Workshop Begrijpen van en werken aan de overgang van thuis- naar woonzorg MAGDA-project Mantelzorgers Geprangd tussen doorzetten en afhaken

Vonk3 Vlaams Onderzoeks- en Kenniscentrum Derde leeftijd. Inclusie en empowerment van ouderen MAGDA 2008-2009 Onderzoek naar beslissingsproces tot institutionalisering van hulpbehoevende partner

workshop 1. Mantelzorg in Vlaanderen 2. Mantelzorg van begin tot einde 3. Overgang van thuiszorg naar residentiële zorg 4. Het mantelzorgproces 5. Ondersteuning

workshop 1. Mantelzorg in Vlaanderen 2. Mantelzorg van begin tot einde 3. Overgang van thuiszorg naar residentiële zorg 4. Het mantelzorgproces 5. Ondersteuning

1. Mantelzorg in Vlaanderen Definitie Mantelzorg is "de zorg die niet in het kader van een beroep of van het georganiseerd vrijwilligerswerk wordt gegeven aan een huisgenoot, familielid, vriend, kennis of buur, die zorg nodig heeft omwille van ziekte, handicap of ouderdom". Uitdaging Beschikbaarheid Bereidheid

1. Mantelzorg in Vlaanderen Profiel 1/5 van de Vlamingen verleent op regelmatige basis zorg 2/3 vrouw, 1/3 man Leeftijdsgroep vnl. 55-64 jarigen Meeste zijn deeltijds tewerkgesteld 5/10 zorgt voor ouder of schoonouder 3/10 zorgt voor partner 1/10 zorgt voor kind 1/10 zorgt voor broer/zus, buur, vriend,… - Informele zorg in Vlaanderen, Studiedienst Vlaamse Regering rapport 2010 - Zicht op zorg. Studie van de mantelzorg in Vlaanderen in 2003. Brussel, CBGS

workshop 2. Mantelzorg van begin tot einde 1. Mantelzorg in Vlaanderen 3. Het mantelzorgproces 4. Overgang van thuiszorg naar residentiële zorg 5. Ondersteuning

2. Mantelzorg van begin tot einde Draagkracht en draaglast = zoeken naar een goed evenwicht Draagkracht Mantelzorger zelf, zijn positieve ervaringen, energie en krachten Draaglast Relationele draaglast Materiële draaglast Emotionele draaglast Financiële draaglast Fysieke draaglast Sociale draaglast

2. Mantelzorg van begin tot einde Succesfactoren en hinderpalen (MAGDA) Kenmerken hulpbehoevende oudere Leeftijd Burgerlijke staat Sociaal netwerk Ziekte gebonden kenmerken

2. Mantelzorg van begin tot einde Succesfactoren en hinderpalen (MAGDA) Kenmerken van de mantelzorger Ervaren zorgbelasting Expressed emotion Tevredenheid zorg Felxibiliteit Eigen gezondheid Kwaliteit relatie Voorkeur institutionalisering

2. Mantelzorg van begin tot einde Succesfactoren en hinderpalen (MAGDA) Omgevingskenmerken Sociale steun Gezinsfunctioneren Aanpassingen aan de woning/ dagopvang

workshop 3. Het mantelzorgproces 1. Mantelzorg in Vlaanderen 2. Mantelzorg van begin tot einde 3. Het mantelzorgproces 4. Overgang van thuiszorg naar residentiële zorg 5. Ondersteuning

3. Het mantelzorgproces Het mantelzorgproces Informatiefase Fase van heroriëntering Fase van relatieve balans Fase van multiple problematiek Beslissingsfase tot residentiële opname Fase van nazorg

3. Het mantelzorgproces Het mantelzorgproces Informatiefase “In begin is het niet makkelijk om alles te vinden. Want dat heeft toch wel een half jaar geduurd voordat ik het allemaal wist. Dan had ik van horen zeggen van ge hebt daar recht op en ge moet daar voor gaan. Ja en dat heb ik dan allemaal gedaan é. Maar naar het OCMW gaan dat heeft zo een naam é. Dat is toch voor sommigen een drempel denk ik. Ge zijt niet goed geïnformeerd hoor van de moment dat ge iets tegen komt. Ik wil maar zeggen ge weet dat allemaal niet.” (TZ11)

3. Het mantelzorgproces Het mantelzorgproces Fase van heroriëntering “Dat is wel zo altijd dat vragen, dat afhankelijk gevoel. Dat is niet aangenaam. Ge bent ten laste en je moet altijd wachten tot ze u komen helpen. Dat afhankelijke zo. Maar ik ben zijn vrouw é dus dan zorg je er voor é. Dat komt wel hard aan. Maar zo goed als ik voor hem kan zorgen, dat kan niemand é. De dokter heeft ons goed geholpen. Onze huisdokter. Dieje heeft de specialist overtuigd van die vrouw die kan dat aan. En dat heb ik dan ook waar gemaakt. Dat is nu toch al 11 maanden. Met mijn problemen van het ziek zijn en zo. Ja het is een beetje plan trekken. Kunst en vliegwerk soms.” (TZ27)

3. Het mantelzorgproces Het mantelzorgproces Fase van relatieve balans “Maar ja… zolang als we het nog zo kunnen bolwerken, dan zullen we dat verder doen é. Maar er komt een tijd dat het met mij ook niet goed meer zal gaan. En dan ja, dan moeten er andere maatregelen genomen worden é. Ja daar heb ik al dikwijls over na gedacht. Ja, ja. Want je wordt ook een dag ouder é. Tot heden toe heeft dat altijd nog goed gegaan. Het is te hopen dat het zo nog ne tijd blijft é.”(TZ13)

3. Het mantelzorgproces Het mantelzorgproces Fase van multiple problematiek Probleemgedrag Zorgbehoefte Eigen gezondheid “Had ik nu niet zelf ziek geworden dan had ik het denk ik nog wel even vol gehouden met mijn vrouw thuis te houden, dat hoop ik tenminste. Ik weet het niet. Natuurlijk is het belangrijk dat je zelf nog gezond bent want anders dan gaat het niet é. Ah ja. Maar met dat ziek worden van mij was het ineens allemaal gedaan. . En dan heeft mijn oudste dochter ervoor gezorgd dat ze dus naar het tehuis kon komen. Omdat ze anders toch niet alleen kon é. En dan is ze daar opgenomen, alé waar dat er plaats was natuurlijk é.” (RH27)

3. Het mantelzorgproces Het mantelzorgproces Beslissingsfase tot residentiële opname “Bij het nemen van de beslissing, dat moet je toch zelf doen. Ik zeg het de kinderen die hebben gezegd pa laten opnemen dat is jou verantwoordelijkheid. Anders zou je misschien nog kunnen zeggen van ik wilde dat eigenlijk niet. En ze hebben me daar dan ook vrij in gelaten. En voor de rest heb ik aan niemand raad gevraagd. Ja ze zegden wel dat ze allemaal achter mij stonden.” (RH16) “Nou de beslissing heeft mijn dochter toen genomen. En ze komt daar dan op een middag in het ziekenhuis bij mij mee af, er is plaats en als het goed is dan brengen we ze weg. Kijk het is alsof… je bent er niet bij wanneer de beslissing wordt genomen. Je weet verstandelijk dat het goed is maar het gevoel wil nog niet mee é. (RH7)

3. Het mantelzorgproces Het mantelzorgproces Fase van nazorg “Je kan er komen wanneer je wil. Als ik met het middageten wil helpen dan is het goed, als ik er mee wil gaan wandelen of ik neem haar mee naar een familiefeestje, dat kan allemaal. Ze hebben geen regels van het moet zo en zo. Ze zijn je dankbaar wanneer je helpt met eten geven. Soms dan kunnen ze het denk ik zonder de hulp van de familieleden niet klaar krijgen.”(RH7)

workshop 4. Overgang van thuiszorg naar residentiële zorg 1. Mantelzorg in Vlaanderen 2. Mantelzorg van begin tot einde 3. Het mantelzorgproces 4. Overgang van thuiszorg naar residentiële zorg 5. Ondersteuning

4. Overgang van thuiszorg naar residentiële zorg Overstap tot opname is multifactorieel Probleemgedrag Zorgbehoefte Eigen gezondheid = Maar ook intra- en interpersoonlijke elementen Motivatie voor het opnemen van de zorg Houding ten aanzien van opname Karakter/ ingesteldheid

“Ik heb van de week gelezen van de Bond zonder Naam en dat was: “Liever stout en moedig dan braaf en zwak” awel en ik dacht dat ben ik nu sé. Zo is het dus eigenlijk è.” (TZ3)

workshop 5. Ondersteuning 1. Mantelzorg in Vlaanderen 2. Mantelzorg van begin tot einde 3. Het mantelzorgproces 4. Overgang van thuiszorg naar residentiële zorg 5. Ondersteuning

5. ondersteuning

5. ondersteuning MAGDA = wat maakt dat de beslissing tot WZC opname wordt gemaakt en welke ondersteuning kunnen we hierbij bieden aan de mantelzorger? Ondersteuning is nodig doorheen elke fase van het mantelzorgproces! Preventief Oog voor mantelzorger als persoon Respect en gelijkwaardige gesprekspartner Tijdelijke oplossingen voor opvang (op maat)

5. ondersteuning Ondersteuning tijdens beslissing tot opname Ondersteuning: kinderen, huisarts, ziekenhuis Kennis en informatie Beeldvorming WZC Aandacht voor gevoelens Aandacht voor nazorg (zowel nazorg voor zorgbehoevende partner als voor de mantelzorger zelf)

5. ondersteuning Beleid heeft laatste jaren meer aandacht voor mantelzorg (ook op Europees niveau) maar er is nog werk aan de winkel.

Tot slot Meer info: Liesbet.lommelen@thomasmore.be www.vonk3.be