Planeten en Leven

Planeten en leven Een beetje aardrijkskunde, wiskunde, natuurkunde, scheikunde en biologie We gaan niet alle opgaven maken dus let goed op! We kunnen helaas ook niet alle proefjes doen (alle praktikum spullen zitten in de opslag) Welke vragen heb jij over planeten en leven?

Globale planning Les 1: namen en eigenschappen van de planeten (1 t/m 6) Les 2: eigenschappen van de planeten (7 t/m 10) Les 3: maten in ons zonnestelsel (11 t/m 18, niet 15b, 19 alleen voor VWO) Les 4: reizen in ons zonnestelsel (20 t/m 23) Les 5: leven op Aarde (24 t/m 26) Les 6: water en warmte (27 t/m 29) Les 7: zuurstof en koolstofdioxide (30 t/m 37)

Toets? CP in de laatste toetsweek gaat over planeten en leven Wat je moet leren: deze module en aantekeningen

Wat is een planeet? Een hemellichaam dat een baan om een ster beschrijft Maar er zijn meer objecten die een baan om een ster beschrijven..meteoroiden, asteroiden en kometen... Een planeet heeft een atmosfeer Een planeet heeft de omgeving van haar baan schoongeveegd Een planeet is nagenoeg rond..

De planeten zijn Mercurius Venus Aarde Mars Jupiter Saturnus Uranus Neptunus Pluto...

De aarde als hemellichaam Inhoud: Ontstaan van het heelal Ontstaan van ons zonnestelsel De bewegingen van de Aarde De Maan

Ontstaan van het heelal Theorie van de Oerknal of Big Bang: 13,7 miljard jaar b.p., 13,7 x 10 9 jaar before present Uitdijend vanuit één heet puntvormig begin Direct na de oerknal ontstonden lichte elementen als waterstof en helium Hoe verder sterrenstelsels weg staan, des te ouder ze zijn en des te sneller ze zich verwijderen Het heelal is niet superkoud → de kosmische achtergrondstraling is 3˚ K (Kelvin)

Ontstaan van ons zonnestelsel 1 4,57 miljard jaar b.p.; 4,57 x 109 jaar Materiewolk in ons melkwegstelsel 99 % waterstof en helium Ook zwaardere elementen: ontstonden in sterren en kwamen vrij tijdens explosies → ‘stardust’ Materiewolk verdichtte door supernova-explosie Er ontstond een roterende protoplanetaire schijf

Ontstaan van ons zonnestelsel (2) In centrum ontstond een protoster In deze protoster liepen druk en temperatuur steeds verder op → het kernfusie-proces ontbrandde Enorme hoeveelheden energie kwamen vrij → de zon werd geboren Temperatuur in het centrum is 15 miljoen (15 x 10 6) ˚C; in de fotosfeer 5000 (5 x 103)˚C Zon bevat 99,86 % van de massa van ons zonnestelsel

De Zon

Ontstaan van ons zonnestelsel (3) Rond de zon vormden zich protoplaneten Alle draaiend in zelfde vlak en richting De protoplaneten ‘stofzuigerden’ hun baan ‘schoon’ Door voldoende massa werden de protoplaneten bolvormig Daarnaast ontstonden in het zonnestelsel manen, dwergplaneten, planetoïden en kometen

Ontstaan van ons zonnestelsel (4) In de nabijheid van de zon condenseerden zwaardere elementen → de binnenplaneten hebben silicaatachtig (‘vast stenig’) oppervlak: Mercurius, Venus, Aarde, Mars Verder van de zon ontstonden de gasreuzen → grotendeels bestaand uit vloeibaar of bevroren waterstof en helium: Jupiter, Saturnus Nog verder weg bevinden zich de ijsreuzen → bestaand uit bevroren methaan, ammoniak en water: Uranus en Neptunus

Afmetingen Maak Van Acht Meter Japanse Stof Uw Nachthemd Hemellichaam Diameter (km) Afstand tot de zon (km) Zon 1 392 000 Mercurius 4879 57 910 000 Venus 12 104 108 208 930 Aarde 12 756 149 597 870 Mars 6794 227 936 640 Jupiter 142 984 778 412 010 Saturnus 120 536 1 426 725 400 Uranus 51 118 2 870 972 200 Neptunus 49 572 4 498 252 900 Maak Van Acht Meter Japanse Stof Uw Nachthemd Mijn Vader At Meestal Jonge Spruitjes Uit Nieuw-vennep

8 Planeten Zon 1 - Mercurius 2 - Venus 3 – Aarde (1 maan) 4 – Mars (2 maantjes) 5 – Jupiter (28) 6 – Saturnus (35) 7 – Uranus (25) 8 – Neptunus (9)

Mercurius Een jaar bij Mercurius is 88 dagen. De diameter is 4,879 x 103 km, het is een wat kleinere planeet. De kleur van Mercurius is donker grijs. Soms kan je hem zien vanaf de Aarde.

Venus Een jaar op Venus is 225 dagen. Op de planeet Venus kan je niet leven; het is er 464 graden Celsius. Venus is ongeveer even groot als onze planeet de aarde

Aarde Een jaar op Aarde is 365 dagen (zolang doet de Aarde over een rondje rond de zon). Een dag is 24 uur op Aarde (zolang doet de Aarde over een rondje rond haar eigen as). Op de Aarde is vloeibaar water, en de temperatuur ligt tussen de -89 en 58 graden Celcius

Mars Op Mars duurt een jaar 686,98 dagen. Een dag is er 24,6 uur. Op deze planeet is een bevroren meer gevonden. Sommige mensen denken dat er leven is op Mars... Mars is kleiner dan de planeet Aarde.

Jupiter Jupiter draait in 4332,71 dagen (11,86 jaar) om de zon heen. Een dag is daar 9,84 uur. Jupiter is de grootste planeet van ons zonnestelsel. Het is er – 121 graden Celsius.

Saturnus Saturnus is ook een van de grootste planeten van ons zonnestelsel. Om Saturnus zit een ring. Het is er – 130 graden Celsius.

Uranus Hij doet 84,07 jaar erover om om de zon heen te draaien. Een dag is daar 17 uur en 14 minuten. Uranus is een middelmatige planeet qua grootte en breedte.

Neptunus Een jaar duurt 58 700,84 dagen op Neptunus. Neptunus is een vrij grote planeet. Een dag is daar 16 uur en 7 minuten. Het is er gemiddeld -220 graden Celsius.

Pluto Pluto doet 248 jaar om om de zon te draaien. Een jaar op Pluto zijn 88 288 dagen. Pluto is te klein voor een planeet, daarom word het sinds 2007 een dwergplaneet genoemd. Maar Pluto is eigenlijk weer te groot voor een dwerg planeet.

Baan van de Aarde rond de zon De aarde draait in een elliptische baan rond de zon Gemiddelde afstand bedraagt 150 miljoen km → Aphelium 152,1 miljoen km; Perihelium 147,1 miljoen km Eén rondgang duurt 365,2425 dagen De aarde draait in 23 uur 56 minuten om de aardas → een sterrendag Doordat de aarde tegelijkertijd doordraait om de zon, duurt een dag 4 minuten langer → een zonnedag. De rotatie-as staat onder een hoek van 23,5° → inclinatie, waardoor de seizoenen ontstaan

Seizoenen Datum Loodrechte stand zon: NH begin: ZH begin: 20/21 maart Evenaar Lente Herfst 21/22 juni 23,5 ˚ NB Zomer Winter 22/23 sept 21/22 dec 23,5 ˚ ZB

Gevolg: glacialen en interglacialen Variaties in de bewegingen van de aarde Tilt van de aardas (varieert in 41.000 jaar tussen 21,5 ˚ en 24,5 ˚) Tolbeweging van de aardas (omloopperiode 23.000 jaar → zomer NH nu 7 dagen langer dan winter) Excentriciteit van de aardbaan (varieert 1 % tot 6 % in 100.000 jaar) Gevolg: glacialen en interglacialen

De Maan

De Maan 4,527 miljard jaar b.p. botste een hemellichaam zo groot als Mars met de Aarde Het weggeslingerde materiaal vormde de Maan Samenstelling van het gesteente is sterk overeenkomstig met de Aarde Omlooptijd om de aarde 27,3 dagen, waarbij altijd dezelfde zijde naar de Aarde gekeerd is Gemiddelde afstand bedraagt 384 450 km en neemt toe Aarde en Maan draaien rond een gemeenschappelijk zwaartepunt → oorzaak van eb en vloed

B 23,4°