Het laatste lid en de nieuwste lichting Paul Schnabel Sociaal en Cultureel Planbureau & Universiteit Utrecht Hilversum,

Nederland verenigingsland e eeuw: rederijkers, schutters, academies, maatschappijen 19 e eeuw:politieke partijen, vakbonden, beroepsverenigingen, muziekgezelschappen, sportverenigingen, vrouwenverenigingen, Rode Kruis 20 e eeuw: verzuiling, omroepen, goede doelen organisaties, branche organisaties

Traditionele verenigingsstructuur Leden in dienst van een doel Bundeling van krachten Hiërarchische structuur, formele regels Vrijwilligerswerk, contributies Veel verplichtingen, senioriteit (Inter)nationale koepels

Lidmaatschap van organisaties, 18 jr. en ouder, 1991 (100), 2003 Ideële organisaties (12%)67 -Politieke partij (4%)67 -Maatschappelijke organisatie (9%)64 Belangenorganisaties (22%)85 -werknemers/-gevers (17%)94 Recreatieve organisaties (39%) -Sport (29%)94 -Zang/muziek/toneel (7%)78 -Hobby (5%)63 -Vrouwenvereniging (4%)57 -Jeugdvereniging, scouting67 Geen organisatie (46%) 115 Natuur/milieuorganisatie (22%)

Leden die ook vrijwilligerswerk doen, 2003 Totaal Nl-se bevolking 37% (2004) Politieke partij19%29% Werkn./werkg.13 7 Sportvereniging4438 Zang, muziek, toneel5149

Grote maatschappelijke ontwikkelingen ook in het verenigingsleven merkbaar Individualisering – keuzevrijheid Informalisering – ‘community light’ Informatisering – virtual communities Internationalisering – nieuwe vormen, nieuwe thema’s Intensivering – druk, leuk, enerverend

Het drukke leven en de volle agenda ‘Iedereen doet mee’ (Balkenende IV) Arbeid (M/V) – huishouden/opvoeding/zorg – vrije tijd/sport – vrijwilligerswerk ‘Spitsuur van het leven’ of ‘vitale senioren’? Meer contact, minder binding, geen gebondenheid

Grote verliezers De kerken De politieke partijen De omroepen * De verzuiling De vrouwen (emancipatie)

Grote winnaars De sporten De consumenten De natuur / het milieu De internationale hulp De zorg De ouderen

Opvallende nieuwkomers Lotgenotenorganisaties (patiënten, familieleden) Serviceorganisaties (Rotary, Lions,…) ‘Shirtreclameclubjes’ Professionals met leden School/straat/buurt

Meer ‘one issue’ zonder eigen belang Meer donateur dan lid Maar ook: uitsluitend direct actief Meer autochtoon dan allochtoon Meer incidenteel dan structureel

Verenigingen Ideëel Dienstverlenend Organiserend Faciliterend Servicebiedend Belangenbehartigend

De vereniging en Sociale cohesie Bonding & bridging Sociale in- en uitsluiting ‘Civil society’

‘De koepel’ Van wetgever tot dienstverlener Van verplicht naar vrijwillig Van status tot standaard

Is de stichting de toekomst van de vereniging?