Monitoring vogels Lauwersmeer Maja Roodbergen SOVON Vogelonderzoek Nederland

Inleiding Totale bodemdaling Lauwersmeer van start productie t/m 2010 Bron: NAM B.V.

Inleiding Natura 2000 site; Vogelrichtlijngebied (bron: http://natura2000.eea.europa.eu)

Inleiding Hoofdvraag: ‘Heeft de (additionele) aardgaswinning bij het Lauwersmeer een negatief effect op de vogels die van het gebied gebruik maken?’

Inleiding 1. Wijken trends in Lauwersmeer af van referentiegebieden? Anders bij gevoelige soorten? 2. Verschillen trends ná start (additionele) gaswinning (2007) van trends vóór start gaswinning? Anders bij gevoelige soorten? 3. Is de tot 2012 ‘gerealiseerde’ bodemdaling in deelgebieden Lauwersmeer van invloed op trends in 2007-2012? 4. Zijn trends van steltlopers, ganzen, zwanen en sterns op slaapplaatsen in 2007-2012 gecorreleerd aan mate van bodemdaling? 5. Is mate van cumulatieve jaarlijkse bodemdaling in verschillende deelgebieden binnen Lauwersmeer van invloed op jaarlijkse dichtheden van meetsoorten in gehele meetperiode ( 2012)?

Data - broedvogels Looptijd > 40 jaar, sinds 1999 door SOVON in opdracht van SBB Alle soorten: sinds 2008 7+5 BMP-proefvlakken BMP-proefvlakken 2008: 1-7 jaarlijks 8-10 additioneel

Data - broedvogels Looptijd > 40 jaar, sinds 1999 door SOVON in opdracht van SBB Alle soorten: sinds 2008 7+5 BMP-proefvlakken 87 meetsoorten: jaarlijks vlakdekkend, stippenkaarten LSB-telgebieden

Data – niet-broedvogels Sinds ’80/’81 maandelijkse tellingen, sinds 1997 gecoördineerd door SBB Alle watervogels, roofvogels en kraaiachtigen Gebiedsdekkend Watervogeltelgebieden

Data – niet-broedvogels Sinds 2007 tweewekelijkse tellingen van nachtelijke slaapplaatsen Slaapplaatsen ganzen Slaapplaatsen steltlopers

Data – referenties Eisen referentiegebieden: rietmoeras, begrazing, brak/zoet, langjarige meetreeksen Data van BMP-, LSB- en watervogeltelgebieden uit: Dollard Deltagebied Biesbosch IJsselmeergebied Oostvaardersplassen Wieden Weerribben

Data – extra Invoer historische telgegevens Lauwersmeer broedvogels: 1999-2006 watervogels: ca 1980-2006

Data – extern (Gekwantificeerde) vlakdekkende gegevens beheer en vegetatiestructuur (A&W) Grondwaterpeil (A&W en SBB) Oppervlaktewaterpeil (A&W en Waterschap Noorderzijlvest) Bodemdaling (NAM)

Analyses Poweranalyse liet zien dat kans op detectie effect bodemdaling klein is. (Wiersma et al, 2009 Ontwikkeling en toepassing van een poweranalyse voor de vogelmonitoringgegevens in het kader van de nieuwe gaswinning) De power van de analyses wordt verhoogd door: Strenge selectie van soorten en samenvoegen in ecologische groepen Strenge selectie gebieden Invoer gegevens ontbrekende jaren/gebieden Mixed effects modellen gebruiken Éénzijdige toetsing Extra analyses (3-5)

Analyses Deelvragen 1 en 2: 1. Wijken trends in Lauwersmeer af van referentiegebieden? Anders bij gevoelige soorten? 2. Verschillen trends ná start (additionele) gaswinning (2007) van trends vóór start gaswinning? Anders bij gevoelige soorten? Knikpuntanalyse met mixed effects modellen en Poisson-verdeling: # broedparen of individuen = Gaswinning + Jaar + Gaswinning.Jaar Random factor: telgebied

Analyses Deelvraag 3: Broedvogels: 3. Is de tot 2012 ‘gerealiseerde’ bodemdaling in deelgebieden Lauwersmeer van invloed op trends in 2007-2012? Broedvogels: Lauwersmeer opdelen in ‘homogene’ vlakken, dichtheden en trends per vlak bepalen Watervogels: Telgebieden koppelen aan (a)biotische gegevens

Analyses Deelvraag 3: Generalised Linear Model met trends in deelgebieden Log(trend) = Vegetatiestructuur + Begrazing + Maaibeheer + Grondwaterpeil + Spreiding grondwaterpeil + Waterpeil + Spreiding Waterpeil + Bodemdalingsklasse Log(trend) = Vegetatiestructuur + Begrazing + Maaibeheer + Overstromingskans

Analyses Deelvraag 4: Zijn trends van steltlopers, ganzen, zwanen en sterns op slaapplaatsen in 2007-2012 gecorreleerd aan mate van bodemdaling? Slaapplaatsen worden gekoppeld aan (a)biotische gegevens Generalised Linear Model met trends deelgebieden Log(trend) = Oppervlaktewaterpeil + Spreiding oppervlaktewaterpeil + Bodemdalingklasse

Analyses Deelvraag 5: 5. Is mate van cumulatieve jaarlijkse bodemdaling in verschillende deelgebieden binnen Lauwersmeer van invloed op jaarlijkse dichtheden van meetsoorten in gehele meetperiode ( 2012)? Lauwersmeer opdelen in ‘homogene’ vlakken, dichtheden per vlak bepalen Mixed effects modellen met Poissonverdeling Random factor: homogeen vlak

Analyses Deelvraag 5: Fixed model: # broedparen = Vegetatiestructuur + Begrazing + Maaibeheer + Grondwaterpeil + Waterpeil + Bodemdalingklasse + Jaar + Bodemdalingklasse.Jaar # broedparen = Vegetatiestructuur + Begrazing + Maaibeheer + Overstromingskans + Jaar + Overstromingskans.Jaar

Dank: Caspar Hallmann Ruud Foppen Harvey van Diek (foto’s)

Aangeboden Stippenkaarten van 87 soorten broedvogels in Lauwersmeer Aantallen broedparen per BMP-plot (7+5) voor overige broedvogelsoorten Aantallen individuen per watervogeltelgebied (gebiedsdekkend)

Gevraagd (Gekwantificeerde) vlakdekkende gegevens beheer en vegetatiestructuur (A&W): startjaar (2007) en jaarlijks Grondwaterpeil (A&W en SBB): seizoensgemiddelden voorjaar en winter en gebiedsgemiddelden Oppervlaktewaterpeil (A&W en Waterschap Noorderzijlvest): Overstromingskans (NAM) Bodemdaling (NAM): cumulatieve jaarwaarden