Persoonlijkheidspsychologie Persoonlijkheidsontwikkeling Docent: drs. Caroline Heijmans
Persoonlijkheidsontwikkeling © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 2
begint al heel vroeg © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 3
Harlow & Suami (1966, 1970) © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 4
Houding ouder Houding ouder Gedrag kind hechting autoritair Prikkelbaar; ruziezoekend afwijzend; geïrriteerd afwerend; vermijdend; minder gevoelig; afstandelijk onveilige hechting negeren paniek; angstig; vastklampend en overafhankelijk gedrag warmte; steun vrolijk; actief; sociaal vaardig; makkelijk troostbaar veilige hechting warmte; toegeeflijkheid agressief; impulsief; verwend © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 5
Ontwikkelingsgebieden motoriek sensoriek taal cognitie sociaal-emotionaliteit moraal Volgorde niet willekeurig. Motoriek en sensoriek – vrij basaal Interactie die hierbij ontstaat en leren van taal lijken voorwaarden of deelaspecten van cognitieve ontwikkeling Sociaal-emotionele vorming lijkt morele ontwikkeling te voeden Eenvoudig kinderspel helemaal achteraan omdat het alle ontwikkelingsgebieden raakt © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 6
Motorische ontwikkeling The visual cliff experiment (Gibson & Wall) Uitgebreid overzicht © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 7
Reflexen © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 8
Ontwikkeling van het tekenen 4 fasen van Luquet: Toevallig realisme achteraf betekenis toekennen aan gekrabbel Mislukt realisme details weergegeven maar nog niet vloeiend in een geheel (bijv. hoed ver boven hoofd) Verstandelijk realisme niet alleen wat hij ziet, maar ook wat hij weet (bijv. man opzij met twee ogen) Visueel realisme wat werkelijk vanuit één waarnemingspunt zichtbaar is © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 9
Taalontwikkeling Kritische fase! © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 10
Kritische fase © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 11
Cognitieve ontwikkeling Stadia Sensomotorisch stadium (0-2 jaar) Pre-operationeel stadium (2-7 jaar) Concrete operaties (7-12 jaar) Formele operaties (> 12 jaar) © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 12
① Sensomotorisch stadium (0-2) taal nog niet ontwikkeld (preverbaal) betekenissen verbonden met gelaatsuitdrukkingen, stem, gebaren, zintuigelijke indrukken woef © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 13
② Pre-operationeel stadium (2-7) gebruik van woorden (heel concreet) animistisch denken (‘een bloot ei’) fantastisch of fantasierijk denken (mooie kleren=koningskind) magische denken (‘geen snoepjes stelen = buurvrouw wordt beter’) egocentrisch denken (alleen vanuit eigen standpunt) © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 14
Conservatieprobleem © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 15
③ Stadium van de concrete operaties (7-12) beheersing van het conservatieprobleem beeldend denken (handelingen in gedachten) causaal denken © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 16
④ stadium van de formele operaties (>12 jaar) Abstract denken (schoonheid, liefde, waarheid, God etc.) Formeel denken begrippen als ‘waarschijnlijkheid’ en ‘mogelijkheid’ Hypothetisch denken verbanden en voorspellingen © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 17
Sociaal-emotionele ontwikkeling baby (0-1,5 jaar) peuter (1,5-4 jaar) kleuter (4-6 jaar) schoolkind (6-12 jaar) adolescent (12-22 jaar) Erikson: Centraal conflict bij iedere fase. Goed doorstaan of nadelige gevolgen overgehouden (angsten, afweer, fixaties, vervreemding? © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 18
① Baby (0-1,5 jaar) Basisvertrouwen in omgeving voeding, hygiëne, bescherming angst voor vreemden (8ste maand angst/eenkenningheid) scheidingsangst (12e maand – 6e jaar) Basisvertrouwen versus wantrouwen Centraal thema = hoop © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 19
② Peuter (1,5-4 jaar) Toename onafhankelijkheid zelf lopen, bewegen, eten, praten zindelijk worden koppigheidsfase, nee-zegperiode Autonomie versus onderworpenheid Centraal thema: wil © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 20
③ Kleuter (4-6 jaar) Begin socialiseringsproces gevoelig voor waarden en normen in het gezin minder egocentrische opstelling belangstelling leeftijdsgenootjes delen van aandacht en liefde Initiatief versus schuld Centraal thema: doel © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 21
④ Schoolkind (6-12 jaar) Competitie schoolprestatie, krachtmeting coöperatie erbij willen horen, boezemvriend(in) Vlijt versus minderwaardigheid Centraal thema: competentie © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 22
⑤ Adolescent (12-22 jaar) omgaan met seksualiteit identiteitsvorming losmaking ouderlijk gezin ingroeien in maatschappij Vroege adolescentie: door omgeving tegengewerkt? Onzeker Late adolescentie: jezelf vinden en verliezen in anderen. Persoonlijke wensen/behoeften herkend? -> contact Zo niet: buitenstaander Vroege adolescentie: Identiteit versus identiteitsverwarring Centraal thema: trouw Late adolescentie: Intimiteit versus geïsoleerdheid Centraal thema: liefde © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 23
⑥ jong volwassene (22-40 jaar) verfijning van interpersoonlijke vaardigheden vorming vaste relaties liefdesrelatie neemt toe flexibiliteit Gescheiden werken, huishouden samen delen. Kan de volwassene voor anderen zorgen of denkt hij alleen aan zichzelf? Vrijgevigheid versus bezitterigheid Centraal thema: zorg © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 24
⑦ middelbaar volwassene (40-60 jaar) bestemming gevonden bezinning over leven belangstelling overstijgt eigen gezin en werkkring Midlife crisis Overgang Tweede geboorte (Jung) Integriteit versus wanhoop Centraal thema: wijsheid © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 25
⑧ Oud volwassene(> 60 jaar) loslaten van werk afname lichamelijke prestaties dood naasten toename inzich algemeen belang Integriteit versus wanhoop Centraal thema: wijsheid © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 26
Morele ontwikkeling 3 niveaus en 6 fasen Kohlberg © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 27
Kohlbergs niveaus en fasen © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 28
Onderzoek van Kohlberg (1963) © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 29
Het Heinz dilemma © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 30
Functies van spel lichamelijke en motorische ontwikkeling intellectuele ontwikkeling sociale ontwikkeling emotionele ontwikkeling © drs. Caroline Heijmans | heijmans@ator-opleidingen.nl 31