Seminar 100e Fokveedag Boerenlandfeest Welkom Seminar 100e Fokveedag Boerenlandfeest

Programma - Opening door de dagvoorzitter José Buijs - Jubileumrede door voorzitter Jan de Groot Jan Franssen, Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland: “Boeren, burgers en buitenlui. Hoelang nog samen in de Alblasserwaard?” Ruud Huirne , Directeur Food & Agri Rabobank Nederland : “De plaats, rol en taak van de ondernemende Alblasserwaardse boer in de coöperatieve agrarische wereld.” Leo den Hartog, o.a. deeltijd hoogleraar Wageningen Universiteit: “Hoe ziet een koe er in 2030 uit is er dan nog wel een Fokveedag Boerenlandfeest?” Pauze Forumdiscussie onder leiding van José Buijs Onthulling Sluiting door de dagvoorzitter aansluitend borrel

Jubileumrede Jan de Groot Seminar 100e Fokveedag Boerenlandfeest

Boeren, burgers en buitenlui. Hoelang nog samen in de Alblasserwaard? Jan Franssen

De plaats, rol en taak van de ondernemende Alblasserwaardse boer in de coöperatieve agrarische wereld. Ruud Huirne

100ste fokveedag: hoe ziet de toekomst er uit Kiezen is de kunst 2011 100ste fokveedag: hoe ziet de toekomst er uit Ruud Huirne, Directeur Food&Agri, Rabobank NL Rabobank Nederland Food & Agri

Vader van de Fokveedag Dirk IV in 1910 geboren, opgegroeid in Hoornaar, symbool van de fokkerij Zwartbonte koeien: het visitekaartje van Nederland Gedenkboek 1992: 80-jarig bestaan Enorme ontwikkeling: melkgift, aantal koeien, mechanisatie

Ontwikkelingen na 1992 heftig doorgezet Financieringsvolume 1996-2011 BCD Akkerbouw 2010 2010 Ontwikkelingen na 1992 heftig doorgezet Financieringsvolume 1996-2011 Bron: CBS en Rabobank Rabobank Nederland Food & Agri

Ontwikkelingen land- en tuinbouw (’00 – ’11) Rabobank Wholesale Powerpoint design 03 April 2017 Ontwikkelingen land- en tuinbouw (’00 – ’11) Schaalvergroting zet door Aantal land- en tuinbouwbedrijven met 28% afgenomen Hoe intensiever en minder grondgebonden, des te sterker de afname de laatste 10 jaar: Glastuinbouw: 48% Intensieve veehouderij: 34% Melkveehouderij: 25% Akkerbouw: 19% Van 97.000 bedrijven in 2000 tot 70.000 bedrijven in 2011 Glastuinbouwbedrijven is gehalveerd (8804 in 2000 naar 4573 in 2010 dit is 48%) Melkveehouderij van 29.000 naar 19.800 dit is een daling van: 30% Akkerbouw van 14.799 naar 11.962 is een daling van: 19%

Ontwikkelingen in de melkveehouderij BCD Akkerbouw 2010 2010 Ontwikkelingen in de melkveehouderij Hadden we in 1990 nog 46.977 melkveebedrijven. Op dit moment zit dat op een kleine 20.000 bedrijven. Verwachting voor 2020 zijn dat er nog 11.000 bedrijven overblijven en zal de gemiddelde productie stijgen naar 1,2 miljoen liter melk Gemiddeld zijn er in de periode ‘05 – ’10 ruim 14 bedrijven per week gestopt. Op dit moment zijn er 350 bedrijven met meer dan 200 koeien. Bron: CBS/LEI; bewerking Rabobank Rabobank Nederland Food & Agri

Kritische succesfactoren: Ondernemer Afdekken risico’s Flexibiliteit omgeving Het maatschappelijke draagvlak in de lokale omgeving van de ondernemer/onderneming gaat meer aandacht vergen. Vergunningen bieden geen garantie voor het kunnen voortzetten en uitbreiden van een bedrijf. LICENCE to PRODUCE De flexibiliteit van het land- en tuinbouwbedrijf zal moeten toenemen om geen gevangene te worden van vaste kostenstructuren in een snel veranderende omgeving. De vaste activa worden minder vast (gebouwen met kortere levensduur, een steeds groter deel van de gebouwkosten bestaat uit installaties en inventaris met nog kortere levensduur) wat leidt tot kortere afschrijvingstermijnen/snellere terugverdientijden of inventiviteit in bouwstijlen (bijvoorbeeld multifunctionele rompgebouwen en modulaire inrichting). Dit heeft invloed op de wijze van financieren. Een deel van de arbeidsbehoefte zal zo flexibel mogelijk worden ingevuld (ZZPers, uitzendbureaus etc). Een ander deel van de arbeidsbehoefte zal voor langere termijn worden vastgelegd om concurrentievoordelen te bestendigen. Grond zal eveneens een flexibeler onderdeel (moeten) worden van de bedrijfsvoering. Voor de primaire land- en tuinbouwers ligt er de ultieme uitdaging om ook daadwerkelijk een ketenpartij te worden. Men moet uit het systeem dat men puur grondstofleverancier is. Denk hierbij ook aan het rapport van het LEI (marge in de keten dat geschreven werd in opdracht van de Rabobank) waarin de marges in de ketens berekend worden. Die zijn nagenoeg in de afgelopen 10 jaar ongewijzigd gebleven alleen de primaire toeleverancier heeft moeten inleveren. Dus feitelijk is het biefstukje goedkoper geworden voor de consument. De veehouderij is in dit geval in staat gebleken nog goedkoper te produceren, maar voor hoe lang houden Nederlandse boeren en tuinders dit vol? Maatschappelijk draag-vlak van de omgeving Bezinning op de positie in de keten Voldoende / meer rendement “Do what you can do best, outsource the rest”

Melkveehouderij Het nieuwe melken 03 April 2017 15 januari 2008 Melkveehouderij Het nieuwe melken Schaalvergroting zet beheerst door Mineralenvraagstuk zal opgelost moeten worden Ammoniakemissie reduceren Dierwelzijn, diergezondheid en weidegang Volatiliteit en krappe marges zetten rem op groei vreemd vermogen. Arbeidsproductiviteit wordt overschat Nieuwe kansen in automatisering, robotisering èn uitbesteding Aanvullend t.a.v. melkveehouderij: Verhoging van de productie is mogelijk mits de melkveehouderij in staat is grote vraagstukken t.a.v. milieu en dierwelzijn op te lossen. Daarnaast zal er focus aangebracht moeten worden op efficiency om zo de winstgevendheid te kunnen verbeteren. Melkveehouderij gaat nieuw tijdperk in. Lijnen uit het verleden kunnen niet zondermeer doorgetrokken worden naar de toekomst. Afschaffing melkquotering gaat voor het eerst sinds 20 jaar zorgen voor mogelijke productie stijging in de melkveehouderij. Behoud van derogatie is daarbij van groot belang, en of derogatie blijft is afhankelijk van stappen die nu gezet worden?. Het mineralenvraagstuk zal opgelost moeten worden. In 2011 is het Fosfaatplafond van 173 miljoen kg voor het eerst niet overschreden. De drie jaren daarvoor wel. Volgend jaar moet nog eens 5 miljoen kg fosfaatproductie gerealiseerd worden. Ammoniak emissie moet bij de huidige productie met 13 % afnemen, dit vraagt voor de komende jaren investeringsruimte. Investeren in quotum is voorbij. Emotie gaat naar de grond. Geldt ook voor de akkerbouw. Ook veel investeringen in stallen en optimalisatie. Verkaveling wordt een knelpunt en arbeid wordt daarbij zeer belangrijk en steeds schaarser. De eigen arbeid wordt nog wel eens overschat. Als je nu 80 koeien melkt zal er niet met hetzelfde gemak 160 koeien gemolken kunnen worden. Minder eigen machines en dus uitbesteden. Elke trend heeft tegentrend, bij zeer grote melkveehouders ook beweging naar eigen mechanisatie. Arbeid moet dan wel voorhanden zijn. Veel ondernemers overschatten zichzelf. Gezinsbedrijven zullen meer investeren in automatisering om zo de arbeidsefficiëntie te verhogen. 12 Rabobank Nederland, Food & Agri

Coöperatief samenwerken Geheim van de coöperatie: samenwerken met behoud van zelfstandigheid Alle boeren zijn eigenwijs: kenmerk van zelfstandige ondernemers Boeren werken niet graag structureel samen: zou ondernemingszin beknotten Uitdaging: wel coalities sluiten, wel krachten bundelen, waar het bedrijf het niet alleen kan Uitdaging: wel de blik naar buiten: veranderende samenleving

Spronginvesteringen zijn riskant Waarschuwen voor verdere schaalvergroting? Ander risico profiel, enorm hoge grondprijs, volatiele prijs grondstoffen en eindproduct, smalle marges, groot deel eigen vermogen rendeert niet Andere samenleving: wat is daar de prijs van en wat is daar het antwoord op Zonder ondernemerschap geen toekomst

Food & Agri – the World of Rabobank April 3, 2017 Food & Agri – the World of Rabobank Rabobank Een bank met ideeën

Hoe ziet een koe er in 2030 uit; is er dan nog wel een Fokveedag Boerenlandfeest? Leo den Hartog

De koe in 2030 Is er dan nog een Fokveedag Boerenlandfeest? Leo den Hartog Wageningen UR & Nutreco 17

Verbazingwekkende groei van de wereldbevolking vooral na de Tweede Wereldoorlog Current population 6.6 billion Voorspelling 2050 9,2 miljard mensen 1.000.000.000 2.000.000.000 3.000.000.000 4.000.000.000 5.000.000.000 6.000.000.000 7.000.000.000 8.000.000.000 9.000.000.000 - 8000 v C. -5000 v C. - 3000 v C. -1000 v C. -400 v C. 1 400 600 800 1000 1200 1300 1400 1600 1700 1800 1900 2007 2050 Jaar Bevolking Bron: UN World Population Prospects | 18

Wereldbevolking over 40 jaar (mln.) 732 337 691 448 4054 5231 973 1998 577 729 | 19 19

Prijs-fluctuaties door grote veranderingen in vraag en aanbod Beperkte voorraden Effecten op de voorraden FAO food index: 2002-2004 = 100% Ongunstige weersomstandig-heden 300 250 Biobrandstof productie 200 Prijs-fluctuaties door grote veranderingen in vraag en aanbod 150 Kleine voorraden 100 Lage investeringen in landbouw 50 Prijsspeculaties Meat Dairy Cereals Food | 20 20

Top 5 productiegebieden (%) Melk 1 EU 100 2 India 77 3 USA 58 4 Pakistan 26 5 China 25 Source: OECD en FAO 2011 | 21

Huidige melkveehouderij tegenover 1960 (%) Per kg melk: 10% land 21% dieren 23% voer 35% water Emissies per kg melk: 24% mest 37% CO2 43% methaan Bron: WUR, 2011 | 22

Ontwikkelingen Hoogste productie ter wereld Resources en emissies worden steeds belangrijker Technische voorsprong is te behouden door verhoging gezondheidsstatus Als de gemiddelde melkproductie zo hoog was als in Nederland, dan zou de melkproductie wereldwijd verdriedubbelen Kennis is de vierde productiefactor | 23

Ontwikkelingen Aanscherpen van eisen stimuleert schaalvergroting Ruimte voor bedrijfsontwikkeling (o.a. locaties) is cruciaal Omvang bedrijven niet strijdig met milieu en welzijn Arbeidsproductiviteit neemt toe door bedrijfsoptimalisatie Mechanisering Automatisering Logistiek | 24

SWOT Nederlandse melkveehouderij Sterktes Ondernemerschap en kennis Productiviteit Infrastructuur en afzet (internationaal imago) Zwaktes Mestafzet Levensduur koeien Kansen Inspelen op duurzaamheid Meer vraag naar kwaliteit en diversiteit Klimaat en positie Nederland Bedreigingen Maatschappelijke acceptatie Gezondheidsstatus Toename volatiliteit | 25

Richtingen voor bedrijfsontwikkeling Productie voor grote markten Productie voor niche markten Nevenactiviteiten Beëindiging Ondernemen is: Inzet Inzicht Initiatief | 26 26

Ontwikkelingen in de melkveehouderij 1945-1960 Armoedebestrijding en voedselvoorziening 1960-1980 Schaalvergroting en modernisering 1980-2000 Bewustzijn t.a.v. milieu, welzijn en natuur 2000-2010 Voedselveilgheid en -kwaliteit Vers, smaak, gezond, gemak….. Vandaag en morgen Innovatie en duurzaamheid | 27 27

De toekomst van de melkveehouderij Volatiliteit neemt toe Precisiemanagement Consumentgestuurde, kolomgerichte productie Samenwerking in de keten Onderscheidend vermogen en toegevoegde waarde benutten Van licence to produce naar vermarkting | 28

De toekomst van melkveehouderij: Een verandering van business model is noodzakelijk Oude model Maximaliseren productiviteit Voedselzekerheid Huidige model Optimalisatie rendabiliteit Efficiëntie Nieuwe model Optimalisatie duurzame rendabiliteit Balans: Economie, Ecologie & Maatschappij Duurzame Precisie Landbouw | 29

Seminar 100e Fokveedag Boerenlandfeest Tot 6 oktober! Seminar 100e Fokveedag Boerenlandfeest