Globale planning Les 1: namen en eigenschappen van de planeten (1 t/m 6) Les 2: eigenschappen van de planeten (7 t/m 10) Les 3: maten in ons zonnestelsel (11 t/m 18, niet 15b, 19 alleen voor VWO) Les 4: reizen in ons zonnestelsel (20 t/m 23) Les 5: leven op Aarde (24 t/m 26) Les 6: water en warmte (27 t/m 29) Les 7: zuurstof en koolstofdioxide (30 t/m 37)

B Leven, paragraaf 1, Leven op Aarde

Mars Is er leven op Pluto Kun je dansen op de maan Is er een plaats tussen de sterren waar ik heen kan gaan.. Maanmannetjes Marsmannetjes.. http://www.imdb.com/video/screenplay/vi2509177 369/

bewijs? Hoewel er nog nooit bewijs is gevonden voor leven buiten de Aarde, zou het best mogelijk kunnen zijn dat.. http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20051031_aard e01

Leven op Aarde Water en de atmosfeer..

De atmosfeer Beschermt ons tegen kosmische straling Tegen UV straling Tegen allerlei deeltjes die door het heelal vliegen (een vallende ster is een meteoriet die verdampt in de dampkring) Poollicht (geladen deeltjes van de Zon die door het magnetisch veld van de Aarde worden omgebogen

aardmagneetveld

Voorwaarden om te kunnen leven http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060208_da mpkring01 Vraag 26 maken eerste P-vraag niet Tweede P-vraag over de hoeveelheid land die wij beschikbaar hebben wel

B Leven, paragraaf 2 water en warmte http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060209_kri ngloop01

Hydrologische kringloop Water kringloop (hydrologische kringloop)

Water is nodig Om in te leven (voor de vissen die voor ons voedsel zijn) Bij de opbouw van leven, sommige planten hebben het nodig voor de fotosynthese Wij bestaan zelf voor 60% uit water Fruit, groente bestaat voor groot deel uit water

Demoproef 1 Water zonder atmosfeer De lucht wordt weggezogen Water gebeurt er? Na korte tijd gaat het water verdampen Conclusie: water kan niet bestaan zonder atmosfeer (vandaar dat er geen water is op de maan)

Demoproef 2, zon verwarmt de Aarde Een sterke gloeilamp wordt op korte afstand gezet van twee bakjes water met dezelfde begintemperatuur. Het ene bakje is opgesloten in een bekerglas met deksel, zal er na 15 minuten verschil zijn in temperatuur? De temperatuur van beide is gestegen, maar die van het water opgesloten in het bekerglas veel meer Met een beschermende luchtlaag houd je warmte vast

Demoproef 3 Weer dezelfde gloeilamp, een bakje vlak bij, een bakje water vijf maal zo ver weg..waar zal het het warmst zijn? De temperatuur van het bakje water dicht bij de gloeilamp is wat gestegen, verder weg niet of nauwelijks.. Op grotere afstand heeft de zon steeds minder invloed op de temperatuur Maak opgave 29 (gebruik gegevens uit vraag 11)

B Leven, paragraaf 3 zuurstof en koolstofdioxide Ademhalen..wij gebruiken zuurstof en ademen koolstofdioxide uit Planten doen het net andersom..zij gebruiken koolstofdioxide en ‘ademen’ zuurstof uit Fotosynthese! Demoproef 4 doen we niet.. Maak wel opgave 31

Van zuurstof naar koolstofgas.. http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20021104_ade mhaling03 Maak nu opgave 32, kies uit A of B

Koolstofdioxide..

broeikasgas CO2 is een broeikasgas, net als… Methaan, CFK’s, waterdamp Het houdt dus warmte vast Komt vrij bij verbranden fossiele brandstoffen zoals aardolie, steenkool en aardgas Het is goed, planten hebben het nodig, het maakt onze planeet leefbaar

Maar teveel CO2.. Is niet goed

Is Venus ons voorbeeld? 464 ˚C

Dus we moeten uitstoot CO2 beperken.. Opslag in de ondergrond Geen aardolie en steenkool meer gebruiken Zeewater kan het opnemen Olivijn.. .. Maak opgave 36 en 37

Wat weten we nu? We kennen nu de zon met haar 8 planeten We weten een beetje hoe deze planeten eruit zien.. We weten waarom er leven is op Aarde, en niet op de andere planeten We kunnen werken met grote getallen We hebben nog een keer gewerkt met de verhoudingstabellen Heb je nog vragen?