archeologie. Hij was een echte leraar, zo’n ouderwetse schoolmeester die heel boeiend kon vertellen. Mijn liefde voor de oudheid is door hem sterk gestimuleerd. In de Marslanden is een straat naar hem vernoemd. 1

Dit is de schaapskooi. Door mijn vader gebouwd op de plaats van het huis van onze vroegere overburen. Hij had toestemming gevraagd aan de burgemeester en die kreeg hij, mits hij beneden een bepaald bedrag bleef. Dat deden we en we hebben hem zelf gebouwd. Hij staat op een stuifduin en tevens een historische plek. Wij staan op het punt om met de opgraving te beginnen; de tekening ligt al klaar. Eerst hebben we met een kraantje zo’n 40/50 cm van de grond afgegraven. 2

Hier staat de deskundige man van het ROB Verlinde met enkele amateurs Hier staat de deskundige man van het ROB Verlinde met enkele amateurs. Hij was ook zo’n enthousiaste man die leefde voor zijn vak en er bijna al zijn tijd in stak. 3

Rechts en links zien we de silhouetten van de zogenaamde brandkuilen Rechts en links zien we de silhouetten van de zogenaamde brandkuilen. Het zijn de voormalige haardplekken van de bewoners. Het is zeer waarschijnlijk dat ze het vuur aanstaken, zodra ze aankwamen en het dan niet meer lieten uitgaan, zolang ze er woonden. Het was namelijk een moeilijk werkje om een vuur aan te maken. Daardoor ontstond er natuurlijk wel een hele dikke laag houtskool en as. Hier wordt een proefgaatje gegraven. 4

De sporen van een langbedgraf (zie elders) 5

De diameter van het langbedgraf is ongeveer 4 meter De diameter van het langbedgraf is ongeveer 4 meter. Dit is de bovenkant. Het is het eerste jaar niet in zijn geheel afgegraven. Het volgende jaar kwam de rest te voorschijn. De totale opgraving heeft drie jaar geduurd. Alles werd zeer nauwkeurig opgemeten en ingetekend en na afloop werden de drie tekeningen zorgvuldig “aan elkaar geplakt”. 6

Dit is mogelijk de rand van de grafkuil 7

Hier is het al voor een deel afgegraven en glad afgeschaafd Hier is het al voor een deel afgegraven en glad afgeschaafd. Zodra dat gebeurd is, worden de contouren “omkrast”. Bij dat schaven, moet je goed luisteren. Kleine harde stukjes (steen) geven namelijk een apart geluidje. Zodra je dat hoort, kijk je wat het is en stop je het in een zakje. Alles gaat daar gewoon in en later wordt in het laboratorium? Gekeken wat het kan zijn. De vondst wordt ook aangetekend op de kaart. 8

Hier is alles aangekrast en is de bovenkant van het graf zichtbaar Hier is alles aangekrast en is de bovenkant van het graf zichtbaar. We dachten aanvankelijk dat dit alles was. Later ben ik met de graafmachine nog wat verder gaan graven (schavend) en zo ontdekte ik de contouren van nog 4 graven. 9

Eén van de graven met de brandplekken Eén van de graven met de brandplekken. De mensen moeten haast geweten hebben waar de graven lagen, want er is nergens een brandplek boven een graf aangelegd. We denken dat dit een soort basiskamp is geweest, van waaruit de mensen in de omgeving op zoek gingen naar voedsel. Hier zie je het schaven met de schep. 10

Hier is Willem Timmerman aan het schaven Hier is Willem Timmerman aan het schaven. Ook hij had veel belangstelling voor de archeologie en heeft zelf veel initiatieven genomen om tot de opgravingen te komen. Hier zijn 3 graven zichtbaar. 11

Hier is het graf voor de helft afgegraven Hier is het graf voor de helft afgegraven. Zo kun je in één blik, zowel (een deel van) de oppervlakte als de doorsnede overzien. Zo krijg je ook in de gaten dat het om een kuil gaat. 12

Hier is het graf voor de helft afgegraven Hier is het graf voor de helft afgegraven. Zo kun je in één blik, zowel (een deel van) de oppervlakte als de doorsnede overzien. Zo krijg je ook in de gaten dat het om een kuil gaat. 13

De rode grond is over de dode heen gestort De rode grond is over de dode heen gestort. De herkomst van de rode kleurstof (hematiet) is een raadsel, net zo goed als de betekenis er van. Zeker is wel dat ze de stof van elders hebben meegenomen en deze mogelijk ter plekke met zand hebben vermengd. Opmerkelijk is ook dat de rode stof totaal niet is uitgespoeld. Dat bleek overigens ook het geval met de overblijfselen van de doden. Je ziet er niets van terug, zelfs geen verkleuring in het zand, maar er wordt ter plekke wel een verhoogde concentratie fosfaat aangetroffen en dat wijst onmiskenbaar op de dode die daar ooit begraven is. 14

Dit is graf 93. Hier kwamen grafgiften tevoorschijn en dan wordt er nog voorzichtiger geschaafd, nu met een troffeltje. Er komen hier drie klopsteentjes te voorschijn. Ze zijn beschadigd en dat bewijst dat het gebruiksvoorwerpen zijn geweest. Bovendien zijn ze met opzet zo neergelegd. Ze worden ook wel gerölkeule of klopsteenhamer genoemd 15

Idem in dit graf hebben we een complete inventaris gevonden. 16

Hier vonden we sporen van een enorme bosbrand die er in die tijd in Noord – Europa moet hebben gewoed. De verkleuring wordt veroorzaakt door hele kleine stukjes houtskool. Met deze “pleister” wordt er een bodemmonster gemaakt. 17

Dit zijn bodemvondsten die naar de oudheidkamer zijn gegaan Dit zijn bodemvondsten die naar de oudheidkamer zijn gegaan. Ze hebben duidelijk in het rode zand gelegen. Bovenin is het mes van Tar te zien. Hij lag begraven in graf 12. 18

De grafgiften uit graf 93. het is heel merkwaardig dat er 3 van deze pijlschachtpolijsters in liggen. Een man had er namelijk maar twee nodig. In de platte kant zit namelijk een sleuf. Door nu twee stenen tegen elkaar aan te drukken, ontstond een ronde sleuf, waardoor de pijlschacht hen en weer werd getrokken waardoor hij mooi glad werd. Waarom dus een derde steen? Het antwoord zullen we nooit weten. 19

Graf met veel brandkuilen 20

Een veldtekening 21

Het begin 22

Een langbedgraf met 1 urn er in Een langbedgraf met 1 urn er in. De dode werd verbrand en de resten werden in een urn gestopt. Daarna wierp men er een ronde heuvel bovenop. Het kan zijn dat er meerdere urnen in het graf hebben gestaan, maar wij hebben ze niet gevonden. In de middeleeuwen is waarschijnlijk het bovenste deel van de heuvel al afgegraven en misschien zijn er toen wel urnen verloren gegaan. 23

Het voorbewerken van de grond met de graafmachine. 24

Dit zijn sporen van vroegmiddeleeuwse ontginningsgreppels Dit zijn sporen van vroegmiddeleeuwse ontginningsgreppels. Dit waren greppels die werden opgevuld met vruchtbare grond, zodat men daarin allerlei gewassen kon verbouwen. 25

idem 26

De cirkels zijn zogenaamde kringgreppels De cirkels zijn zogenaamde kringgreppels. Het zijn de resten van grafheuvels uit de Bronstijd. Ze zijn door de middeleeuwers verstoord met ontginningsgreppels. In het midden van het graf staat een urn. We hebben er in dit terrein tamelijk veel gevonden. 27

In 1975 was men bezig met de ruilverkaveling In 1975 was men bezig met de ruilverkaveling. Terwijl men bezig was met graven, zag mijn vader een urn uit de grond te voorschijn komen en werd het graven stil gelegd. Burgemeester Van Splunder kwam kijken en we konden hem overtuigen van het belang van nader onderzoek. Hij sprak de volgende woorden: “In naam van de koningin gelast ik u te stoppen”. Dit vormde de aanleiding voor de eerste opgraving. Toen kregen we ook de eerste brandplekken gezien. 28

Gered van de graafmachine: urn met crematieresten Gered van de graafmachine: urn met crematieresten. Er zijn er in totaal 23 gevonden. 29

De kleine urn was als een dekseltje bovenop de andere gelegd De kleine urn was als een dekseltje bovenop de andere gelegd. Let op de versiering. 30

Idem 31

Een bronzen scheermes, het handvat is er af, ook een grafgift. 32

Urn 33

De verzameling urnen. Eén urn was stuk en is met gips hersteld De verzameling urnen. Eén urn was stuk en is met gips hersteld. Je kunt dan duidelijk zien welke delen ontbraken. 34

Vuursteenvondsten, door mij gevonden tijdens het werk op het land Vuursteenvondsten, door mij gevonden tijdens het werk op het land. Wij vonden bij ons op de es wel opvallend veel vuursteen. We vermoeden dat dit komt, doordat er eeuwenlang heideplaggen als mest op de es zijn gegooid. De vuurstenen gebruiksvoorwerpen hebben daarin gezeten. De mensen waren vermoedelijk heel zuinig met deze voorwerpen, maar met name pijlpunten en voorwerpen die tijdens jacht of visvangst werden gebruikt, werden vaak verloren. 35

Ontginningsgreppels 36

De vondsten van de Hesselinkkamp 37

Schaapschopjes: Daarmee werden kluitjes naar afdwalende schapen gegooid. 38

Een grote zware middeleeuwse schep. 39

Het einde van de opgraving 40

Nog eens, een laatste graf met de tekeningen 41

En nu groeien er weer aardappels boven. 42