Monitoring vegetatie Lauwersmeer ivm bodemdaling door gaswinning 11 april 2012 Ronald Bakker, René Buijs, Wout Bijkerk

Monitoring vegetatie Lauwersmeer ivm bodemdaling door gaswinning Opbouw presentatie Effectketens en onderzoeksvragen Per onderdeel: werkwijze & resultaten tot nu Gebruikte statistiek en onderdelen 2012

Vragen Is er een trend aanwezig in de vegetatieontwikkeling? 3 Is er een trend aanwezig in de vegetatieontwikkeling? Is deze trend te herleiden tot bodemdaling, via tussenstappen in de effectketens? Leidt deze trend tot een afname in kwaliteit of omvang van waardevolle vegetaties?

Grondwater-regime (GxG) Conceptueel model 4 Vegetatie (-indicatoren) Grondwater-regime (GxG) Bodem Org. Stof Kalkgehalte Zoutgehalte Grondwater- stroming (kwel) Inundatie (frequentie, duur) Neerslag & verdamping Meerpeil Maaiveld-hoogte Bodemdaling Maaiveld-hoogte 2007

Grondwater - werkwijze 5 Grondwaterstand: 17 waarvan 6 SBB buizen, grotendeels met 2 filters (continue) Veelal 2 tot 3 buizen per pq-raai Grondwaterkwaliteit start zomer en najaar (2008, 2010, 2012) EGV pH macro-ionen (HCO3, Cl, SO4, Na, K, Ca) Mg CO2

Peil oppervlaktewater - werkwijze 6 Data Noorderzijlvest: Sluizen Lauwersoog Brug Zoutkamp Eigen meetpunten Bantswal De Rug Zuidelijke lob

Grondwaterstand - resultaten 7 Grondwaterregime best verklaard door: Neerslag en evaporatie Toevoegen meerpeil  zelden beter model Toevoegen meerpeil + lineaire trend : iets beter model bij: 2 van de 6 buizen Bantswal 2 van de 3 buizen Juffouw Alie Vooralsnog geen indicatie van effect bodemdaling op grondwaterregime

Grondwaterstand - resultaten 8 Vlak peilverloop Zakt diep weg in zomer Figuur: Ru5 Overstromings- grasland met Aardbeiklaver Maaiveld op 0,04 m -NAP

Grondwaterkwaliteit - resultaten 9 2010 verschilt weinig van 2008 Chloride in 2010 iets hoger, niet sign.

Bodem - werkwijze Toplaag (2008, 2012: 26 pq-locaties): 10 Toplaag (2008, 2012: 26 pq-locaties): pH NaCl % organische stof Basenverzadiging Profielen (2007, 2012: 11 buislocaties) Kalkprofiel Zoutprofiel

Vegetatie - werkwijze Vegetatiestructuur Vegetatieveranderingen 11 Vegetatiestructuur Integrale kartering structuurtypen (2008, 2012) Effect successie en beheer Vegetatieveranderingen PQ-meetnet: totaal 92 pq’s op 46 locaties (jaarlijks, 2007 t/m 2012) Veranderingen plantensoorten op locatie Transectkartering: 5 transecten (2008, 2012) Verschuivingen in ruimtelijke vegetatiepatronen

PQ-meetnet 12

PQ-meetnet 13 Verdeling over initiële vegetatie en bodemdalingsklasse (tot 2040)

PQ-meetnet Indicatoren vegetatie Totale bedekking duinvalleisoorten 14 Indicatoren vegetatie Totale bedekking duinvalleisoorten Totale bedekking kweldersoorten Bedekking Kruipwilg Bedekking Duinriet Scores op assen ordinatieplots

PQ-meetnet - resultaten 15 Opvallende veranderingen in bedekking Toename kweldersoorten (p<0,01; effect 0,04%/jr) Toename Kruipwilg in duinvalleivegetaties (n.s.) Afname Duinriet (n.s.)

PQ-meetnet - resultaten 16 Kweldersoorten Zilte rus erg bepalend Verschil per locatie Mate van verandering niet bepaald door initieel vegetatietype

PQ-meetnet - statistiek 17 Linear Mixed Effect Model Bedekking ~ jaar (fixed) + vegtype (random) Random intercept (random variatie snijpunt y-as) Random slope (random variatie  snijpunt y-as en richtingscoëfficient) Bedekking Arcsinus-wortel getransformeerd Alleen pq-locaties waarin een soortsgroep op enig moment voorkomt Modelselectie obv AIC

PQ-meetnet - statistiek 18 Voor eindrapportage (lineaire) verandering in de vegetatie? Correctie voor: Initieel vegetatietype (random) Dalingsklasse (3 klassen) Als effect aanwezig  nadere analyse/integratie Naast soortgroepen ook scores ordinatie-assen

PQ-meetnet - statistiek 19 Lastige punten Dalingsklassen Maaiveldhoogte pq Nauwkeurigheid (± 3 cm) Maaiveldhoogte <-> diepe bodemdaling Veranderingen in beheer (veebezetting)

Monitoring vegetatie Lauwersmeer ivm bodemdaling door gaswinning 11 april 2012 Ronald Bakker, René Buijs, Wout Bijkerk

PQ-meetnet - statistiek 21 Linear Mixed Effect Model Random intercept (random variatie  snijpunt y-as) model_mixedZp2b<-lme(ASKweldersoorten~Opn_Jaar, random=~1|Vegtype_InstJr/Pqlocatie, control=list(maxIter=200, msMaxIter=200, niterEM=50, msVerbose = TRUE)) Random slope (random variatie  snijpunt y-as en richtingscoëfficient) model_mixedZp2a<-lme(ASKweldersoorten~Opn_Jaar, random=~Opn_Jaar|Vegtype_InstJr/Pqlocatie, control=list(maxIter=200, msMaxIter=200, niterEM=50, msVerbose = TRUE))

Uitgangspunten (wat) Richten op waardevolle vegetaties met 22 Richten op waardevolle vegetaties met Kalkminnende vegetaties met Parnassia, Moeraswespenorchis, Knopbies (Knopbiesverbond) Zilte pioniervegetaties met Zeekraal, Kweldergras, Schorrenkruid Overstromingsgraslanden met Aardbeiklaver en Zilte rus

Resultaten 2008 23

Resultaten 2008 24

Resultaten 2008 Bodembemonstering opnieuw Ook toplaag niet ontkalkt 25 Bodembemonstering opnieuw Ook toplaag niet ontkalkt Geringe verschillen org stof tussen de vegetatietypen

DCA plot 2007 en 2008 26

Vegetatieveranderingen t.g.v. bodemdaling 27 Directe benadering met multipele regressie werkt niet bij 1 lineaire factor en aantal andere deels oscillerende factoren Terugvoorspellen bodemdaling ahv vegetatieveranderingen? Lastig: tijdsspanne tussen bodemdaling en meetbaar effect in vegetatie Deductief