GEZOND OUDER WORDEN… IN VLAANDEREN? Marc Goethals OLV CARDIOVASCULAIR CENTRUM BRUGGE 20 FEBRUARI 2010

VLAANDEREN… Is de dichtstbevolkte regio van West Europa (6 miljoen inwoners/10 000 km²) Heeft een gigantische spoorweginfrastructuur maar ook een zeer dicht wegennet… Is kampioen qua lintbebouwing (geen urbanisatie beleid) Nagenoeg 1 miljoen inwoners woont op < 1 km van een grote verkeersas Wenst zich nog verder te profileren als logistieke poort van Europa(!!)

VERKEER LUCHT- LAWAAI VERVUILING AFNAME GROENE RUIMTE AFSTAND TOT VERKEERSAS AFNAME GROENE RUIMTE LAWAAI LUCHT- VERVUILING

= hinderlijk geluid ‘s Nachts: slaapverstoring Overdag: hinder (‘ ’) LAWAAI = hinderlijk geluid ‘s Nachts: slaapverstoring Overdag: hinder (‘ ’)

Deci bels LAWAAI ZIEKTE DOOD DAG NACHT HINDER of SLAAP ANNOYANCE STOORNISSEN ZIEKTE DOOD

SLAAPVERSTORING DOOR LAWAAI LARES: Large Analysis and Review of European housing and health Status WHO LARES (2004) 6

HINDER TGV VERKEERSLAWAAI WHO LARES, 2004

In de EU als gevolg van verkeerslawaai… Wordt 44% van de bevolking blootgesteld aan een schadelijk (WHO) niveau van verkeerslawaai (> 55 dB) Ontwikkelen 245 000 mensen per jaar een cardiovasculaire aandoening tgv verkeerslawaai Sterven per jaar 50 000 mensen aan een fatale hartaanval tgv verkeerslawaai Den Boer LC en Schroten A: Traffic Noise Reduction in Europe: CE Delft 2007

Lawaai zowel overdag als ‘s nachts is een ernstig probleem voor de (volks)gezondheid

Waarom is lawaai zo schadelijk? Verstoring van de slaap heeft extreme gevolgen voor de gezondheid Verstoring van de communicatie overdag en hinder (annoyance) overdag Concept van menselijk gehoor als 24 uur alarm

Functies van de SLAAP Slaap heeft een belangrijke herstelfunctie : er is een intense anabole activiteit in alle organen (oa GH piekt tijdens eerste helft van de nacht - SWS) Slaap heeft een ontstekingsremmend effect (anti inflammatoir) Bepaalde hersenfuncties (oa ivm ontwikkeling en ordenen van het geheugen, plasticiteit van de hersenen) zijn exclusief voorbehouden aan de slaap! Voor optimaal functioneren van ons afweersysteem is voldoende slaap onontbeerlijk (gevolg: vatbaarheid infectie/kanker) Verstoring van de slaap is een zeer belangrijk effect van lawaai: Totale slaapdeprivatie = dodelijk (voor een rat na 18 dagen) Gedeeltelijke slaapdeprivatie: insuline resistentie/zwaarlijvigheid Chronisch slaaptekort = versneld verouderen EEN KIND VAN DRIE JAAR HEEFT 10.5 UUR SLAAP NODIG, MIDDAGDUTJES NIET MEEGEREKEND!

Slaapduur en Mortaliteit: Vrouw Kripke DF et al Arch Gen Psychiatry 2002;59:131-136

Slaapduur en Mortaliteit: Man Kripke DF et al Arch Gen Psychiatry 2002;59:131-136

MENSELIJK GEHOOR ALS 24 UURS ALARM Waarnemen van geluid vergt geen gerichte aandacht (<> zien) Reactie op geluidsprikkel verloopt in 3 stappen: Iedere geluidsprikkel bereikt ongestoord de hersenen (gehoor slaapt nooit): waarnemen van geluid (ook tijdens de slaap) is essentieel voor de overleving Analyse van het geluid Aangepaste reactie (bewust of onbewust) Andere dieren zoals zee zoogdieren (dolfijnen,walvissen) kennen uni hemisferische slaap: dwz één enkele hersenhelft slaapt (SWS) en de andere blijft wakker voor vitale functies zoals ademen en waakzaamheid tov gevaar. Dit is ook het geval bij zeehonden en vogels. Zo ziet men dat vogels terwijl ze slapen één oog open houden uit waakzaamheid. Uit de aanpassingen die daarbij optreden wanneer de vogels slapen in het midden van de groep of aan de randen blijkt overigens ook de plasticiteit van de hersenen en het belang daarvan! Scheuch K et al. Reviews on Environmental Health 2003;18:185

Net als met radioactieve straling of fijn stof… is het een illusie dat wie niet wakker wordt van lawaai of denkt er geen last van te hebben er niet ziek van wordt!

Nachtlawaai en Hoge Bloeddruk: x2! SGS: Maschke et al, 2003

Nachtlawaai en Hoge Bloeddruk(open raam): x6! SGS : Maschke et el, 2003

DE OBJECTIEVE GELUIDSBELASTING IS BELANGRIJKER DAN DE SUBJECTIEF ERVAREN HINDER KLACHTEN ZIJN GEEN BETROUWBARE BELEIDSPARAMETER: DE GELUIDSBELASTING MOET GEMETEN WORDEN!

Chronische Ziekten (Multifactorieel) LAWAAI Verstoring van de communicatie Reacties van het AZS Slaapverstoring Chronische Ziekten (Multifactorieel) Hypertensie Hartinfarct Obesitas Diabetes Dementie ADHD Respiratoire Aandoeningen CVA (hersenthrombose) Psychiatrische aandoeningen Ongevallen, KANKER...... Stemmingsveranderingen Ergernis (Annoyance) Gedaald Prestatievermogen Veiligheidsgevoel LARES: Large Review of European Housing and Health Status 19

Lawaai: implicaties voor het beleid Waar mensen slapen hoort de nacht stil te zijn (WHO 2009: Lnight 40 dB!/nacht voor kinderen duurt >> 8 h) Zo weinig mogelijk nachtelijke economische activiteit (transport, industrie,..) NEEN aan de 24 UUR ECONOMIE! Ook overdag zowel tijdens werk als ontspanning horen er stilte periodes te zijn Haal wegeninfrastructuur en woonzones uit mekaar (500 – 1000 m) Vermijdt nachtarbeid/ploegenarbeid: respecteer de biologische klok Stap af van de logistieke obsessie van Vlaanderen

LUCHTVERVUILING

België schreef geschiedenis op vlak van luchtvervuiling….

De Standaard 7-12-1930 oorzaak in den Zuider-wind, die van uit verre streken vreemde microben mede-bracht, die dan in den mist van onze nij-verheidscentra zouden voortwoekeren. Men had reeds de meening geopperd dat het wel giftige oorlogsgassen konden zijn die zich met den mist hadden vermengd. Courtesy of prof Ben Némery, KUL, Lancet 2001

Modified from Firket, Bull.Acad.R.Méd.Belg., 1931, 11, 683-734

NEW YORK TIMES Spanish flu? Microbes from the Sahara? 5 Dec 1930 6 Dec 1930 8 Dec 1930 Spanish flu? Microbes from the Sahara? Chemical warfare? Courtesy of prof Ben Némery, KUL, Lancet 2001

Meuse Valley Fog 1930 “Si les mêmes conditions se trouvent réunies, les mêmes accidents se reproduiront” “Si un désastre survenait à Londres dans des conditions analogues on aurait à déplorer 3.179 morts immédiates” “Indien aan dezelfde voorwaarden is voldaan, zullen zich terug gelijkaardige rampen voordoen” “Indien zich een gelijkaardige situatie zou voordoen in een stad zoals London, dan zouden er 3 179 doden te betreuren zijn…” Rapport Firket

London fog 5-9 December 1952 N > 3,000 Wilkins E.T. Journal of the Royal Sanitary Institute, 1954, 74, 1-21

London fog 5-9 December 1952 N > 3,000 Dec 1952 – Feb 1953: ~12,000 excess deaths Bell ML, Davis DL. Reassessment of the Lethal London Fog of 1952: Novel Indicators of Acute and Chronic Consequences of Acute Exposure to Air Pollution. Environ Health Perspect 2001;109 Suppl 3:389-94. not due to influenza Bell ML et al. Environ Health Perspect 2004;112:6-8 Wilkins E.T. Journal of the Royal Sanitary Institute, 1954, 74, 1-21

The Six Cities Study: Sterfte risico en jaarlijks gemiddelde graad van luchtvervuiling Estimated Adjusted Mortality-Rate Ratios and Pollution Levels in the Six Cities 1993 IN MEEST VERVUILDE STAD 30% HOGER STERFTE RISICO! Figure 3. Estimated Adjusted Mortality-Rate Ratios and Pollution Levels in the Six Cities. Mean values are shown for the measures of air pollution. P denotes Portage, Wisconsin; T Topeka, Kansas; W Watertown, Massachusetts; L St. Louis; H Harriman, Tennessee; and S Steubenville, Ohio. Background Recent studies have reported associations between particulate air pollution and daily mortality rates. Population-based, cross-sectional studies of metropolitan areas in the United States have also found associations between particulate air pollution and annual mortality rates, but these studies have been criticized, in part because they did not directly control for cigarette smoking and other health risks. Methods In this prospective cohort study, we estimated the effects of air pollution on mortality, while controlling for individual risk factors. Survival analysis, including Cox proportional-hazards regression modeling, was conducted with data from a 14-to-16-year mortality follow-up of 8111 adults in six U.S. cities. Results Mortality rates were most strongly associated with cigarette smoking. After adjusting for smoking and other risk factors, we observed statistically significant and robust associations between air pollution and mortality. The adjusted mortality-rate ratio for the most polluted of the cities as compared with the least polluted was 1.26 (95 percent confidence interval, 1.08 to 1.47). Air pollution was positively associated with death from lung cancer and cardiopulmonary disease but not with death from other causes considered together. Mortality was most strongly associated with air pollution with fine particulates, including sulfates. Conclusions Although the effects of other, unmeasured risk factors cannot be excluded with certainty, these results suggest that fine-particulate air pollution, or a more complex pollution mixture associated with fine particulate matter, contributes to excess mortality in certain U.S. cities. Dockery D et al. N Engl J Med 1993;329:1753-1759 Pope et al Six Cities Study NEJM 1993 NEJM 1993 329 1753

LUCHTVERVUILING STIKSTOF OXYDEN (NOX = NO, NO2,…) ZWAVEL OXYDE KOOLSTOF MONOXYDE (CO) OZON (O3) COMPLEXE KOOLWATERSTOFFEN (BENZEEN, etc) ZWARE METALEN: cadmium, lood, zink,… ZWEVEND STOF (TSP: ‘total suspended particles’ oa ‘FIJN STOF’ etc……

‘FIJN STOF’: Partikels Zwevend stof Suspended “particulate matter” (PM) mengsel van uiteenlopende samenstelling en origine primaire emissie van stofdeeltjes secundaire vorming uit (gasvormige) precursoren deeltjes ingedeeld volgens AFMETINGEN SAMENSTELLING!!!

PM Organische C, gasvormig SO2,SO4-- NH3 Semi-vluchtige organische verbindingen H2SO4 (NH4)2SO4 NH4NO3 Organische C, deeltjes PM NOx Elementaire C, deeltjes Mariene aerosolen (NaCl = ZEEZOUT) Anorganische emissies - mineralen (SiO2, …) - metalen (Pb, Fe, Zn, …) Opwaaiend stof, (banden-, remmenslijtage, grint, ...) Biologisch materiaal (pollen, sporen, …) H2O

PM2.5 PM10 Nucleatie, condensatie, groei Mechanische generatie µm 0,001 0,01 0,1 1 2,5 10 100 0.001 0.01 0.1 2.5 µm PM10 ultrafijne deeltjes ultrafine particles grove deeltjes coarse particles fijne deeltjes fine particles

ZWEVEND STOF (TSP- PM = ‘Particulate Matter’) Inhaleerbaar Natuurlijke bronnen en Weinig toxisch Verbranding (oa diesel) Zeer toxisch

‘Fijn stof’ in België / Vlaanderen www.irceline.be www.vmm.be

www.irceline.be

www.irceline.be [top]                                                                                                                                         

Overzicht van de fijn stof (PM10 en PM2 Overzicht van de fijn stof (PM10 en PM2.5) concentraties in de omgevingslucht gemeten in de luchtmeetnetten van Vlaanderen, Brussel en Wallonië Data Kaart (glijdende 24 uurgemiddelde waarden) Kaart (animatie van 01u00 tot nu) Dinsdag 19/02/2008: 22u00 update (lokale tijd) Klik op de stationscode voor meer gedetailleerde informatie www.irceline.be                                                                                             [top] [top]                                                                                             Deze data zijn niet gevalideerd en mogen niet gebruikt worden voor studiedoeleinden. Het gebruik of de publicatie van deze data is toegelaten op voorwaarde dat de bron (www.irceline.be) vermeld wordt. © IRCEL- CELINE            

BRONNEN VAN PM2.5: zuiver antropogene fractie CAFE: Clean Air For Europe 2005

FIJN STOF EN GEZONDHEID LANGE TERMIJN EFFECTEN (cfr jaargemiddelden) KORTE TERMIJN EFFECTEN (cfr pieken in vervuiling: dagwaarden)

AFNAME VAN LEVENSVERWACHTING TGV ANTROPOGENE PM2.5 (achtergrond) BELGIE: 12880 vroegtijdige doden/jaar 2000 2010 2020 Houdt geen rekening met sterfte bij jonge kinderen en volwassenen tot 30 jr!) (Loss in average statistical life expectancy due to identified anthropogenic PM2.5 Average of calculations for 1997, 1999, 2000 & 2003 meteorologies)

http://europa.eu.int/comm/environment/air/cafe/activities/pdf/cafe_scenario_report_6.pdf

Blootstellingsbereik: 3.4-28.3 µg/m³ PM2.5 Voor iedere 10 µg/m³ toename PM2.5: Neemt risico op CV aandoening toe met 24% (HR 1.24, CI 1.09-1.41 Neemt risico op overlijden aan een CV aandoening toe met 76% (HR 1.76,CI 1.25-2.42) Neemt risico op CVA toe met 35% (HR 1.35, CI 1.08-1.68) Intra city variaties (locale contributie) zijn belangrijker dan inter city variaties (achtergrond)

Level of Exposure to Fine Particulate Matter and the Risk of Death from Cardiovascular Causes in Women Lange termijn blootstelling aan PM2.5 (fijn stof) en sterfte risico aan een cardiovasculaire aandoening Veilige achtergrond WHO Concentratie 3-5 µg/m³ WHO: 10 µg/m³ annual mean Figure 1. Level of Exposure to Fine Particulate Matter and the Risk of Death from Cardiovascular Causes in Women. The graphs demonstrate the observed relationship between the risk of death from cardiovascular disease and the level of particulate matter of less than 2.5 {micro}m in aerodynamic diameter (PM2.5), including both definite and possible deaths from coronary heart disease or cerebrovascular disease. Panel A shows the overall relationship between the PM2.5 level and death, Panel B the effects between metropolitan areas, and Panel C the effects within metropolitan areas, with an indicator variable used to adjust for each city. These results suggest a generally linear relationship between exposure and risk, though the 95% confidence intervals (shaded areas) are wide at the extremes of exposure. Risk is depicted in comparison with a reference value of 11 {micro}g per cubic meter. The histogram in each panel illustrates the density of exposure distribution for air pollution. All estimates are adjusted for age, race or ethnic group, educational level, household income, smoking status, systolic blood pressure, body-mass index, and presence or absence of a history of diabetes, hypertension, or hypercholesterolemia. ABSTRACT Background Fine particulate air pollution has been linked to cardiovascular disease, but previous studies have assessed only mortality and differences in exposure between cities. We examined the association of long-term exposure to particulate matter of less than 2.5 µm in aerodynamic diameter (PM2.5) with cardiovascular events. Methods We studied 65,893 postmenopausal women without previous cardiovascular disease in 36 U.S. metropolitan areas from 1994 to 1998, with a median follow-up of 6 years. We assessed the women's exposure to air pollutants using the monitor located nearest to each woman's residence. Hazard ratios were estimated for the first cardiovascular event, adjusting for age, race or ethnic group, smoking status, educational level, household income, body-mass index, and presence or absence of diabetes, hypertension, or hypercholesterolemia. Results A total of 1816 women had one or more fatal or nonfatal cardiovascular events, as confirmed by a review of medical records, including death from coronary heart disease or cerebrovascular disease, coronary revascularization, myocardial infarction, and stroke. In 2000, levels of PM2.5 exposure varied from 3.4 to 28.3 µg per cubic meter (mean, 13.5). Each increase of 10 µg per cubic meter was associated with a 24% increase in the risk of a cardiovascular event (hazard ratio, 1.24; 95% confidence interval [CI], 1.09 to 1.41) and a 76% increase in the risk of death from cardiovascular disease (hazard ratio, 1.76; 95% CI, 1.25 to 2.47). For cardiovascular events, the between-city effect appeared to be smaller than the within-city effect. The risk of cerebrovascular events was also associated with increased levels of PM2.5 (hazard ratio, 1.35; 95% CI, 1.08 to 1.68). Conclusions Long-term exposure to fine particulate air pollution is associated with the incidence of cardiovascular disease and death among postmenopausal women. Exposure differences within cities are associated with the risk of cardiovascular disease. Miller K et al. N Engl J Med 2007;356:447-458 EU: 25 µg/m³ vanaf 2015 USA: federaal annual mean 15 µg/m³ sinds 1998 Miller et al NEJM 2007 356 447 Californie: Annual/24 hr 12 µg/m³

Gezondheidsrisico’s Fijn Stof (PM2.5) Hoge achtergrond PM2.5 concentratie: Toename totale sterfte Toename morbiditeit/mortaliteit tgv longziekten (COPD, asthma, longkanker) Toename morbiditeit/mortaliteit tgv hart en vaatziekten (hartinfarct, hersenthrombose) Bij pieken in de PM2.5 vervuiling: Toename hospitalisatie en mortaliteit tgv Hartinfarct Hartfalen COPD Plotse dood Wiegedood, ….

Bij piek in PM2.5 neemt kans op hartinfarct toe Peters et al. Circulation 2001;103:2810

Risico op hartinfarct bij deelname aan het verkeer x 3! Peters A et al NEJM 2004: 351:1721

ARUP SUM rapport Oosterweel Dirk Van Mechelen: ‘met dit rapport is het fijn stof debat definitief van de baan’ want ‘Er is geen verschil in fijn stof uitstoot voor de drie verschillende tracés’: Lange Wapper (viaduct of cross over) Tunnel Straten Generaal Tunnel Horvat Hoe is dit te verklaren?

Samenstelling PM10 in Vlaanderen (in massa µg/m³) Elementair koolstof = ROET Chemkar VMM maart 2009

Samenstelling PM 10 is variabel Chemkar VMM maart 2009

LUCHTVERVUILING DRUK/RUSTIG en BINNEN/BUITEN Conclusie: PM10 is een slechte indicator voor verkeersgerelateerde luchtverontreiniging Fischer et al Atmos Environ 2000;34:3713-22

Zwarte Rook en NO2 in binnenlucht van scholen Fischer et al VROM 2007: Invloed van de afstand tot een Drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en gezondheid

De nabijheid van een snelweg maakt ziek! < 100 m RR op cardiopulmonaire mortaliteit 1.95 (Hoek et al. Lancet 2002) Mortaliteit is evenredig met aantal voertuigen per 24 h (Beelen et al. EHP2008) < 100 m RR op totale mortaliteit 1.18 (1.02-1.38) (Finkelstein et al. Am J Epidemiol 2004) < 100 m snelweg RR op hoge calcium score (coronaire atheromatose) 1.67 (Hoffman et al. Circulation 2008) Asthmatici in Oxfordstreet versus Hyde Park (McCreanor et al NEJM 2007) Footprint op longontwikkeling reikt tot 1500 m langs beide zijden (Gauderman et al. 2007)

Hoe ver reikt de ecologische voetafdruk van een snelweg? MMEF: midexpiratory flow rate Gaudermann et al The Lancet 2007; 369:571-577

Merksem 500 meter zone Deurne Noord Antwerpen Deurne Zuid Berchem MER BAM: “Binnen de kwetsbare contour van 500 m wonen 91.919 mensen”

Lancet: minder longcapaciteit vergeleken > 1500 m. Merksem 1500 meter zone Deurne Noord Antwerpen Deurne Zuid Berchem Lancet: minder longcapaciteit vergeleken > 1500 m.

“GOED MILIEURAPPORT VAN ROTSLECHT PROJECT KAN” ‘..Je kan een heel goed MER hebben van een rotslecht project. Daar spreken we ons niet over uit. Dat moet de vergunnende overheid doen…. Pascal Van Ghelue, Hoofd van de Dienst-MER van het departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Administratie De Tijd 8 juli 2008, p 10

Implicaties voor het beleid Sanering van de huidige situatie is de prioriteit (bronmaatregelen!) Ontmoedig fiscaal gebruik van dieselvoertuigen Effect van de dieselroetfilter voor personenwagens is zeer onzeker Pragmatische scheiding van woonzones en verkeersinfrastructuur (niet op basis van metingen van luchtkwaliteit: voorzorgprincipe!) cfr lawaaibeheersing Permanent SMOG alarm (snelheidsbeperking)

Implicaties voor het beleid Er is geen ruimte in Vlaanderen voor nog meer grootschalige bovengrondse verkeersinfrastructuur Tunnels? Intunneling? Belang van de ventilatie in woningen (gevaar van ondoordachte geluidsisolatie/warmte isolatie op bestaande woningen!) Vermijdt gebruik van garages die aan de woning palen Scheidt fietspaden van het autoverkeer

GROENE RUIMTE

STERFTERISICO EN GROEN MITCHEL R – POPHAM F LANCET 2008

Groene ruimte en telomeerlengte In his Comment (Nov 8, p 1614), Terry Hartig explores the health-promoting properties of exposure to the natural environment, independent of socioeconomic factors. He points out that determining whether the effect is mediated through psychological restoration or increased physical activity could be difficult, in view of the paucity of data on psychological restoration compared with that for physical activity. We believe that our data on geographical variation in telomere length could contribute to answering this question. Telomere length is affected by cumulative oxidative and inflammatory stress, having inverse associations with mortality, chronic diseases, and psychological stress,, and can be regarded as a marker of biological ageing. In a cohort study of the health status of 976 men aged 65 years and over from various regions in Hong Kong, we measured telomere length and examined its variation, adjusting for confounding factors such as age, smoking, socioeconomic status, and physical activity level. Telomere length was divided into quartiles, and we used logistic regression to compare four densely populated regions in the old part of Kowloon with a region built from reclaimed land in the New Territories (Shatin), where many buildings were built on either side of a river and next to the Tolo Harbour, with many parks and markets and a transport terminus situated in the housing complexes. Telomeres in participants living in older regions in Kowloon were shorter than in those living in Shatin (table). The results show that the presence of green spaces could have health benefits in terms of biological ageing, which is mediated by a mechanism other than age, lifestyle, or socioeconomic status. We therefore agree that the psychological benefit arising from a restorative environment could be a real one. Woo J et al Lancet 2009

Implicaties voor het beleid Er mag geen hectare open ruimte meer verdwijnen Creëer publieke open ruimte in de leefomgeving (stad!) in combinatie met Terugdringen verstedelijking (verkaveling van de stadsrand) Bij nieuwe verkeersinfrastructuur geef de voorkeur aan tunnels/intunnelingsprojecten die open ruimte kunnen creëren!

Logistiek Legt per werknemer 4x meer beslag op open ruimte Is extreem en ongecontroleerd vervuilend Lawaaipollutie Luchtpollutie Creëert marginaal en ongezonde arbeid (vnl laaggeschoolde, nacht- en ploegen arbeid) Verhoogt door overbelasting infrastructuur de bedrijfskosten van industriële productie Vlaanderen heeft zeer weinig open ruimte! De blootstelling van de bevolking is zeer intens: Dichtst bevolkte regio van West Europa Lintbebouwing/dicht wegennet Laaggeschoolde arbeid in Vlaanderen is schaars Laaggeschoolde arbeid is geen oplossing voor de lage werkzaamheidsgraad (50-65 jaar) DUURZAME LOGISTIEK = CONTRADICTIO IN TERMINIS

GEZONDHEIDSECONOMISCHE PREVENTIEVE GENEESKUNDE Transport Economen GEZONDHEIDS ECONOMEN Politieke Overheid (publieke opinie) Logistieke Sector ARTSEN LOGISTIEKE INFRASTRUCTUUR ECOLOGISCHE + GEZONDHEIDSECONOMISCHE KOSTEN PREVENTIEVE GENEESKUNDE LEEFKWALITEIT ECONOMISCHE BATEN

Enkele vaststellingen over ‘fijn stof’ PM10 is geen geschikte parameter voor luchtvervuiling door verkeer omdat: PM10-2.5 (grove fractie) grotendeels van natuurlijke oorsprong is (WHO) PM10-2.5 fractie niet correleert met CV morbiditeit/mortaliteit (WHI, 2007) PM10 wordt dus uiteraard nauwelijks beinvloed door verkeer PM10 wordt relatief intensief gemeten omdat er EU normen bestaan In het kader van een MER wordt uitgegaan van interpolaties, vergelijkingen met andere meetpunten, bijna nooit van metingen ter plaatse

Enkele vaststellingen over ‘fijn stof’(2) Voor PM10 is er een belangrijke grensoverschrijdende component PM2.5 is vrijwel integraal het gevolg van menselijke activiteit (verbranding) Voor de effecten van PM2.5 geldt dat de locale component (afstand tov de bron) belangrijker is dan de achtergrondvervuiling De analyse van de samenstelling van PM2.5 staat nog in de kinderschoenen

LAWAAI ZIEKTE DOOD ALTIJD FACULTATIEF ONBEWUSTE REACTIE (AUTONOOM) NOOIT GEWENNING BEWUSTE REACTIE (WAKKER WORDEN ERGERNIS…) GEWENNING ZIEKTE DOOD PROTECTIE (OORDOPPEN, VERHUIZEN, …

Enkele vaststellingen over ‘fijn stof’ (3) PM2.5 wordt in Vlaanderen nauwelijks gemeten (6 meetpunten) omdat de EU richtlijn pas over 2 jaar van kracht wordt De nieuwe EU normen voor PM2.5 zijn een compromis dat tot stand is gekomen na langdurig lobby werk van de logistieke sector: tegen 2015 moet PM2.5 gehalte In stedelijk gebied < 20 µg/m³ Op het grondgebied < 25 µg/m³ Veilige achtergrond niveau: 2 – 3 µg/m³ (WHO 2005)

Brook RD et al. Air pollution and cardiovascular disease Brook RD et al. Air pollution and cardiovascular disease. A statement for health- care professionals from the expert panel on population and prevention science of the American Heart Association. Circulation 2004 (June 1); 109: 2655-71

Triggering myocardial infarction Stone PH NEJM 2004, 351, 1716-8

Zwarte Rook en NO2 in de binnenlucht van scholen ‘…Op basis van deze gegevens kan dus geconcludeerd worden dat tot op minimaal 400 m een invloed van de snelwegen meetbaar is in de binnenlucht van de scholen….’ Fischer et al VROM 2007: Invloed van de afstand tot een Drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en gezondheid

Luchtverontreiniging door snelwegen ‘… De conclusie die op basis van deze resultaten getrokken kan worden is dat PM10 een slechte indicator is voor het verkeersgerelateerde luchtverontreinigingsmengsel…’ ‘…Toetsing aan de PM10 norm, waarbij uitsluitend naar de massa (concentratie) wordt gekeken en niet naar de samenstelling zou in dat geval vanuit gezondheidskundig oogpunt eenn inadequate beoordeling van de locale situatie kunnen opleveren en dient daarom dan ook te worden afgeraden..’ ‘… Inachtneming van de kennis dat er rondom snelwegen tot op 1000 m nog een bijdrage van verkeersemissies kan worden waargenomen is vanuit gezondheidsoogpunt een betere raadgever..’ Fischer et al VROM 2007: Invloed van de afstand tot een Drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en gezondheid

INZICHTEN in STOF VERVUILING EVOLUEREN… ZWEVEND STOF (TSP) PM10 (EPA1987) Inhaleerbare stof deeltjes Toenemende penetratie én schadelijkheid PM2.5 FIJN STOF (EPA 1997) TOXISCH! PM10-2.5 Grovere Stofdeeltjes (weinig toxisch) + In California is reeds sinds 1998 een PM2.5 meetnetwerk uitgebouwd met als maximum standaard 12 µg/m³! En dit op 81 plaatsen PM0.1 of UFP SUPERTOXISCH?

Luchtvervuiling: belang van afmeting van stofdeeltjes PM2.5 TSP Pope CA EHP 2000

HINDER TGV VERKEERSLAWAAI WHO LARES, 2004

Waarom is lawaai zo schadelijk? Verstoring van de slaap heeft extreme gevolgen voor de gezondheid Verstoring van de communicatie overdag en hinder (annoyance) overdag Concept van menselijk gehoor als 24 uur alarm

Functies van de SLAAP Herstelfunctie : tijdens de slaap is er een intense anabole activiteit (oa GH piek tijdens eerste helft van de nacht tijdens diepe slaap of SWS) Slaap heeft exclusiviteit van bepaalde hersenfuncties (oa geheugen en plasticiteit) Rol in het afweersysteem (gevolg: vatbaarheid infectie/kanker) Relatie slaap met suikermetabolisme ~ obesitas, diabetes, hypertensie, metabool syndroom

Slaapduur en Mortaliteit (Vrouw) Kripke DF et al Arch Gen Psychiatry 2002;59:131-136

MENSELIJK GEHOOR ALS 24 UURS ALARM Waarnemen van geluid vergt geen gerichte aandacht (<> zien) Iedere geluidsprikkel bereikt hersenen in 3 stappen: Waarnemen van geluid (ook tijdens de slaap) is essentieel voor de overleving Analyse van het geluid Aangepaste reactie (bewust of onbewust) Andere dieren zoals zee zoogdieren (dolfijnen,walvissen) kennen uni hemisferische slaap: dwz één enkele hersenhelft slaapt (SWS) en de andere blijft wakker voor vitale functies zoals ademen en waakzaamheid tov gevaar. Dit is ook het geval bij zeehonden en vogels. Zo ziet men dat vogels terwijl ze slapen één oog open houden uit waakzaamheid. Uit de aanpassingen die daarbij optreden wanneer de vogels slapen in het midden van de groep of aan de randen blijkt overigens ook de plasticiteit van de hersenen en het belang daarvan! Scheuch K et al. Reviews on Environmental Health 2003;18:185

EEN MILIEUEFFECTENRAPPORT (MER) GEEFT EEN VALS GEVOEL VAN VEILIGHEID (1) Sanering van de uitgangssituatie is niet het objectief van een MER (maar dit zou wel de eerste bekommernis van de overheid moeten zijn!) Gebruikte parameters zijn weinig specifiek voor verkeersintensiteit dichtbij: MER Oosterweel gebaseerd op PM10: men meet toch geen bloeddruk met een thermometer Er wordt verwezen naar ‘normen van de EU’, die onvoldoende waarborgen geven voor de volksgezondheid Meetgegevens voor de uitgangssituatie zijn niet voorhanden (dB, PM10, PM2.5) Meetgegevens worden ontleend aan andere ‘vergelijkbare locaties’

EEN MILIEUEFFECTENRAPPORT (MER) GEEFT EEN VALS GEVOEL VAN VEILIGHEID (2) Er wordt gebruik (of misbruik?) gemaakt van computer simulaties Nuleffect of eventuele ‘verbetering’ komt uitsluitend op rekening van strengere emissie normen (EU) voor de voertuigen Geen onderscheid tussen het globale impact op de agglomeratie en het impact op bepaalde woonwijken (Oosterweel) Het is dus niet omdat het MER gunstig is dat het onderzochte project de beste optie is

VERKEER LUCHT- LAWAAI VERVUILING AFNAME GROENE RUIMTE AFSTAND TOT VERKEERSAS AFNAME GROENE RUIMTE LAWAAI LUCHT- VERVUILING

LAWAAI = Hinderlijk geluid ‘s Nachts: slaapverstoring Overdag: hinder (‘annoyance’) en verstoring van de communicatie beinvloedt Kennis overdracht (onderwijs) Veiligheid

In de EU (27) … Wordt 44% van de bevolking (210.106) blootgesteld aan een schadelijk (WHO) niveau van verkeerslawaai (Lday > 55 dB) Ontwikkelen 245 000 mensen per jaar een cardiovasculaire aandoening ~ verkeerslawaai Worden 50 000 mensen per jaar slachtoffer van een fatale hartaanval ~ verkeerslawaai Den Boer LC en Schroten A: Traffic Noise Reduction in Europe: CE Delft 2007

BLOOTSTELLING AAN SCHADELIJK GELUIDSNIVEAU (WHO) IN EU In most EU countries the number of people exposed to noise levels below 55 dB are not reported on. As already discussed though noise below 55 dB may still trigger adverse effects like annoyance, sleep disturbance nad reduced cognitive ability. The actual number of people exposed to levesl of traffic noise that are potenially dangerous to their health wil thus be higher than the figures presented in figure 3. Den Boer LC en Schroten A: Traffic Noise Reduction in Europe: CE Delft 2007

Aantal personen met kransslagader ziekten of dodelijke hartaanval/jaar in EU tgv verkeerslawaai

Bronnen van Omgevingslawaai Verkeer Industrie Bouw Burenlawaai Scholen, speelpleinen Massa evenementen (sport, discotheek,..) ....

LAWAAI ZIEKTE DOOD DAG NACHT LARES WHO HINDER of SLAAP ANNOYANCE STOORNISSEN ZIEKTE DOOD

SLAAPVERSTORING DOOR LAWAAI LARES: Large Analysis and Review of European housing and health Status WHO LARES (2004)