Uitdagingen Wat gebeurt er allemaal? In de bibliotheek (en archief?) sector? Hans Jansen Noordwijk, 24 oktober 2008

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Wat speelt? •Data, data, data, … •Verwachtingen van de Google-generatie •Slagveld auteursrechten •Het gebouw •Gebruik en gebruikers •Web 2.0/3.0 •Open En wat vraagt dat van ons?

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Data, data, data (1) •Wetenschap, overheid, cultuur, bedrijfsleven •Nationale Coalitie Digitale Duurzaamheid NCDD wie bewaart wat en hoe? •Onderzoeksgegevens, digitale administraties, digitale en gedigitaliseerde objecten en teksten •Digital preservation behandeling / lange termijn beheer / kosten •Nieuwe instrumenten voor onze gebruikers

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Data, data, data (2) Digitaliseren: het moet ! Selectie, (nationaal) samenwerken Wat kost het en wie betaalt? Kranten (KB, M€ 12,5) Boeken (KB, M€ 3) Tijdschriften (…) (Archief)collecties (KB/NA, Metamorfoze (M€ 5 per jaar); KB, Geheugen van Nederland (M€ 1 in 2009) Audio-visueel (B&G, M€ 170)

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Data, data, data (3)

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Google generatie (na 1983 geboren) Onderzoek OCLC (2006): 86% studenten beginnen bij een search engine om een informatievraag te stellen(maar 2% bij een bibliotheeksite) 93% is (erg) tevreden over ervaringen met zoekmachine (tegen 84% met ondersteuning vanuit bibliotheek) Zoekmachines passen beter (‘almost perfect’) bij life style van studenten dan fysieke of digitale bibliotheken Studenten gebruiken nog de bibliotheek, maar minder sinds opkomst van zoekmogelijkheden op internet Studenten denken nog steeds het eerste aan ‘boeken’ bij bibliotheken, ondanks soms enorme investeringen in digitale ontwikkelingen (die de studenten niet kennen)

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Slagveld auteursrecht De Wet: toestemming vragen; pas rechtenvrij 70 na dood auteur; of 70 na publicatie als rechten aan uitgever zijn overgedragen Voorbeeld: Databank Digitalisering Dagbladen (KB) De praktijk: 70% is wees; 15% rechtenvrij; 15% commerciële waarde Rechtenorganisaties regelen vrijwaring (sterke lobby), maar voor wie eigenlijk? Maatschappij moet tegenwicht bieden (onderzoekers, gebruikers) Ontwikkeling van nieuwe businessmodellen ipv handhaven oude Gebruikers pikken het niet

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Het gebouw De gebruikers hebben nog steeds behoefte aan inspirerende werk-/studieomgevingen Zorg dus voor gave, vette, stoere, multifunctionele werkplekken en zorg dat ze ‘gaaf’ blijven Dat betekent aanpassing aan wensen gebruikers en niet andersom Samenwerking met andere instellingen in de nabijheid; gezamenlijke voorzieningen; public private initiatieven…

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Gebruik en gebruikers (1) We zijn slecht op de hoogte van wat onze gebruikers willen Ontwikkeling van nieuwe diensten moet zijn gebaseerd op onderzoek naar gebruikers eisen en wensen Wat wordt hoe gebruikt?

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Gebruik en gebruikers (2) BL/JISC onderzoek (2008): gebruik van digitale bibliotheken: Horizontaal zoeken: 1-2 pagina’s en weer weg; 60% van e-journal gebruikers niet meer dan 3 pagina’s; 65% komt niet terug Navigatie: kost net zoveel tijd om te zoeken dan om het gevondene te bekijken Lezen: bezoek aan e-books en e-journal sites: resp. 4 en 8 minuten; ‘powerbrowse’: snel titels bekijken, inhoudsopgaven, abstracts op zoek naar de ‘quick win’. Echt lezen is er niet meer bij. Eekhoorngedrag: er wordt veel gedownload; geen bewijs van lezen achteraf Gemiddelde gebruiker bestaat niet: overal vandaan, m/v, alle soorten onderwijs en onderzoek Autoriteit: gebruikers stellen heel snel betrouwbaarheid van leverancier vast; en vertrouwen op bekende merken

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Web 2.0/3.0 Zorg voor interactie met gebruikers; de techniek is er Gemeentearchief Den Haag (foto’s) NA (Flickr) Metadata – correctie en aanvulling Overtikken van (klassieke) teksten OCR - correctie Enorme mogelijkheden voor bibliotheken en archieven de eigen organisatie: gratis deskundig (?) personeel Kwaliteitscontrole, validatie, authenticatie? OUR SKILLS WILL BE TESTED !

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Open Innovatie heeft openheid nodig Open Access Open software ontwikkeling Open modellen voor creativiteit De ‘klassieke’ industrie (Microsoft, IBM, Elsevier) schermt nog veel af

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven Wat vraagt dat van ons? Zes gedragsregels om de uitdagingen te lijf te gaan Forces for Good: the six practices of high-impact non- profits / Leslie Crutchfield, Heather McLeod (2007)

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven 1. Wees dienstbaar en een pleitbezorger Niet alleen nieuwe, nuttige en betrouwbare diensten en producten aanbieden en onderhouden, maar ook de overheid overtuigen dat het nodig blijft daarin te investeren en een lange termijnbeleid te ontwikkelen.

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven 2. Volg de markt Gedraag je niet als een liefdadigheidsinstelling en gebruik (voorbeelden van) profit organisaties om je doelen te bereiken

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven 3. Betrek buitenstaanders Zorg voor een sterke groep supporters die bestaat uit gebruikers, vrijwilligers en donateurs. Niet alleen om tijd en geld te krijgen, maar ook een emotionele betrokkenheid bij de organisatie. Verander buitenstaanders in evangelisten

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven 4. Netwerk Zoek samenwerking en geen competitie met collega- instellingen. Deel kennis en macht, daar wordt de eigen organisatie uiteindelijk beter van. Geef weg wat anderen als bijzonder bezit beschouwen

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven 5. Pas je aan Reageer op externe veranderingen door te innoveren en je tactiek aan te passen. Luister, leer en pas je aan. De huidige (informatie)technologie verandert oude processen, en het gedrag en de verwachtingen van gebruikers

Koninklijke Bibliotheek – National Library of the Netherlands Uitdagingen voor bibliotheken / archieven 6. Deel leiderschap “Leaders of high-impact nonprofits cultivate a strong second-in-command, build enduring executive teams with long tenure, and develop highly engaged boards to have more impact”