verantwoord beslissen….. je zal maar bestuurder zijn!

what’s new?

verhaal Jan Rotmans (“we zijn officieel in staat van transitie”)

25 jaar Doorontwikkelingsfase Voorontwikkelingsfase 25 jaar Transitie naar duurzame samenleving Nieuw Paradigma Nieuwe Instituties Nieuwe Sturing Kantelperiode Oud Paradigma Oude Instituties Oude Sturing Tijd Opbouw van duurzame samenleving We zitten hier

paradigma wisseling exploitiemodelversusco- operatiemodel economisch rend.versus maatschappelijk rend. lineair procesversuscyclisch proces waarde ontlenenversuswaarde creëren zelfredzaamversussamen redzaam

verandering van top-downnaarbottum-up generiek naar maatwerk centraalnaarlokaal algemeennaarsituationeel

bestuurders in de ouderenzorg

overheid bestuur zorginstelli ng zo was het…

…inmiddels….  dubbele vergrijzing  toename zorgvraag  bezuinigingen  patiënt wordt cliënt  gereguleerde martkwerking

overheid bestuurder ouderenzorg familie ouderen zorg professiona ls financiers cliënten- raad

overheid bestuurder ouderenzorg familie ouderen zorg professiona ls financiers cliënten- raad nu..

zorgmodel overheid – ouderen (Andersen & Newman 1973)  Scandinavisch model  Mediterraan model  Continentaal model (Nederland)

zorgmodel overheid – ouderen (Andersen & Newman 1973)  Mediterraan model •meer eigen regie, langer thuis wonen •ondersteuning door familie •overheid alleen als het niet anders kan

overheid bestuurder ouderenzorg familie ouderen zorg professionals financiers cliënten- raad Verantwoorde zorg?

overheid bestuur ouderenzorg familie ouderen zorg professionals financiers cliënten- raad morele ambiguïteit

filmbeeld (“een cultuur van mondige en autonome burgers die meebepalen wat goed en niet goed is”)

“….die schrijf je niet de wetten voor, die laat je in hun waarde!”

“Bestaande bestuursmodellen volstaan niet meer…...” (Pollitt & Bouckaert 2004) “…….omdat op voorhand niet meer vastligt wat een goed besluit of een goede ontwikkeling is.” (van de Poel & Royakkers 2007)

morele ambiguïteit leidt dagelijks tot dilemma’s “Laten we cliënten in ons verzorgingshuis wel of niet betalen voor extra diensten zoals een glas wijn of een extra douchebeurt?” (Bestuurder Jansen)

morele ambiguïteit (een dilemma uit de praktijk) Niet betalenWel betalen Geen extra inkomstenAantasting gelijkheid GelijkwaardigheidEigen levensstijl LoyaliteitKeuzevrijheid

morele ambiguïteit (Noordegraaf & Abma 2003) Je kan niet managen op basis van meten:  context in transitie  grote pluraliteit in belanghebbenden  grote multivocaliteit t.a.v. ‘het goede’

hoe komt een besluit tot stand?

de praktijk Bestuurders handelen op basis van hun eigen morele waarden.

Bestuurder A: autonomie Bestuurder B: hulpgeven aan kwetsbaren

maar is dat voldoende?

een casus Uitbreiding van de intramurale zorg met ondersteuning aan thuiswonende ouderen.

bestrijding eenzaamheid voorkomen crisis zorgzaamheid kosten efficiency zorgplicht zelfredzaamheid rechtvaardige besteding gelden

overheid bestuurder ouderenzorg familie ouderen zorg professionals financiers cliënten- raad web van verplichtingen en verwachtingen

overheid bestuurder ouderenzorg familie ouderen zorg professionals financiers clienten- raad spanningen

Waarbij: Zakelijke waarden het doorgaans winnen van zorginhoudelijke waarden, met als gevolg…………

…behoeften aan zorg blijven onbeantwoord!

bevindingen 1)Zakelijke waarden en opgelegde verplichtingen domineren zorgwaarden,

systeemwaarden domineren menswaarden doelmatigheidaandacht / tijd efficiencyvertrouwen controle, beheersingruimte regelzuchtkeuzevrijheid kosten / batenkwaliteit

bevindingen 1)Zakelijke waarden en opgelegde verplichtingen domineren zorgwaarden, 2)verhoudingen tussen overheid en zorgbestuurders en tussen bestuurders en ouderen/mantelzorgers zijn nog traditioneel,

overheid – ouderen (Andersen & Newman 1973)  Scandinavisch model  Mediterraan model  Continentaal model (Nederland) Opgelegd !

veranderingen in verantwoordelijkheden vereist andere cultuur

bevindingen 1)Zakelijke waarden en opgelegde verplichtingen domineren zorgwaarden, 2)verhoudingen tussen overheid en zorgbestuurders en tussen bestuurders en ouderen/mantelzorgers zijn nog traditioneel, 3)bestuurders handelen op basis van het eigen morele kompas.

….die schrijf je niet de wetten voor, die laat je in hun waarde! Handelen vanuit het eigen morele kompas is niet voldoende om de cultuuromslag te maken!

tekortkomingen  geen stem aan hen die het aangaat  ineffectieve reductie van de complexiteit  geen plek voor waardenpluralisme  geen cultuuromslag door opgelegde verplichtingen

….maar hoe doe je dat, iedereen in zijn waarde laten?

verantwoorde zorg Tronto (1993), Verkerk (1994), Walker (1998)  verantwoorde zorg ontstaat in de praktijk en in de relatie tussen mensen, waarbij  verantwoordelijkheden aangegaan worden op basis van onderhandeling over morele waarden

verantwoorde zorg Tronto (1993), Verkerk (1994), Walker (1998)  verantwoorde zorg ontstaat in de praktijk en in de relatie tussen mensen, waarbij  verantwoordelijkheden aangegaan worden op basis van onderhandeling over morele waarden  wat verantwoord is bepalen belanghebbenden

evolutie beleidsevaluatie (Guba & Lincoln 1989) Nadruk op:  meten  beschrijven  beoordelen  onderhandelen over waarden

bestrijding eenzaamheid voorkomen crisis zorgzaamheid kosten efficiency zorgplicht zelfredzaamheid rechtvaardige besteding gelden

verantwoorde zorg Tronto (1993), Verkerk (1994), Walker (1998)  verantwoorde zorg ontstaat in de praktijk en in de relatie tussen mensen, het leggen van verbindingen. waarbij  verantwoordelijkheden aangegaan worden op basis van onderhandeling over morele waarden, op een gedeelde morele basis.

hoe kom je tot een gedeelde morele basis?  wederzijds begrip belanghebbenden  dialoog als voertuig voor praktijkverbetering  situationele gezamenlijke verantwoordelijk

verbinders nodig tussen: systeem en mens managementenwerkvloer intern en extern

verantwoordelijkheden relationeel construeren “gestructureerd delibereren ondersteunt verdieping, verbreding en het versmelten van morele zienswijzen” (Widdershoven & Abma 2011)

een voorbeeld “moeten we het Grand Café van ons verzorgingshuis sluiten of niet?” (bestuurder Jansen)

verantwoord besluit construeren  gestrucureerd  homogeen of heterogeen  rol van de facilitator Doel:  nieuwe inzichten en kennis  wederzijds begrip  versmelting van waarden

de stappen 1.beschrijven casus 2.formuleren dilemma 3.verhelderingsvragen 4.analyse waarden 5.individuele afwegingen 6.vergelijking van de verschillen 7.afrondende conclusie

Niet sluitenWel sluiten sociale ontmoetingonrechtvaardige besteding gelden prestigekroeggedrag bevorderend ontlasting zorgprofessionals werkdrukverhogend ……. waarden toekenningen

de uitkomst  zorgzaamheid voor wie?  gevaar van denken te weten wat speelt,  beperkt perspectief van vertegenwoordigende partijen,  waardetoekenning door betrokkenen uit de praktijk,

dus…..  zorgzaamheid voor wie?  wie zijn de belanghebbenden?  gevaar van denken te weten wat speelt  welke issues, concerns en claims spelen er?  beperkt inzicht van de cliëntenraad  houd rekening met beperkte blik van vertegenwoorders  waardetoekenning door betrokkenen uit de praktijk  neem waarden van ervaringsdeskundigen mee in de overweging.

proces aanpak (Guba & Lincoln 1989, Widdershoven & Abma 2007) stap 1: sociale condities creëren stap 2: verzamelen issues; wat en wie doen er doet? stap 3: homogene dialogen; inbreng van waarden stap 4: heterogene dialogen; onderhandelen over waarden stap 5: opvolging uitkomsten stap 6: verantwoording op basis van de afwegingen

moreel constructivistisch leiderschap  zorg beschouwen als deliberatief democratisch proces,  en het zijn van een morele drager van de verandering.

moreel constructivistisch leiderschap  zorg beschouwen als deliberatief democratisch proces,  met wie spreek je wanneer waarover?  en het zijn van een morele drager van de verandering.  in- en extern!

conclusie Of een besluit verantwoord is, wordt mede bepaald door alle belanghebbenden. Een besluit kan derhalve alleen verantwoord voorbereid worden in dialoog met deze belanghebbenden.

conclusie Of een besluit verantwoord is, wordt mede bepaald door alle belanghebbenden. Een besluit kan derhalve alleen verantwoord voorbereid worden in dialoog met deze belanghebbenden.

g