Het Romeinse Rijk

Alle wegen leiden naar Rome

De Romeinse Tegenstanders Leger andere volken De Romeinse Tegenstanders

Het Romeinse Leger Op Zee

Rome

Friezen De bewoners van Noordwest-Nederland werden door de Romeinen Frisii genoemd. Romeinse schrijvers hebben hun woongebied met de moerassen en terpen beschreven. Ze werden in het begin van de eerste eeuw na Christus onderworpen maar kwamen al snel in opstand. In 47 verliet de Romeinse generaal Corbulo hun gebied en sindsdien waren ze onafhankelijk. Toch onderhielden ze nauwe contacten met de Romeinen. Ze vochten in hun legers en dreven handel met ze. In de terpen en in Noord-Holland, maar ook op andere plaatsen in het 'vrije' deel van Nederland zijn Romeinse voorwerpen gevonden.

Godsdienst Over het geloof van de prehistorische bewoners van Nederland is niet veel bekend. Doordat de Romeinen de namen van de inheemse goden opschreven en doordat de inheemse bewoners hun godsdienst 'mengden' met de Romeinse, weten we iets van de godenwereld in die tijd. Het lijken meestal goden van vruchtbaarheid, geluk en oorlog te zijn geweest, of van rivieren en beken. De belangrijkste god van de Bataven heette Magusanus. Hij werd gelijk gesteld met de Romeinse halfgod Hercules. Nehalennia was een plaatselijke godin uit Zeeland die door schippers en handelaars werd vereerd. boven: In 1920 zijn in Nijmegen twee tempeltjes uit de Romeinse tijd opgegraven. Dit soort tempels kwam in onze streken vaker voor: een vierkant gebouwtje met een zuilengalerij er omheen. (Tekening: Bob Brobbel) onder: Op dit altaar, dat is gevonden bij Vechten, staat een Latijnse tekst maar het is gewijd aan een godin die in België werd vereerd, Viradecdis. (Foto: Rijksmuseum van Oudheden)

boven: Een in Romeinse stijl gemaakt altaar met een Latijnse tekst gewijd aan de Germaanse godin Hurstgre. (Foto: Henk Brandsen) onder: De Romeinse cultuur beïnvloedde de plaatselijke bevolking op allerlei manieren. Een grote boerderij die in 1967 bij Rijswijk in Zuid-Holland werd opgegraven, is daar een voorbeeld van. Deze gereconstrueerde boerderij heeft een 'Romeinse' stenen voorgevel en achterhuis maar het hoofdgebouw is op de oude manier gebouwd. (Foto: Vereniging voor Archeologische Experimenten en Educatie)

Bataven De belangrijkste bevolkingsgroep in Nederland werd door de Romeinen Batavi genoemd. Waarschijnlijk waren de Bataven krijgers uit Midden-Duitsland die met Romeinse toestemming naar het noorden waren getrokken Daar werden ze aan het eind van de eerste eeuw voor Christus de leiders van de bevolking van het Brabants-Gelderse rivierengebied. Die hele bevolking werd sindsdien Bataven genoemd. Het waren bondgenoten van de Romeinen die werden gewaardeerd vooral om hun goede ruiters. Alleen tijdens de Bataafse opstand stonden Bataven en Romeinen tegenover elkaar. Hun hoofdstad was Nijmegen. boven: De Bataven stonden bij de Romeinen bekend als goede zwemmers. Er is een verslag hoe Bataafse hulpsoldaten gewapend en met hun paarden een rivier overstoken. (Tekening: Kelvin Wilson) onder: De Bataven dienden in de persoonlijke lijfwacht van de Romeinse keizers. Dit is de grafsteen van een Bataafse soldaat die in Rome werd begraven. (Foto: Museum Het Valkhof)

Bataafse opstand In het jaar 69 kwamen Bataafse soldaten in Romeinse dienst in opstand tegen het Romeinse bestuur. Hun aanvoerder was Julius Civilis, een Bataafs edelman die officier in het leger was. Eerst had de opstand groot succes en werden veel castella langs de Rijn verwoest, maar in 70 werd Civilis door Romeinse troepen verslagen. Bataafse opstand In het jaar 69 kwamen Bataafse soldaten in Romeinse dienst in opstand tegen het Romeinse bestuur. Hun aanvoerder was Julius Civilis, een Bataafs edelman die officier in het leger was. Eerst had de opstand groot succes en werden veel castella langs de Rijn verwoest, maar in 70 werd Civilis door Romeinse troepen verslagen. Bataafse krijgers verzamelen zich na een gevecht met Romeinse troepen. (Tekening: Kelvin Wilson)

Omstreeks 270 maakten Germaanse invallen een einde aan de 'Romeinse vrede'. Steden, villa's en forten werden verlaten. Maar het duurde tot ongeveer 400 voordat het Romeinse leger voorgoed uit Nederland vertrok.

Voorburg Tussen 70 en 270 lag hier een kleine stad, de hoofdplaats van het district van de Cananefaten. De sporen van dit stadje, dat Forum Hadriani heette, zijn in de negentiende en twintigste eeuw voor een deel opgegraven. boven: Maquette van de hoofdstraat van Romeins Voorburg. (Foto: Museum Swaensteyn) onder: Tussen 1827 en 1834 groef de Leidse archeoloog Reuvens (midden, met hoge hoed) een deel van het Romeinse stadje Forum Hadriani bij Voorburg op. (Tekening: Rijksmuseum van Oudheden)

Cuijk Bij een castellum aan de Maas, dat Ceuclum heette, werd in de vierde eeuw een grote stenen brug over de rivier gebouwd. Omstreeks 1990 werden resten ervan door duikers onderzocht. boven: Reconstructietekening van de vierde-eeuwse Romeinse brug die tussen Cuijk en Mook over de Maas lag. Het houten brugdek lag op zware stenen pijlers. (Tekening: ArcheoLogic Solutions) onder: Uit de Maas bij Cuijk zijn tientallen van deze zware palen opgedoken. Ze hadden ijzeren punten en waren in de rivierbodem geheid om de stenen brugpijlers te dragen. (Foto: ArcheoLogic Solutions)

Cananefaten Een stam die woonde in de huidige provincie Zuid-Holland en in het begin van de eerste eeuw door de Romeinen werd onderworpen. Ze kwamen af en toe in opstand tegen het Romeinse bestuur maar leverden ook soldaten aan het leger. Ze worden ook wel Canninefaten genoemd. Cananefaten Een stam die woonde in de huidige provincie Zuid-Holland en in het begin van de eerste eeuw door de Romeinen werd onderworpen. Ze kwamen af en toe in opstand tegen het Romeinse bestuur maar leverden ook soldaten aan het leger. Ze worden ook wel Canninefaten genoemd. Grafsteen van Adiutor, een ruiter van het Eerste Cananefaten-regiment, die is gestorven is in Algerije. Waarschijnlijk was hij uit die streken afkomstig en niet uit Zuid-Holland. (Tekening: Kelvin Wilson)

Nijmegen Nijmegen was de eerste en grootste Romeinse stad in ons land. De Bataven hadden er hun eigen hoofdplaats gehad en de eerste Romeinse legers in ons land hadden er hun hoofdkwartier ingericht. Na de Bataafse opstand in de jaren 69-70 richtten de Romeinen er een nieuwe stad op. Het werd de hoofdstad van het 'Bataafse district'. Er kwam ook een grote legerplaats te liggen van het Tiende Legioen. Dat maakte van Nijmegen of Noviomagus, Keltisch-Bataafs voor 'Nieuwe Markt', een welvarende plaats. Er lagen tempels en een theater. In de tweede eeuw telde Nijmegen ongeveer 5000 inwoners. In de vierde eeuw werd de stad bijna helemaal verlaten. boven: In Nijmegen lag het hoofdkwartier van het Romeinse leger in ons land. (Tekening: Kelvin Wilson) onder: Een groep glazen flessen, door de nabestaanden neergezet in het graf van een rijke inwoner van Romeins Nijmegen en meer dan 1800 jaar later opgegraven. (Foto: Museum Het Valkhof)

Legioen De kern van het Romeinse leger bestond uit meer dan twintig legioenen, legereenheden van ongeveer vijfduizend man sterk. In de legioenen vochten goed getrainde beroepssoldaten. Tussen 71 en 104 was in Nijmegen het Tiende Legioen gelegerd. In Nederland proberen leden van de Stichting Gemina Project, genoemd naar het Tiende Legioen dat de bijnaam 'Gemina' had, Romeinse wapens, uitrustingsstukken en gevechtstactieken uit. (Foto: Stichting Gemina Project)