Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding van de Hogeschool van Amsterdam Ongewenst gedrag van vmbo-leerlingen in relatie tot hun behoefte aan competentie, autonomie en sociale relaties Marie-Jose Koerhuis Ron Oostdam Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding van de Hogeschool van Amsterdam Velon, Zwolle, 11 maart 2014

Vmbo en ongewenst gedrag Ongewenst gedrag in vo probleem van alle tijden Vmbo meer mee geassocieerd door kenmerken doelgroep: Lager SES Niet-westerse culturele achtergrond Thuisproblematiek Intelligentie niveau Verschillende vormen van ongewenst gedrag

Wat is ongewenst gedrag? Ongewenst gedrag in de klas Delinquent gedrag Onvriendelijk gedrag Teruggetrokken gedrag

Ongewenst gedrag en motivatie Motivatie gerelateerd aan Minder schooluitval Minder spijbelen Meer taakgericht gedrag Nog weinig bekend over relatie met andere typen ongewenst gedrag

Ongewenst gedrag en de 3 psychologische basisbehoeften Motivatie te verbeteren door in te spelen op behoefte aan autonomie, competentie en sociale relaties (Deci & Ryan, 2000) Autonomie: keuzes, eigen gekozen doelen Competentie: succesvol en effectief handelen Sociale relaties: geborgen voelen, gerespecteerd

Dit onderzoek Hypothese: hoe meer de leerling ervaart dat de docent aan de drie psychologische basisbehoeften tegemoet komt, hoe minder ongewenst gedrag. Leerling: ‘ik heb iets te kiezen, ik kan iets en ik hoor erbij’. Dan is de kans groot dat hij deel wil nemen aan een leeractiviteit en minder ongewenst gedrag vertoont.

Steekproef Theoretische leerweg School 1 (n=111) School 2 (N=79)   School 1 (n=111) School 2 (N=79) Totaal (190) Leerjaar 2 Jongens 30 16 46 Meisjes 13 9 22 Leerjaar 3 35 27 62 20 50

Instrumenten: SOGOS Koerhuis, 2007; Koerhuis & Hijzen, 2009 # items voorbeeld Cronbach’s alpha Ong. gedr. t.a.v. school en schoolwerk 15 Anderen afleiden .89 Onvriendelijk gedrag 11 Docent belachelijk maken .81 Delinquent gedrag 9 Ongevraagd spullen van iemand meenemen .84 Teruggetrokken gedrag Jezelf afzonderen van anderen .76

Instrumenten: TASCQ Belmont, Skinner, Wellborn, & Connel, 1992; Sierens, Vansteenkiste, Goossens, Soenens, & Dochy, 2009; # items voorbeeld Cronbach’s alpha Autonomie 8 Mijn docenten luisteren naar mijn ideeën .76 Competentie Mijn docenten vertellen niet wat zij van mij verwachten op school .74 Sociale relaties Mijn docenten zijn echt met mij begaan .81

Ongewenst gedrag (1) Gedrag 1,2,3 significant

Ongewenst gedrag (2) Gedrag 1 significant

Behoefte vervulling Soc verbondenheid jaar 2 en 3 significant

Samenhang

Resultaten: Correlaties   Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk Delinquent gedrag Onvriendelijk gedrag Teruggetrokken gedrag Autonomie All -.48** Jongens -.51** Meisjes -.43** Leerjaar 2 -.31** Leerjaar 3 -.53** Competentie -.36** -.40** -.38* -.33* -.39** Sociale relaties -.45** -.47** -.25*

Resultaten: Correlaties   Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk Delinquent gedrag Onvriendelijk gedrag Teruggetrokken gedrag Autonomie All -.48** -.31** Jongens -.51** -.36** Meisjes -.43** -.18 Leerjaar 2 -.23* Leerjaar 3 -.53** -.37** Competentie -.28** -.40** -.38* -.22 -.33* -.27* -.39** -.29* Sociale relaties -.45** -.32** -.47** -.23 -.25* -.11 -.41**

Resultaten: Correlaties   Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk Delinquent gedrag Onvriendelijk gedrag Teruggetrokken gedrag Autonomie All -.48** -.31** -.40** Jongens -.51** -.36** -.45** Meisjes -.43** -.18 -.32* Leerjaar 2 -.23* -.23 Leerjaar 3 -.53** -.37** -.49** Competentie -.28** -.32** -.38* -.22 -.29* -.33* -.27* -.39** -.38** Sociale relaties -.47** -.35* -.25* -.11 -.31* -.41**

Resultaten: Correlaties   Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk Delinquent gedrag Onvriendelijk gedrag Teruggetrokken gedrag Autonomie All -.48** -.31** -.40** -.03 Jongens -.51** -.36** -.45** .06 Meisjes -.43** -.18 -.32* -.12 Leerjaar 2 -.23* -.23 .04 Leerjaar 3 -.53** -.37** -.49** -.07 Competentie -.28** -.32** .03 -.38* -.22 -.29* -.19 -.33* -.27* .10 -.39** -.38** -.20* Sociale relaties -.01 .02 -.47** -.35* -.06 -.25* -.11 -.31* .11 -.41**

Samenvatting correlaties Ongewenst gedrag t.a.v. school en onvriendelijk gedrag: samenhang met alle behoeften, alle groepen (beh. Autonomie jaar 2) Delinquent gedrag: samenhang met alle behoeften, geen sign. relatie voor meisjes, lagere correlaties Teruggetrokkengedrag: geen sign. samenhang

Resultaten: Regressie Jongens   Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk Delinquent gedrag Onvriendelijk gedrag R square change Unstandardised Beta Autonomie .26 -.33 .13 -.12 .23 -.32 Sociale relaties .04 -.22 .03 -.24 Competentie -.14 Total R square .28 .15 .25

Resultaten: Regressie J/M   Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk Delinquent gedrag Onvriendelijk gedrag R square change Unstandardised Beta Autonomie .26 -.33 .13 -.12 .23 -.32 Sociale relaties .04/.21 -.22/-.41 .03/.11 -.24/-.21 Competentie .04 -.14 Total R square .28/.21 .15 .25/.11

Resultaten: Regressie lrjr 2   Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk Delinquent gedrag Onvriendelijk gedrag R square change Unstandardised Beta geslacht .09 -.22 .08 .40 Autonomie Sociale relaties .12 -.30 Competentie  .13 -.26   .09 -.15  Total R square .15 .18

Resultaten: Regressie lrjr 2/3   Ongewenst gedrag t.a.v. school en schoolwerk Delinquent gedrag Onvriendelijk gedrag R square change Unstandardised Beta geslacht .04 -.15 .09/.05 -.22/-.10 .08/.09 -.40/-.28 Autonomie .26 -.32 -.26 Sociale relaties .05 .15 .12/.20 -.30/-.26 Competentie  .13 -.26   .09 -.15  Total R square .12/.33 . 15/.20 .18/.33

Conclusie

Sociale verbon-denheid Autono-mie Alleen jongens Alleen jaar 3 Compe-tentie Alleen jaar 2 Sociale verbon-denheid Meisjes meer dan jongens Jaar 3 meer dan jaar 2

Sociale verbon-denheid Autono-mie Alleen jongens Alleen jaar 3 Compe-tentie Alleen jaar 2 Sociale verbon-denheid Meisjes meer dan jongens Jaar 3 meer dan jaar 2

Sociale verbon-denheid Autono-mie Compe-tentie Alleen jaar 2 Sociale verbon-denheid Alleen jaar 3

School en Docenten Belangrijk om overgang tussen jaar 2 en 3 te monitoren Van belang om rekening te houden met behoefte van leerlingen aan autonomie (met name jongens) en sociale relaties (met name meisjes) Bijvoorbeeld door: Keuzes geven Aansluiten bij persoonlijke doelen Persoonlijke aandacht Persoonlijke instructie

Discussie Is voor jongens de vervulling van de behoefte aan autonomie belangrijker dan voor meisjes? Waarom is vervulling van de behoefte aan autonomie en sociale relaties van meer belang? Is tegemoet komen aan de behoefte aan competentie van weinig belang?

Beperkingen Kleine steekproef Niet situatie-specifiek gemeten Geen inzicht in oorzaak-gevolg

Vervolgonderzoek Grotere steekproef Ook leerlingen van andere schooltypen Ook andere uitkomstvariabelen: schoolwelbevinden, taakgerichtheid, schoolprestaties