De telecommunicatiesector in transitie Workshop januari-februari 2003 Faculteit Economische en Toegepaste Economische Wetenschappen

Telecommunicatiesector in Transitie2 Inleiding  De telecommunicatiesector oorspronkelijk:  « natuurlijk monopolie »  Slechts één onderneming actief in de telecomsector: Belgacom (ex-RTT)  De telecommunicatiesector vandaag:  Natuurlijk monopolie is verdwenen o.w.v. technologische ontwikkelingen  Meerdere ondernemingen zijn actief in de telecomsector: behalve Belgacom, ook Mobistar en Base

Telecommunicatiesector in Transitie3 Oorspronkelijke situatie in de telecommunicatiesector  « Natuurlijk monopolie »:  Het is goedkoper wanneer één grote onderneming de totale marktoutput voortbrengt dan wanneer meerdere kleinere ondernemingen die output zouden produceren.  Reden: hoge vaste netwerkinfrastructuurkosten die vereist zijn om actief te zijn in de telecom- sector, zodat de gemiddelde kosten dalen over een groot outputbereik.  Zie grafiek

Telecommunicatiesector in Transitie4 Grafische voorstelling P Q MK GTK GVK Vraag MO Q MONO Q VC P MONO P VC

Telecommunicatiesector in Transitie5 Sociaal-economisch efficiënte output Prijsafzetlijn = Vraag = MSB MK = Aanbod VC = MSK Q P P VC Q VC E 0 Totale sociale baten Totale sociale kosten

Telecommunicatiesector in Transitie6 Sociaal-economisch efficiënte output Prijsafzetlijn = Vraag = MSB MK = Aanbod VC = MSK Q P P VC Q VC E Maximale sociaal- economische welvaart

Telecommunicatiesector in Transitie7 2 х 0,75 mld € = 1,5 mld € 1 mld € Illustratie € mld eenheden MK GTK Vraag MO 10 0,07 0,10 5 0,15

Telecommunicatiesector in Transitie8 Illustratie  Natuurlijk monopolie:  1 mld € < 1,5 mld €  het is efficiënter wanneer de 10 mld eenheden door één grote operator worden aangeboden, dan wanneer bv. twee operatoren elk 5 mld eenheden aanbieden  Reden: uitgebreide schaaleffecten tengevolge van hoge netwerkinfrastructuurkosten

Telecommunicatiesector in Transitie9 Het dilemma van het natuurlijk monopolie  Enerzijds:  Efficiënter wanneer slechts één onderneming telecomdiensten aanbiedt  Beperking van het aantal aanbieders in telecom- sector tot één leidt tot toegenomen efficiëntie  Monopolie voor verlening van telecomdiensten wettelijk toegekend aan één onderneming: RTT, later Belgacom

Telecommunicatiesector in Transitie10 Het dilemma van het natuurlijk monopolie  Anderzijds:  Inefficiëntie (onderproductie) wanneer overheid die ene onderneming laat begaan  Zie grafiek

Telecommunicatiesector in Transitie11 Dilemma van natuurlijk monopolie P Q MK GTK Vraag MO Q MONO Q VC P MONO P VC A B C Sociaal-economisch verlies

Telecommunicatiesector in Transitie12 Dilemma van natuurlijk monopolie  Enerzijds:  Beter dat dienstverlening door slechts één onderneming (monopolist) wordt aangeboden  Leidt tot toegenomen efficiëntie  Anderzijds:  Risico op onderproductie (Q MONO < Q VC )  Leidt tot verlies aan sociaal-economische efficiëntie

Telecommunicatiesector in Transitie13 Regulering van het natuurlijk monopolie P Q MK GTK Vraag MO Q MONO Q VC P MONO P VC A B C

Telecommunicatiesector in Transitie14 Marginal cost pricing P Q MK GTK Vraag MO Q MONO Q VC P MONO P VC E

Telecommunicatiesector in Transitie15 Marginal cost pricing P Q MK GTK Vraag MO Q VC P P’ C C’ Verlies van de monopolist

Telecommunicatiesector in Transitie16 Marginal cost pricing  Verlies vergoeden door subsidie  Financiering door het heffen van belastingen  Transfer van belastingbetalers naar monopolist

Telecommunicatiesector in Transitie17 Indirect effect van belastingheffing  Verstoring van de incentives van economische agenten  Voorbeeld:  Extra belastingen op het inkomen uit arbeid om het verlies van de monopolist te vergoeden  Verstoort de incentives van de werknemers om te werken: werknemers zullen geneigd zijn om minder te werken door de extra belastingen  Grafisch: verschuiving naar boven van aanbodcurve voor arbeid

Telecommunicatiesector in Transitie18 Indirect effect van belastingheffing Aantal uren Loon V A A’ E E’ QQ’ L L’ A B C D tax

Telecommunicatiesector in Transitie19 Indirect effect van belastingheffing Aantal uren Loon V A A’ E E’ QQ’ L L’ A B C D tax 0

Telecommunicatiesector in Transitie20 Indirect effect van belastingheffing Aantal uren Loon V A A’ E E’ QQ’ L L’ A B C D tax 0

Telecommunicatiesector in Transitie21 Two-part pricing  Enerzijds:  Vaste vergoeding om toegang te krijgen tot de dienstverlening (« aansluitingskost »)  Deze vaste vergoeding dient om het verlies van de monopolist te compenseren  Anderzijds:  Variabele gebruikskost per geconsumeerde eenheid  Gelijk aan de marginale kosten, zodat de soc.-eco. efficiënte output Q VC wordt aangeboden  Transfer van de gebruikers van de dienstverlening naar de monopolist

Telecommunicatiesector in Transitie22 Equity-probleem van two-part pricing  Vaste vergoeding: « lump sum »  Gelijk voor alle consumenten  Onafhankelijk van aantal geconsumeerde eenheden  Probleem:  Sommige consumenten worden uitgesloten van de dienstverlening  Dit is een equity-probleem in plaats van een efficiency-probleem

Telecommunicatiesector in Transitie23 Average cost pricing  Prijs wordt gelijkgesteld aan gemiddelde (totale) kosten: P = ATC  Resultaat:  Break-even: winst noch verlies  Output = Q BE < Q VC  Zie grafiek

Telecommunicatiesector in Transitie24 Average cost pricing P Q MK GTK Vraag MO Q VC P VC BE Q BE P BE D E F (Beperkt) verlies aan sociaal-economische welvaart

Telecommunicatiesector in Transitie25 Average cost pricing: consequenties  Enerzijds:  Q BE < Q VC  (beperkt) verlies sociaal-economische welvaart  Anderzijds:  Break-even: winst noch verlies  Geen verlies dat dient te worden gecompenseerd

Telecommunicatiesector in Transitie26 Kruissubsidiëring  Economische efficiëntie is niet de enige reden waarom overheden natuurlijke monopolies reguleren  Andere reden: inkomensherverdeling  Telecomsector:  Inkomensherverdeling tussen verschillende types van consumenten  Door middel van kruissubsidiëring

Telecommunicatiesector in Transitie27 Kruissubsidiëring  Herverdeling van « long distance » naar « local »:  Long distance: P ld > MC ld  genereert winst  Local: P l < MC l  lijdt verlies  Kruissubsidiëring: met long distance-winst het local-verlies subsidiëren  Inkomensherverdeling van long distance- bellers naar local-bellers

Telecommunicatiesector in Transitie28 Efficiency-problemen van kruissubsidiëring V A P Q Q ld P ld Long distance P Q V A PlPl QlQl Local A B CD E F

Telecommunicatiesector in Transitie29 Transitie in de telecomsector  Oorspronkelijk: natuurlijk monopolie  Één grote onderneming was efficiënter dan meerdere kleinere ondernemingen  Gereguleerd monopolie voor verlening van telecommunicatiediensten: Belgacom (ex-RTT)  Omstreeks eind jaren ’80 – begin jaren ’90:  Transitie: verdwijnen van het natuurlijk monopolie

Telecommunicatiesector in Transitie30 Technologische ontwikkelingen  Ontwikkeling van mobiele technologie  Overgang van analoge naar digitale technologie  Toegenomen snelheid van computerprocessoren en van netwerken

Telecommunicatiesector in Transitie31 Gevolgen van deze technologische doorbraken  Enerzijds:  Significante daling van de kosten om telecomdiensten aan te bieden  Voorbeeld: mobiele telecomdiensten vereisen minder kosten dan vaste telefoniediensten  Anderzijds:  Drastische toename van de vraag naar telecommunicatiediensten  Voorbeeld: GSM- en internetgebruik

Telecommunicatiesector in Transitie32 Einde van het natuurlijk monopolie  Tengevolge van toename van de vraag en daling van de kosten:  Meerdere (kleine) ondernemingen kunnen de totale marktoutput tegen lagere totale kosten voortbrengen dan één grote onderneming  Illustratie: zie grafiek

Telecommunicatiesector in Transitie33 2 х 0,75 mld € = 1,5 mld € 1 mld € Illustratie € mld eenheden MK GTK Vraag MO 10 0,07 0,10 5 0,15

Telecommunicatiesector in Transitie34 Illustratie MO V V’ MK MK’ GTK GTK’ ,10 0,15 7,5 mld eenheden € 0,09 0,12

Telecommunicatiesector in Transitie35 1,8 mld € 2 х 0,675 mld € = 1,35 mld € Illustratie V’ MK’ GTK’ 15 0,15 7,5 mld eenheden € 0,09 0,12

Telecommunicatiesector in Transitie36 Einde van het natuurlijk monopolie  Ruimte voor meerdere ondernemingen in de telecommunicatiesector  Er konden nieuwe ondernemingen toetreden naast de gevestigde aanbieder, Belgacom

Telecommunicatiesector in Transitie37 Resultaat  Nieuwe ondernemingen zijn toegetreden tot de telecommunicatiesector  Voorbeeld: mobiele telecommunicatie  Mobistar en Base zijn toegetreden als nieuwe aanbieder, naast de gevestigde onderneming Proximus  Besluit:  Oorspronkelijke monopolistische marktstructuur is verdwenen  Vandaag: meer concurrentiële marktstructuur in de telecommunicatiesector