Mediatie bij het jonge kind Jo Lebeer INSIDE © J.Lebeer, 2011

Smart kids need SMART work Hoe ontstaat nu eigenlijk intelligentie? Een blik in de hersenen: plasticiteit en omgeving Opbouw van de cognitieve functies Wat kunnen wij hieraan bijdragen? Het begrip mediatie Mediatie bij het jonge kind

Mediatie bij het jonge kind Een blik in de hersenen 100.000.000.000 zenuwcellen ontelbare verbindingsmogelijkheden © J.Lebeer, 2011

Mediatie bij het jonge kind Hersenplasticiteit Na schade, of bij leren: Meer synapsen meer dendrieten dikkere axonen dikkere schors neurotransmitters nerve growth factor: glia cellen zijn de steunbalken © J.Lebeer, 2011

Het brein is een levende organisatie Bedrading ligt niet vast bij geboorte Belangrijkste opbouw na de geboorte Ook veel afbraak Netwerk wordt opgebouwd onder invloed van stimulatie Ramakers, G.J. (2002), Rho proteins, mental retardation and the cellular basis of cognition, Trends in Neurosciences, 25 (4), 191-199

Hersenvolume en intelligentie Wie van deze twee individuen heeft de hoogste intelligentie?

Hersenplasticiteit en omgeving Mediatie bij het jonge kind Hersenplasticiteit en omgeving Rosenzweig & Bennet 1961: proefdieren die in stimulerende omgeving opgroeien, met enkele tezamen, herstellen vlugger en beter en hebben meer plasticiteit Hubel & Wiesel, 1963: atrofie door onbruik: je leert zien;wat je niet gebruikt ontwikkelt niet USE IT OR LOOSE IT © J.Lebeer, 2011

Training verandert de hersenen Londonse ervaren taxichauffeurs zonder GPS hebben grotere geheugenkernen in hersenenscans Maguire, E. e.a. (2000), Navigation-related structural change in the hippocampi of taxi drivers, Proceedings of the National Academy of Sciences,vol. 97, 4398-4403

Intelligentie ligt niet vast bij de geboorte Babies zijn geen Zwitsere zakmessen: het ligt niet allemaal vast bij de geboorte Ref. A. Karmiloff-Smith, Babies are not swiss army knives, in Rose, S & Rose,H.(2001). Alas Poor Darwin, Arguments against evolutionary psychology, London: Jonatan Cape

Structurele Cognitieve Modificeerbaarheid Modificeerbaarheid : vermogen van mensen om duurzaam gemodificeerd te worden door prikkels uit de omgeving Dat kan door de opbouw van cognitieve functies Ref. Feuerstein, Rand & Rynders: Laat me niet zoals ik ben. Rotterdam: Lemniscaat 1993

Voorbeelden van modificeerbaarheid Ondanks genetische afwijkingen, hersenschade, onvoldoende hersenontwikkeling

Deprivatie en prikkel armoede Weeshuisstudies Extreme verwaarlozing Genie & The apple

Emoties & hersenontwikkeling Zonder een affectieve omgeving+ gemedieerde leerervaring, is er geen taalontwikkeling, communicatie, identiteit en hogere cognitie Greenspan, S.I.& B. Lieff Benderly (1997), The Growth of the Mind and the Endangered Origins of Intelligence, New York: Perseus books

Wat is dat eigenlijk: cognitief? Lebeer J & Ruijters, M. (1996), Denkmiddelen-kit, Utrecht: Sardes; tekening Anton Marin

Structurele cognitieve modificeerbaarheid Bouwstenen van het denken Cognitieve functies worden structureel Lebeer J & Ruijters, M. (1996), Denkmiddelen-kit, Utrecht: Sardes; tekening Anton Marin

Structurele Cognitieve Modificeerbaarheid Cognitie = is het proces waarbij het kind de beschikking krijgt over cognitieve gereedschappen (cognitive tools) (Jerome Bruner) Houdt in de ontwikkeling van: Aandacht Waarnemen Denken Probleemoplossen Voorstellen geheugen

Structurele Cognitieve Modificeerbaarheid Mediatie bij het jonge kind Structurele Cognitieve Modificeerbaarheid Cognitief = input, verwerking, output van informatie waarneming en dispositie ( motivatie, emoties) alle domeinen van leren: schools, sociaal, emotioneel, artistiek Lebeer J & Ruijters, M. (1996), Denkmiddelen-kit, Utrecht: Sardes; tekening Anton Marin © J.Lebeer, 2011

Cognitie en emotie Cognitie speelt een rol bij alle informatieverwerking ook bij omgaan met emoties, met sociale relaties b.v. impulsiviteit beheersen, leren inkomen in het standpunt van de andere © tekening Peter Sackx, in Lebeer, J. Bouwen aan leren leren, Acco

Hoe worden cognitieve functies opgebouwd?

Hoe komen cognitieve functies tot stand? Piaget: cognitieve structuren ontstaan door sensomotorische ervaring + rijping, dus: veel spelen, spelen, spelen!

Cultureel constructief model van intelligentieontwikkeling Mediatie bij het jonge kind Cultureel constructief model van intelligentieontwikkeling Feuerstein: ja, maar er is ook mediatie nodig Vygotsky, Feuerstein: “hogere” cognitieve functies zijn het resultaat van gemedieerde leerervaring Leren niet alleen door blootstelling, maar door gemedieerde leerervaring A.Renoir Interview met Reuven Feuerstein, uit de film “Yes it can be done” , productie Feuersteincentrum Nederland www.feuerstein.nl © J.Lebeer, 2011

Structurele Cognitieve Modificeerbaarheid Wat zou je zeggen en doen om te voorkomen dat het kind zich nog eens pijn doet, en pijn doet aan andere dingen? Leer het maar zelf. Ik heb geen tijd. Ik ben een voorstander van zelfstandig leren © tekening Peter Sackx, in Lebeer, J. Bouwen aan leren leren, Acco

Gemedieerde Leerervaring Cognitieve functies Cognitieve kaart parameters Kind Stimulus Mediator Ref. Feuerstein, Rand & Rynders: Laat me niet zoals ik ben. Rotterdam: Lemniscaat 1993 MLE criteria

Mediatie intentionaliteit en wederkerigheid Wat doet en zegt deze moeder? Wat is haar bedoeling? Hoe maakt ze die bedoeling duidelijk? Hoe reageert het kind?

Cognitieve functies: input Gericht waarnemen Systematisch zoeken Benoemen Plaatsaanduidingen opzoeken Tijdsaanduidingen opzoeken Behoud van constanten Behoefte aan nauwkeurigheid Integratie van informatie-bronnen © J. Lebeer, 2003. op basis van de benamingen van de cognitieve functies van Reuven Feuerstein. M. Mund voor de tekeningen. Gepubliceerd in J. Lebeer (Ed.) Bouwen aan leren leren, Leuven: Acco

Mediatie van overstijging (transcendentie) Van het concrete naar het abstracte en terug naar het concrete Regels Generalisaties concept vorming Lebeer J & Ruijters M. (1996), Stimuleren van Mediërende Interacties en LeerErvaringen(SMILE)- losbladige uitgave, Utrecht: Sardes

Mediatie van overstijging (transcendentie) Verhalen lezen Vergelijken Verhalen vertellen bij foto-albums musea

Mediatie van transcendentie Concept vorming, categorieën

3. Mediatie van betekenis Een extra affectieve, culturele, religieuze of sociale betekenis toevoegen aan een woord, gebeurtenis, een object, die iets toevoegen aan de inherente betekenis ervan Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)

Mediatie van betekenis Met de mediatie van betekenis worden concepten aangeleerd van tijd, vorm, grootte, deel-geheel, aantal, etc. Relaties worden gemedieerd Een kind wordt gestimuleerd om voorbij de oppervlakte te kijken

Mediatie van betekenis Engels, N. (2006a): Mathematics for Every One. a pilot project of teaching maths to children with intellectual impairment, Transsylvanian Journal of Psychology - Erdély Pszichológiai Szemle, Special issue Vol. Supplement 2006, part 2, pp.241-250 (+ accompaying DVD) www.inclues.org

4. Mediatie van het gevoel van bekwaamheid Wat geef je aan commentaar bij deze prestatie? Lebeer J & Ruijters M. (1996), Stimuleren van Mediërende Interacties en LeerErvaringen(SMILE)- losbladige uitgave, Utrecht: Sardes

5. Mediatie van regulatie en controle van gedrag Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)

6. Mediatie van samen delen Mediatie bij het jonge kind 6. Mediatie van samen delen Delen om woordenschat aan te brengen die nodig is in alle fasen van het denkproces het creëren van het “wij”- gevoel stimuleert de leerling om betrokken te zijn in een leerinteractie Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996) © J.Lebeer, 2011

12. Mediatie van het gevoel ergens bij te horen Uit: M.Ruijters & J.Lebeer, SMILE Stimuleren van Mediërende Interacties en Leerervaringen, Utrecht: Sardes, 1996)

Feuerstein e.a., The Feuerstein Instrumental Enrichment Program, Jerusalem: ICELP Press www.icelp.org Feuerstein e.a.(1993), Laat me niet zoals ik ben, Rotterdam: Lemniscaat Lebeer J (Edit.) (2003), Bouwen aan leren leren, Cognitieve Leerbevordering bij kinderen met risico op ontwikkelings- of leerstoornissen, Leuven: Acco Lebeer, J. (2006) Inclues: clues to inclusive & cognitive education, Antwerpen: Garant Janssens, A. (1999), Ontwikkeling stimuleren. Werkboek voor ouders en opvoeders, Leuven/Leusden: Acco 1999 Warnez, J. (2001), Mediërend agogisch handelen, Leuven/Leusden: Acco 2001 Verder lezen