Het belang van onzeker weten Martin Stam Lector outreachend werken en innoveren 26 november 2013

PS = woord van het jaar 2013 Nederlandse Taalunie

Is er een menselijker verzorgingsstaat mogelijk, die meer effectieve steun, aanmoediging en oplossingen biedt (voor minder geld)?

Transitie van verzorgingsstaat: wat betekent dat voor burgers in precaire posities (BIPP)? Gewend aan abstracte solidariteit = Gesellschaft: ‘ik heb er recht op’ Met soms nog sterke trekken van concrete solidariteit van Gemeinschaft: helpen in eigen kring is plicht. Vaak ook niet. Vb van BIPP: van de ouderen die in A’dam een persoonlijk alarm aanvragen kan 1/3 geen contactpersoon opgeven. Doug Saunder Arrival city

Wat betekent transitie voor Yes-we-can Doe-het-zelvers? Lukt het de ‘glocal’ innovaties en de netwerksamenleving van deze creative class te laten convergeren met de behoeften van BIPP tot een nieuw type waarborgstaat of draagt hun ondernemingszin bij tot vergroting van de 2-deling in de samenleving? Jan Rotmans, Hilhorst en v.d. Lans Hurenkamp: de participatiesamenleving zal de tweedeling in de maatschappij vergroten. . ‘Uit alle onderzoek blijkt dat hoger opgeleiden in de betere wijken graag bereid zijn van alles te organiseren, maar in de achterstandswijken ligt dat lastiger. Daar is het wantrouwen tegen de overheid groot. Moet je die mensen met hangen en wurgen dwingen in ruil voor hun uitkering in het buurtcomité plaats te nemen? Ik denk niet dat de sfeer in die buurt daar nou van opknapt.’ VN 21/11/13

‘De economische orde moet weer dienstbaar zijn aan maatschappelijke doelstellingen, i.p.v. andersom’. (Melkert) Hoe kunnen we loskomen van klantgedrag en aanboddenken? Daarvoor weer nadenken over de spreekwoordelijke kraan versus dweilen

Citizens coming out of their clients, customers or consumers cocoons Vereist investeren in nulde en 1e lijn (= het sociale domein) DUS minder in tweede lijn = medische, psychologische, psychiatrische, juridische, economische oplossingsstrategieën Erken de betrekkelijke waarde van de indicatie-logica van de 2e lijn, met instrumenten als ZRM’s, ZZP’s en PL’s. Schadelijk zelfs: Pygmalioneffect! Breed kijken naar problemen betekent dat je binnen het sociale domein dingen kan opvangen die niet in het medische etc. circuit passen. Het lijkt alsof met zo’n bril op niet kan geloven in de kracht van het sociale. Dat is jammer want je ziet deze beweging juist wel terug in de decentralisaties, die in volle gang zijn. Dat draait om de zoektocht naar wat het vraagt van klanten om weer burgers te worden. Termen die hierbij passen zijn samenredzaamheid, responsabilisering en sociale veerkracht.

Van zorgen voor -> samen zorgen dat vergt drie simultane kantelingen Van binnenuit i.p.v. buitenaf (= meer vanuit behoeften leef- en minder vanuit systeemwereld). Van onderaf i.p.v. bovenaf (richt werk niet in vanuit ‘zeker weten’ maar vanuit ‘onzeker weten’). Samen i.p.v. apart (deelnemers aan zulke praktijken erkennen het belang van verschillende soorten expertise).

Ad. A. Van binnenuit = responsabilisering door uitgaan van leef- en belevingswereld Wie geen deel uitmaakt van het probleem kan ook geen deel uitmaken van de oplossing. “Whatever you do for me without me, you do against me.” (Gandhi) Uitdaging: hoe breek je Berlijnse muur af tussen actieven en inactieven? Behoeftengestuurd

Hoe werkt dat primaat bij het sociale = leef- en belevingswereld? Veel spanningen van burgers in precaire posities komen voort uit schaarste: te weinig talenten, middelen, steun, ontwikkeling. Sociaal werkers starten bij acute problemen, beseffen dat mensen meer zijn dan hun probleem. Zij werken nauw samen met informele krachten: in cyclische processen van aanklooien en uitproberen,van vertrouwen winnen en zelfvertrouwen krijgen waarbij crises en storingen aan de orde van de dag zijn en de kring steeds groter wordt.

Lokalisering = ontindividualisering

Ad B. Van onderaf: neem het onzekere voor het zekere Van bovenaf: onvermogen om van mensen hun capaciteiten te erkennen -> Zet werkprocessen niet vanuit tekentafel maar vanuit keukentafel op Van onderaf: ga uit van het onvoorspelbare, unieke, (Tolstoi). Crises en frustraties bieden uitzicht op onvermoede oplossingen.  Casus SCP ook deze zomer: het rapport ‘Werk aan de wijk’

Van onderaf werken vraagt veel slimheid top-down De kloof dichten tussen de systeemwereld met zijn voorschriften en procedures, en de leefwereld van burgers in precaire posities, vraagt top-down versterking, facilitering, ondersteuning en kaderstelling van werkprocessen bottom-up.

Ad. C: cocreatie = de kring groter maken Als niemand het weet, laten we samen naar een oplossing zoeken. Vergt wederkerig denken en doen: elkaar benutten en versterken geldt voor alle deelnemers. Richt werkprocessen zo in dat ieder aan deze nieuwe rol kan wennen. Wie grijpt in als deelnemers zich verschansen in machtsposities? Gemeente? Expertise onderaf: patroonherkenning van 2-jarige Samen = vermogen om te ‘leren wat er nog niet is’  

Sturen vanuit het BOS-principe = T-shaped cocreatie De T-shaped professional zet zijn eigen expertise in en doet dat zo dat de expertise van de ander beter tot zijn recht komt. Cocreatie gaat in tegen werkrelaties die verkokerd en verticaal zijn ingericht, waar professionals met de ruggen naar elkaar toe, en de professionals boven de klant staan.

Van classificatie naar cocreatie Vanuit het BOS-principe heeft alle ‘zeker weten’-kennis betrekkelijke waarde. Zeker weten belemmert cocreatie. Sociale werkelijkheid van BIPP is slootwater, niet gedistilleerd. Werken vanuit cocreatie vereist het ambigue accepteren en leren handelen vanuit ‘onzeker weten’.

Voorbeeld: met bril op van generatie-armoede zie je andere mogelijkheden Veel classificatie (MPG, ADHD) is a-historisch en a-sociaal. Hardnekkige armoede is vaak transgenerationeel. Doorbraak daar is de grootste uitdaging. Nu nog met minste resultaat. Transgenerationele armoede zit niet in ons systeem in Nederland: geen zicht op (effecten van) sociale uitsluiting. Inzet van ervaringsdeskundigen lijkt hier veelbelovend.

Hoe leren de deelnemers werken vanuit BOS-principe? In CoP’s en CoL’s! Cocreatie moet gecreëerd worden. Vraagt vermogen tot... hanteren van grenservaringen = negatieve emoties waarmee existentiële crisismomenten gepaard gaan. Daarbij stuit iemand (dat kan iedereen zijn, klant of werker, koning of pauper) op de grenzen van wie hij denkt dat hij is, wat hij kan. Vaak lukt het samen productief maken van grenservaringen beter dan in je eentje. Daarom helpen ervaringsdeskundigen.