35 JAAR NEDERLANDSE OFFSHORE INDUSTRIE KIVI-OFFSHORE 19 October, 2006

INHOUD Voorspel Platforms en diensten Equipment en ontwerpen Thuismarkt Wereldmarkt Equipment en ontwerpen 35 JAAR IRO

35 JAAR IRO

Offshore start 1947 35 JAAR IRO Elk verhaal over geschiedenis van de offshore begint met de eerste succesvolle boring van Kerr McGee in de Golf van Mexico. Kerr was niet de eerste die zich in het offshore gebied waagde maar wel de eerste die ook werkelijk iets vond. De eerste concessie in de GoM werd verleend in 1936 door Louisiana en zelfs die concessie was voorafgegaan door een boring offshore in 1932. Die boring was echter niet verder dan 100 m uit de kust en in 4 m waterdiepte. In maart 1938 boorden Pure Oil en Superior Oil het Creole veld aan, op 1.6 km uit de kust. Pas in 1946 werd een boorplatform buiten zicht van land gebouwd, 8km in zee, door Magnolia Petroleum Co. Op 338 houten palen. In 1947 bouwde Superior Oil een jacket-type platform op 30 km uit de kust. Zoals gezegd, Kerr was de eerste die ook olie vond, 17 km offshore, waardoor Magnolia en Superior in de vergetelheid zijn geraakt. 35 JAAR IRO

VOORSPEL van OFFSHORE ACTIVITEIT in NEDERLAND NAM en Shell Economische verdeling Noordzee Slochteren De eerste offshore boringen Het REM eiland Shell Oil in New Orleans moet op de hoogte zijn geweest van Kerr McGee’s vondst, en is ook snel spelergeworden in de Golf van Mexico. Shell Oil was geen volle dochter van Royal Dutch/Shell, maar het is logisch dat de berichten ookin Den Haag doorkwamen. De eerste boring in de Noordzee, offshore Kijkduin, wordt in 1961 gedaan, op een moment dat deimpact van de Slochteren vondst net begint door te dringen. 35 JAAR IRO

In Nederland, 1947, oprichting van de NAM en start van Schoonebeek 35 JAAR IRO

NEDERLANDSE AARDOLIE MAATSCHAPPIJ 50-50 Shell en Esso Beide ouders actief in de Golf van Mexico Shell Oil oorspronkelijk een deelneming, geen dochter van RD/Shell 35 JAAR IRO

VERDELING NOORDZEE Nederlandse plat is ca 57000 km² Verdeling volgens UN Verdrag van Geneve, 1958 Ratificatie door Nederland in 1964 De vorm van het Duitse platvolgt niet uit het principe, maar uit onderhandelingen. Volgens de eerste opzet zou het Duitse stukje ca 60% van het huidige zijn. De Duitsers claimden een verdubbeling, maar in overleg met NL en Denemarken is uiteindelijk bovenstaand resultaat bereikt in jan 1971. 35 JAAR IRO

22 JULI 1959 SLOCHTEREN 900 km² formatie 100-300 m dik 3000 m diep 2.6 tera m³ Zou er dan onder de Noordzee ook iets kunnen zitten ? Het gedenkboek van Norske Shell, 1991, legt de relatie. Echter, men zal zich de vraag niet meteen in 1959 gesteld hebben en in ieder geval niet actie genomen hebben. De eerste boring in de Noordzee was gebaseerd op het vermoeden dat de velden in de Rijswijk concessie wellicht buren hadden onder de Noordzee. 35 JAAR IRO

RIJSWIJK CONCESSIE NAM Productie sinds 1953, olie en non-associated gas. 1961 : 21400 bopd. 450 000 cum gas (a + na) 35 JAAR IRO

1965 BP SUCCES.... AT A PRICE “Sea Gem” boort op 17 september 1965 gas aan op de BP concessie West Sole 27-12-1965 bij rustig weer (?) bezwijken 2 poten van de “Sea Gem” tijdens het omlaag jacken > total loss, 13 doden NB : de piloot van de reddingshelicopterspreekt over 20 ft golven On the 27th December, only two days after the crew had been celebrating Christmas on the rig, the crew began making preparations to move the rig to a new position two miles away in order to drill another step-out well. Whilst the legs were being lowered two of the eight legs suddenly crumpled. The rig began to tilt sideways and men were thrown out of their bunks whilst others on the upper deck were thrown straight into the icy waters of the North Sea. No distress message had been made as the radio cabin was washed into the sea. Mr Kevin Topham (the current curator of the Dukes Wood Oil Museum) was one of the drilling team, he said he was reading in his cabin when a shelf fell down and hit him on the head. He went up on deck and helped other men trying to release a life raft, but the waves prevented them. They managed to free another raft and he and thirteen others clambered on board. "It took about half-an-hour for the rig to go down and it seemed like a year" he said. Luckily for the crew the British Cargo ship Baltrover was a mile or so away when the rig collapsed. The Chief Engineer Leonard Woodhouse had watched the whole disaster from the bridge and couldn't believe his eyes.  At 14:09 the Baltrover made the first distress call on 2182khz it said: "Oil Rig Sea Gem has just collapsed and sinking. Am sending a boat across to her. Require further assistance" Some of the crew who hadn't taken to the liferaft or had been thrown into the sea, scrambled to the end of the platform which was floating highest out of the water. But they were taken under when the whole platform, after floating at a crazy angle for a while, suddenly turned right over without warning. There had been no panic when the crew took to the liferafts but this was the North Sea in December and the sea was ice cold. A excellent swimmer had dived into the sea and been overcome by exposure. Most of the crew were rescued by the Baltrover or by helicopters that had been called out in the emergency. By the time these helicopters had arrived there was nothing to been seen of the rig except for one of the legs sticking above the water and a mass of wreckage.  However thirteen men were lost as a result of this disaster their names and those of the survivors can be found on the Tragedies page. Five were injured.  Many new rules for operations within the British sector were made as a result of this tragedy. The inclusion of a Stand-by Boat and the legal requirement of a Offshore Installation Manager for every offshore Oil rig and Platform to name two. The board of enquiry had recommended the inclusion of the standby boat after this tragedy and the near loss of the Mr Louie after the high pressure nitrogen strike had nearly caused its loss in the German sector. So not only had the Sea Gem started off the North Sea bonanza but it and the crews who mostly had come from the Eakring and Dukes Wood area had made an influence on all North Sea Operations that are still being used today. 35 JAAR IRO

CONOCO, 1965 Conoco boort vanaf “mobiel” jacket platform in de Viking concessie, maar vindt (nog) niets Jacket gebouwd door De Groot Zwijndrecht Installatie door de joint venture B&R-Heerema met “Global Adventure” Waterdiepte 10 ft meer dan men dacht > relocatie naar halve mijl verderop (mei 65) Het verhaal heeft een staartje... Bij deze boring werd niets gevonden. Vier jaar later kwam Conoco terug en boorde hier gas aan, het Viking veld 35 JAAR IRO

RELOCATABLE JACKETS ZIJN OOK NIET ALLES In voorjaar 1966 zou B&R/Heerema’s “Atlas” het platform (in delen) verplaatsen Probleem met stoomwinch op “Atlas” Droeg bij aan verwijdering tussen Heerema en Brown & Root De Ätlas”, gebouwd in Rotterdam (RDM), was bedoeld als kraanbak in de B&R traditie : rechthoeking, met 500 t revolving crane. Echter de kraan ging verloren door een treinongeluk in de USA. Als tijdelijke oplossing is de Atlas uitgerust als drijvende bok met een 1100 ton A frame en stoomlieren. 35 JAAR IRO

OLIE ! Nederlandse CS geen “major oil province” Eerste productie hier door Unocal, blok Q1, 1982 Noorse en Engelse plat rijk aan olie 35 JAAR IRO

GROTE VONDSTEN IN UK EN NOORWEGEN Philips huurde B&R voor de veldontwikkeling en wel om meteen te beginnen. Zelfs als de bouwer 60% downtime zou hebben en Phillips maar twee maanden per jaar zou kunnen produceren, was alles betaaald. B&R begon in januari 1971 met installatie Gulftide, met de HW Gordon. Meteen die winter kwam er een 100-jarige storm langs en de Gordon werd bij de Noorse kust weer opgepikt door slepers. 1969 : Ekofisk vondst EPS met o.a. 2 SBMs in 75 m water Productie start 1971 35 JAAR IRO

1971 Eerste ruimtestation Saljoet 1 Begin “ping-pong diplomatie US-China IRO opgericht door Nederlandse Maatschappij voor Nijverheid en Handel te Haarlem. Bureau IRO huist bij TNO Delft. Willy Brandt krijgt Nobelprijs voor de vrede Phillips start productie uit Ekofisk Op de foto Zhou Enlai met Nixon 35 JAAR IRO

1971 – PRIVE met DP Lezingen in Bordeaux, Wageningen Lezing op OTC Houston 35 JAAR IRO

DOELSTELLING en BESTUUR IRO Belangenbehartiging voor de Nederlandse industrie op het gebied van oceanologie. Bestuursleden uit industrietakken als mijnbouw op zee, kustwaterbouw, visserij, instrumentatie, recreatie. Eerste secretaris G. Gallandat Huët De foto is van de oprichtingsvergadering bij de Nederlandse Maatschappij voor Nijverheid en Handel op 28 jan 1971 in het Congresgebouw, Den Haag. Deelneming op uitnodiging, een hondrdtal aanwezigen. IRO is voorgegaan door Kivi Afdeling voor Onderwatertechniek, opgericht mei 1969, met als bestuur ir GA Heyning jr, ir Huyskens, ir Atjak, Duns, vdKroonenberg en Paape. Meteen 189 leden. Goed kontakt met Ned. Afd AIME/SPE. In maar 1971 wordt in Bordeaux de ECOR opgericht (Engineering Committee on Oceanic Resources); Kivi Onderwatertechniek vertegenwoordigt hierin Nederland. Tijdens symposium Underwater Technology in Den Helder in juni 1970 stelde Prins Bernard de wenselijkheid van eenacademische opleiding voor offshore technici aan de orde. 35 JAAR IRO

1 – DE OFFSHORE THUISMARKT Nederlands deel van de Noordzee 57 000 km² (land : 41 863 km²) 100% sedimentair gebied Niet dieper dan ca 45 m Stevige zeebodem Stevige stormen Veel andere gebruikers 35 JAAR IRO

MET KENNIS VAN 1992 35 JAAR IRO

NEDERLANDSE PLAT Vooral gasvondsten Overheid stimuleert ontwikkeling kleine gasvelden 35 JAAR IRO

EEN MARKT VOOR GEHEIDE PLATFORMS NAM K7, 1982 Ontwerp Protech 35 JAAR IRO

Olie embargo, USA en Nederland 6 okt 1973 Jom Kippoer oorlog Olie embargo, USA en Nederland Stimulans voor offshore algemeen en de Noordzee in het bijzonder 35 JAAR IRO

OOK IRO VERGADERT Huyskens = direkteur IRO; Heyning = bestuur KIVI Offshore Techniek; Goldman = Shell E&P; Molkenboer = overheid, EZ; Fock = voorzitter; Gallandat Huet = secretaris; Kloosterman = Gasunie Telegraaf van 2-2-74 : Gallandat Huet sombert over de Nederlandse participatie in de Noordzee. In UK en Noorwegen zien de regeringen het belang van offshore en stimuleren. Dat zou in NL ook moeten. Pleit voor actiever midden/klein bedrijf, en scholing. Motto : terug naar zee, waar in de Noorzee jaarlijks f 3 miljard wordt geinvesteerd. Overigens rapporteert Gallandat H in juli 74 over de werkgroep Windpark Noordzee en verwacht dat er omstreeks 1983 met de bouw van een windpark zal worden begonnen. Algemene Vergadering, 17 januari 1974 op de Jan Backx 35 JAAR IRO

1974 EERSTE GASPRODUCTIE PLATFORM IN DE NL SECTOR PLACID L/10-A L10A, Placid. Platform geinstallleerd in 1974(L/10-A) en productie start in 1975. De boorunit is Penrod 81. In 1983 is onder het wellhead platform(puttenplatform) de casing (verbuizing) gaan lekken. Placid aktiviteiten zijn later (90er jaren) overgenomen door Occidental. 35 JAAR IRO

1974 EERSTE GASPRODUCTIE PLATFORM IN DE NL SECTOR PLACID L/10-A L10A, Placid. Platform geinstallleerd in 1974(L/10-A) en productie start in 1975. De boorunit is Penrod 81. In 1983 is onder het wellhead platform(puttenplatform) de casing (verbuizing) gaan lekken. Placid aktiviteiten zijn later (90er jaren) overgenomen door Occidental. 35 JAAR IRO

Amoco P15 Conoco K18 Kotter Mobil P6 Placid K12 Petroland L7 P6 overgenomen door Clyde. K12 is in 1987 het grootste platform in Nederland gebouwd (Grootint topsides, IHC Staalbouw de jackets) met topsides van 6000 t leeg, 10800 t operationeel. Het bedient 6 putten in een reservoir van 19 miljard m3. KTI verzorgde project management en Protech het ontwerp van de topsides. Placid K12 Petroland L7 35 JAAR IRO

ONDIEP WATER “GEMAKKELIJK” NAM K15A NAM K15B 35 JAAR IRO

STANDAARD PROCEDURE : bouwen-transporteren-plaatsen en heien NAM K15B 35 JAAR IRO

En tenslotte module(s) plaatsen Petroland F15, eerste gas 1993na vondst in 1986. Topsides wegen 2300 t. Aangesloten op NOGAT gasleiding. Waterdiepte 40 m 35 JAAR IRO

Soms installatie in één stuk... Eerste Tripod Tower Platform, HelderB, in 27 m waterdiepte. De TTP is een Heerema patent. Een grote versie is ontworpen voor Troll, 334m waterdiepte en 60 000 t topsides Unocal Helder B wellhead 35 JAAR IRO

Of met Jack-up technologie Ameland Westgat in opbouw; SEP methode voor productie platform ivm ondiep water en getijde. Productie start 1986 35 JAAR IRO

NA INSTALLATIE : PUTTEN BOREN 35 JAAR IRO

NAM F3: Met olie opslag 35 JAAR IRO Gas via NOGAT leiding naar Den Helder, olie via de terminal. Accommodatie door HSM (Schiedam) 3000 t. Bij Wilton F is de Shell tanker Cardissa (26000 m3) geschikt gemaakt voor shuttle dienst. 4 miljoen m3 lichte olie; 12 miljard m3 gas. Ontdekt 1974, commercieel verklaard 1990. In productie 1993. 35 JAAR IRO

Bouw in dok van Verolme, door HBW en Volker Stevin Bouw in dok van Verolme, door HBW en Volker Stevin. 60000 ton beton om 30000 m3 olie te bevatten. Betonbak 80x70x15 m 35 JAAR IRO

Waterdiepte 43 m. Projectkosten 750 miljoen gulden 35 JAAR IRO

Topsides 6500 ton in de handen van Hermod, zwaarste lift op het Nederlandse plat. De topsides kwamen uit Italie (Belleli) 35 JAAR IRO

MARKTPARTIJEN Onderzoekers : Fugro, Grondmechanica Delft, NSMB (MARIN), Waterloopkundig Lab Boorders : Sedneth, Neddrill, US contractors Bouwers : Grootint, Mercon, HCG, IHC Gusto, HBW, Volker Stevin Installateurs : NOC, Heerema, B&R, McDermott, Allseas Ondersteuning : Smit Int., Vos Groep, L&M Klanten : Amoco, BP, Clyde, Conoco, Lasmo, Mobil, NAM, Noordwinning, Occidental, Petroland, Placid, Unocal, Wintershal De klanten zijn soms verdwenen en door andere vervangen, bijv BP-Clyde. Uit al deze bekende namen licht ik er enkele, die het meeste impact hebben gehad. Sedneth was een joint venture van Adriaan Volker, Boskalis Westminster, HBG, Stevin groep, Sedco. Begin 1988 is IRO op en dieptepunt gekomen. Van Veen treedt in najaar af als voorzitter, wordt opgevolgd door Groenendijk (Nedlloyd/Smit Int). Van der Burgt, directeur bureau IRO, is omstreden en in 1987 is zo’n beetje de hele staf ontslagen/opgestapt. De subsidie via TNO van 40% van de omzet (2 miljoen) is begin 87 stopgezet. De industrie heeft het moeilijk en de investeringen in de Nederlandse Noordzee zijn van 3 miljard per jaar teruggezakt naar minder dan anderhalf. De beurs Holland Offshore in november 1988 wordt slecht bezocht. 35 JAAR IRO

GRONDMECHANICA Voor plaatsen en heien wil je iets weten over de bodemgesteldheid. Een van de eerste platform constructies (Conoco UK, 1965) gaf problemen bij het heien, omdat B&R niet verdacht was op de hardheid van de zandige Noordzee bodem Gevolg : grond uit heipaal wegcutteren 35 JAAR IRO

2 mei 1962 FUGRO opgericht NV Ingenieursbureau voor Funderingstechniek en Grondmechanica Rechts de Zeestier, ontworpen als offshore variant van De Stier, voor sondering van de zeebodem. Bij proefnemingen op zee braken de sondeerstangen tgv deining, waarna de Zeestier alleen nog inshore gebruikt werd. De ontwikkeling leidde wel tot een echt offshore sondeer apparaat, het Zeekalf. Voor diepe sonderingen ontwikkelde Fugro de Wison (1970) (WIreline SONdeerapparaat). 35 JAAR IRO

1968 EERSTE SONDERING OP ZEE LEMAN BANK Voor offshore werk deed Fugro vaak zaken met Heerema. In 1974 is Fugro voor het eerst hoofdaannemer en huurt de Explorer van Heerema voor werk op Forties. De samenwerking begon nadat Heerema in 1967 brak met Brown&Root en daarmee met het Amerikaanse McClelland. Fugro werd gevraagd een laboratorium op Heerema’s Explorer in te richten. De 1968 sondering voor Shell Leman was dus een doorbraak. Vooralsnog was McClelland DE adviseur van de oliemaatschappijen. Na de introductie van het Zeekalf in 1972 werden Shell en BP snel overtuigd, dat dit de beste methode was voor zandbodems. Heerema bezat de schepen Surveyor en Mariner (na de Explorer, een oude walvis harpoeneur) om grondonderzoek te doen, zie volgende plaatje. 35 JAAR IRO

SAMENWERKING MET HEEREMA Surveyor 35 JAAR IRO

ZEEKALF, 1972 Vergrote druk capaciteit brengt de doorbraak voor Fugro Zeekalf kon 2.5 ton drukken, na verdere ontwikkeling elfs 7.5 ton. Fugro gebruikte hem in 1972 reeds op waterdiepte 150 m. 35 JAAR IRO

FUGRO Offshore, sept 2006 : 3 artikelen over/door Fugro 2 blz grote advertenties 35 JAAR IRO

NETHERLANDS OFFSHORE COMPANY Opgericht 1967 Joint venture van grote civiele aannemers : Adriaan Volker, Boskalis Westminster, HBG, Stevin groep Duplus (grondonderzoek) was beperkt succes Kraanschepen, tevens pijpenleggers ORCA (1972), Blue Whale (1974), Sea Lion (1977) Ontwierp het eerste SSCV “Narwhal” Verkocht de schepen in 1979 aan McDermott, door moeilijke markt en gebrek aan steun van ouders Heerema wilde NOC wel kopen, maar werd het niet eens met de aandeelhouders over de prijs. Vervolgens heeft Heerema grote pakketten aandelen van Volker Stevin, Boskalis en HBG gekocht en daarlater leuk aan verdiend.(idee van Cees de Bruin) 35 JAAR IRO

IETS EERDER DAN BALDER 35 JAAR IRO Een enkel onderponton, werkt ook. Kraan midscheeps en op halve lengte was niet erg gelukkig. McDermott heeft de kraan naar achter verplaatst. 35 JAAR IRO

35 JAAR IRO