Geheugen Vandaag: Hoofdstuk 6: Opslaan (acquisition / encoding) 10 september: Hoofdstuk 7: Onthouden (retention / consolidation / storage) 17 september: Hoofdstuk 8: Terugzoeken (retrieval)

Overzicht dit college Beroemde geheugenmodellen Power law of learning Elaboratie: generation effect Priming Chunking Onthouden van sensorische versus semantische informatie

Nieuws: 3 september 2007 Wereldrecord voor geheugen Brit MANAMAH - Een Brit heeft tijdens de geheugenwereldkampioenschappen in Bahrein aan de Perzische Golf een wereldrecord gevestigd. Ben Pridmore kon na dertig minuten een langere binaire code (bijvoorbeeld 0101100101) onthouden dan ooit iemand voor hem: 4140 nullen en enen gaf hij in de correcte volgorde weer.

Atkinson & Shiffrin (1968) Dual-memory theory

ROOS

ZOON

BLOEM

DOOS

NARCIS

VENT

HAAS

MAN

KRENT

NIEUW

ROZIJN

LEEUW

TULP

TIJGER

HULP

BEER

Atkinson & Shiffrin (1968) Evidentie: recency effect primacy effect Korte-termijngeheugen: Acoustisch Lange-termijngeheugen: Semantisch Recency effect: vooral bij rijmwoorden aan het eind van de lijst met woorden (korte-termijngeheugen, vooral sensorisch) Primacy effect: vooral bij synoniemen aan het begin (lange-termijngeheugen, dingen die een zinvolle betekenis hebben worden hierin opgeslagen)

Atkinson & Shiffrin (1968) Helaas, het model heeft toch afgedaan Het onderscheid tussen het korte- en langetermijngeheugen is niet goed te maken

ABC

ZPM

KLM

ODG

NXG

RTL

BMW

QYP

SZP

SVP

GCN

KPN

JZM

IBM

LNS

SBS

Baddeley (1986) Werkgeheugen Baddeley spreekt liever van werkgeheugen dan van korte-termijngeheugen In de phonological loop vindt de rehearsal van verbale informatie plaats Informatie hoeft niet eerst door de phonological loop (verschil met korte-termijngeheugen uit het Atkinson & Shiffrin model) Het visuo-spatial sketchpad is voor de rehearsal van visueel-spatiele informatie

BOS

KAR

PEN

ROK

GIL

DEPARTEMENT

TENTOONSTELLING

ROUTEBESCHRIJVING

FLESOPENER

BERGBEKLIMMER

Baddeley (1986) In the phonological loop kan verbale informatie 2 sec. worden vastgehouden

Baddeley (1986) Visuo-spatial sketchpad Brooks matrix: Spatial information: In the starting square put a 1 In the next square to the right put a 2 Etc. 1 2 3 4 5 6

Baddeley (1986) Visuo-spatial sketchpad Brooks matrix: Non-spatial information: In the starting square put a 1 In the next square to the quick put a 2 Etc. 1

Baddeley (1986) Visuo-spatial sketchpad 1 2 3 4 5 6 Brooks matrix: Proefpersonen kunnen 8 spatiële zinnen onthouden; slechts 5 nonsense zinnen

Baddeley (1986) Zijn de phonological loop en het visuo-spatial sketchpad twee verschillende mechanismen? Onderzoek van Hanley et al (1991): Patient met hersenbeschadiging in de rechterhelft Hanley et al (1991). Impairment of visuo-spatail sketch pad. The Quarterly Journal of Experimental Psychology, 43A(1), 101-125.

Visuo-spatiële tests Brooks matrix: Patient scoort beter op de nonsense zinnen dan op de spatiele zinnen Corsi blokken: proefleider legt blokken in bepaalde volgorde; proefpersoon reproduceert deze volgorde Patient scoort slecht Geheugen voor gezichten:

Phonological loop test Fonologische gelijkheid: Geheugen voor B C D G P T V Fonologische ongelijkheid: Geheugen voor H J L R S Y Z Patient scoort goed, met name op geheugen voor letters met fonologische gelijkheid

Baddeley (2000)

Baddeley (2000) Episodic buffer: Tijdelijke opslag van informatie van verschillende bronnen waarbij een integratie wordt gemaakt om een goede episodische representatie te verkrijgen Episodic memory refers to the memory of events, times, places, associated emotions, and other conception-based knowledge in relation to an experience.

Overzicht dit college Beroemde geheugenmodellen Power law of learning Elaboratie: generation effect Priming Chunking Onthouden van sensorische versus semantische informatie

Power law of learning Power law of practice: Knopjes drukken Achteruit lezen van tekst Sigaren rollen Wiskundige bewijzen leveren Gereedschap maken Boeken schrijven

Power law of learning

Power law of learning In de data zit een power trend Hoe kom je erachter dat je data een power trend laten zien? Doe een log-log transformatie

Log-log transformatie Veronderstel een power functie: y = a x b Neem het logaritme van beide zijden van de vergelijking: log(y) = log (a) + b log(x) [want log ax = log a + log x, en log (x)b = b log (x)]

Log-log transformatie Nu vervangen we log(y) door Y, log (a) door A en log(x) door X: Y = A + b X Dit is een lineaire functie. Linaire functies zijn gemakkelijk te herkennen.

Verschil powerfunctie en exponentiële functie Powerfunctie: y = a x b Met x en y als variabelen, en a en b als constanten Exponentiële functie: y = a c bx Met x en y als variabelen, en a, b en c als constanten

Waarom is een powerfunctie interessant? Belangrijke eigenschap: Negatieve acceleratie = iedere eenheid van oefening leidt tot steeds kleiner wordende verbetering in prestatie “Law of diminishing returns” Oefening zal de sterkte van een herinnering vergroten, maar met steeds mindere hoeveelheden

Overzicht dit college Beroemde geheugenmodellen Power law of learning Elaboratie: generation effect Priming Chunking Onthouden van sensorische versus semantische informatie

Elaboratie: generation effect Onthouden gaat gemakkelijker als de proefpersoon actief met de stof bezig is Bekend voorbeeld: generation effect Klassieker: Slamecka & Graf (1978) Pagina 198-199

Elaboratie: generation effect Slamecka & Graf (1978) Lees-conditie: woordparen, bijv. sea-ocean, save-cave Genereer-conditie: bedenk zelf een synoniem of rijmwoord Pagina 198-199

Elaboratie: generation effect Bertsch et al (2007) Meta-analyse: 86 studies Groot verschil tussen genereren en lezen (halve standaarddeviatie) Pagina 198-199

Elaboratie: generation effect 1. Lexicale-activatie-hypothese Bij het genereren van een woord zoekt een proefpersoon zijn semantisch geheugen af Semantisch geheugen = geheugen van begrippen en kennis (inhoud) Crutcher & Healy (1989 Bij het genereren van een woord zoekt een proefpersoon zijn semantische geheugen af - dit activeert gerelateerde semantische kenmerken die later als “retrieval cue” worden gebruikt

Elaboratie: generation effect 2. “Cognitive effort”-hypothese Het genereren van een woord vereist meer cognitieve processen dan alleen het lezen van een woord Crutcher & Healy (1989 Bij het genereren van een woord zoekt een proefpersoon zijn semantische geheugen af - dit activeert gerelateerde semantische kenmerken die later als “retrieval cue” worden gebruikt

Elaboratie: generation effect Evidentie: volgens de lexicale- activatie-hypothese zou het generation-effect alleen optreden bij woorden met een betekenis McElroy & Slamecka (1982) Crutcher & Healy (1989) Bij het genereren van een woord zoekt een proefpersoon zijn semantische geheugen af - dit activeert gerelateerde semantische kenmerken die later als “retrieval cue” worden gebruikt

Elaboratie: generation effect McElroy & Slamecka (1982) 4 condities: lezen versus genereren woorden versus non-woorden non-woorden: achterstevoren geschreven: blik - kilb Crutcher & Healy (1989) Bij het genereren van een woord zoekt een proefpersoon zijn semantische geheugen af - dit activeert gerelateerde semantische kenmerken die later als “retrieval cue” worden gebruikt

Elaboratie: generation effect McElroy & Slamecka (1982) Generation effect werd alleen gevonden voor woorden, niet voor non-woorden Crutcher & Healy (1989) Bij het genereren van een woord zoekt een proefpersoon zijn semantische geheugen af - dit activeert gerelateerde semantische kenmerken die later als “retrieval cue” worden gebruikt

Elaboratie: generation effect Crutcher & Healy (1989) Vier condities: 1) Lees: 6 x 8 = 48 2) Reken zelf uit: 6 x 8 = ? 3) Met rekenmachine: 6 x 8 = ? 4) Check zelf antwoord: 6 x 8 = 48 Per conditie vijf sommen Crutcher & Healy (1989) Bij het genereren van een woord zoekt een proefpersoon zijn semantische geheugen af - dit activeert gerelateerde semantische kenmerken die later als “retrieval cue” worden gebruikt

Elaboratie: generation effect Crutcher & Healy (1989) Vier condities: Herinnerd 1) Lees: 38% 2) Reken zelf uit: 68% 3) Met rekenmachine: 42% 4) Check zelf antwoord: 68% Dus niet het genereren zelf, maar cognitieve operaties verbeteren geheugen Crutcher & Healy (1989) Bij het genereren van een woord zoekt een proefpersoon zijn semantische geheugen af - dit activeert gerelateerde semantische kenmerken die later als “retrieval cue” worden gebruikt

Overzicht dit college Beroemde geheugenmodellen Power law of learning Elaboratie: generation effect Priming Chunking Onthouden van sensorische versus semantische informatie Crutcher & Healy (1989) Bij het genereren van een woord zoekt een proefpersoon zijn semantische geheugen af - dit activeert gerelateerde semantische kenmerken die later als “retrieval cue” worden gebruikt

Priming Is deze letterreeks een woord of niet? plam Overgang hierheen is niet duidelijk: waar komt lexicale decisie ineens vandaan? Wat is het belang van deze taak, nut, toepassingen? Taak: zo snel mogelijk ja of nee drukken

Priming Is deze letterreeks een woord of niet? fiets

Priming Is deze letterreeks een woord of niet? xxxxx wiel fiets Bij priming wordt de cue gebruikt om de info weer op te roepen, dat kan dus ook onbewust. Ook door spreiding van activatie tussen geheugensporen.

Priming wiel xxxxxx fiets Doordat je wiel hebt gezien ben je sneller in het herkennen van fiets De letters xxxxxx worden gebruikt als maskering om te voorkomen dat je woord echt herkent Nut: onderzoeken van het lexicon en de relaties tussen woorden Ook: ortografische priming: wiel en ziel Bij amnesie patienten (Korsakoff’s bijvoorbeeld) is de maskering niet nodig: ze hebben geen korte termijn geheugen; toch zie je wel de effecten.

Method - Study 1 (Karlijn Massar, Groningen) Subliminal priming (17 ms) with words related to physical attractiveness or social dominance Words used: Attractiveness: sexy, slender, beautiful, pretty Social Dominance: tough, money, success, power Every word was preceded by third-person personal pronoun (he or she)

Method Study 1 Under the pretext of an ‘association task’: ”Please indicate as quickly as possible whether these two words are related to each other.” HOUSE

Method Study 1 Under the pretext of an ‘association task’: ”Please indicate as quickly as possible whether these two words are related to each other.” SHE

Method Study 1 Under the pretext of an ‘association task’: ”Please indicate as quickly as possible whether these two words are related to each other.” PRETTY

Method Study 1 Under the pretext of an ‘association task’: ”Please indicate as quickly as possible whether these two words are related to each other.” TREE

Method study 1 After the task, participants read a scenario (male version): “You are at a party with your girlfriend and you see an unfamiliar boy flirting with her. You notice that she appears to enjoy this and responds to it, and that she is also flirting with this boy.”

Method study 1 Dependent variable: Jealousy slider 0 100 0 100 not jealous at all extremely jealous

Results – Study 1 men women Jealousy 30 40 50 60 70 80 90 men women Jealousy Social Dominance Attractiveness Interaction: F(3,72) = 4.05, p < .05, η2 = .05

Method – Study 2 Parafoveal subliminal priming (60 ms) with line drawings of figures with an attractive or an unattractive body shape. For men: shoulder-to-hip ratio For women: waist-to-hip ratio

Parafoveal priming *

Results – Study 2 MEN: F (1,34) = 5,74, p <.02, η2 = .15 WOMEN: 30 40 50 60 70 80 attractive unattractive Jealousy 30 40 50 60 70 80 attractive unattractive Jealousy

Overzicht dit college Beroemde geheugenmodellen Power law of learning Elaboratie: generation effect Priming Chunking Onthouden van sensorische versus semantische informatie

PSNMWTQR

VQ SA LH JG

AUTO

TAFEL

VORK

ROOD

KAST

BLAUW

MES

TRAM

LEPEL

BED

GEEL

BUS

STOEL

GROEN

BORD

FIETS

JURK

BROEK

SOK

TRUI

ZAAG

HAMER

SCHROEF

TANG

BERK

EIK

BEUK

KASTANJE

DUITS

FRANS

ENGELS

GRIEKS

Overzicht dit college Beroemde geheugenmodellen Power law of learning Elaboratie: generation effect Priming Chunking Onthouden van sensorische versus semantische informatie

De student droeg het boek

Het bier werd door de ober getapt

Nadal werd verslagen door Ferrer

De tuinman snoeide de struik

De buurman las de krant

De ober tapte het bier

De docent droeg het boek

Kintsch’s theorie over proposities Betekenisvolle informatie wordt opgeslagen in kleine eenheden (proposities) Tennisser Nadal, die op de US Open nooit verder wist te komen dan de kwartfinale, verloor van Ferrer in de vierde ronde

Kintsch’s theorie over proposities Tennisser Nadal, die op de US Open nooit verder wist te komen dan de kwartfinale, verloor van Ferrer in de vierde ronde Nadal is een tennisser Hij heeft deelgenomen aan de US Open Op de US Open kwam hij nooit verder dan de kwartfinale Nadal verloor in de vierde ronde van Ferrer

Kintsch’s theorie over proposities Nadal is een tennisser die in de vierde ronde verloor van Ferrer en en nooit verder kwam dan de kwartfinale op de US Open

Maandag Hoofdstuk 7